«کاهش ساعت کار‌، نه توجیه فرهنگی دارد نه اقتصادی»

آزاده اسدی

چند سالی است که قبل از شروع ماه رمضان در مورد تغییر ساعت کاری و همین‌طور کاهش زمان کار در ادارات و مدارس بحث می‌شود.

این موضوع از دید کارمندان ادارات دولتی که مشمول این طرح می‌شوند و همین‌طور از دید اقتصاد‌دانان و کارشناسان اقتصادی، با واکنش و برداشت‌های مختلفی روبرو شده است.

هیات وزیران برای ایجاد زمینه لازم برای استفاده‌ی مطلوب کارکنان دولت از فضایل و معنویات ماه رمضان، ساعت کار ادارات و مدارس و بانک‌ها را تغییر داد.

یعنی ساعت کار الان ۹ صبح تا ۲ است. از بعدازظهر ۲ ساعت و از صبح هم یک ساعت کم شده. یعنی ۸ شده ۹ و ۴ هم شده ۲.

بر اساس تصمیم هیات وزیران و برای به‌وجود آمدن فرصتی مناسب برای خودسازی مردم در ماه رمضان، در همه‌ی استان‌ها به استثنای تهران، فعالیت اداری صبح‌ها با یک ساعت تاخیر شروع می‌شود و بعدازظهر هم یک ساعت و نیم زودتر تمام می‌شود. یعنی سه ساعت کاهش زمان کار در طول روز.

یک کارمند سازمان دولتی در تهران در این مورد می‌گوید:

«در کل تایم اداری ما، خیلی ساعت مفیدی نداریم که بخواهیم چیزی را از دست بدهیم وقتی که ساعت کاری ما کم می‌شود. یعنی زمانی که هشت ساعت تایم کاری بود، خیلی کار مفیدی انجام نمی‌شد. در اکثر ادارات همین‌گونه است.»

احمد توکلی، عضو کمیسیون بودجه مجلس/ عکس از فارس

این اقدام دولت، واکنش احمد توکلی نماینده‌ی اصولگرا را در پی داشت. توکلی، عضو کمیسیون بودجه و برنامه محاسبات مجلس شورای اسلامی است که در این مورد گفته:

«تغییر ساعت ماه رمضان با قانون مصوب مجلس شورای اسلامی سازگار نیست و این تغییر ساعت محسوب نمی‌شود و در واقع کاهش ساعت کار است و ساعت کار هم طبق قانون باید ۴۴ ساعت در هفته باشد.

زمانی که دولت ساعت کار را بر ۲۵ ساعت تقلیل می‌دهد، امکان خدمت‌رسانی به همین نسبت هم کاهش پیدا می‌کند و مردمی که با دستگاه‌های حکومتی کار دارند از اداره ثبت گرفته تا بانک‌ها دچار مشکل می‌شوند.

اقدامی که خود نیروها و کارکنان نسبت به این مساله دارند بالطبع باعث می‌شود که مدت بیشتری در منزل باشند و استراحت کنند و از طرف دیگر بخشی از هزینه‌های جاری سازمان‌ها پایین می‌رود.»

آقای مقدم، کارمند یکی از ادارات وابسته به سازمان امور اداری و استخدام کشور، هیات وزیران و همین‌طور بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را موظف کرده تا ساعت فعالیت بانک‌ها را طوری تنظیم کند که شروع کار آن‌ها حداقل نیم‌ساعت قبل از آغاز بکار ادارات و سازمان‌ها باشد.

خانم سهرابی، کارمند وزارت کشاورزی درباره‌ی ساعات و دقایق مفید برخی ادارات دولتی می‌گوید:

«وقت‌های ما در اداره‌‌ها هدر می‌رود. از صبح که تا بعدازظهر می‌رویم عملاً کاری نیست که انجام بدهیم. تایم مفید ۸ ساعت در ادارات ایران، ۲۰ دقیقه است. وقتی بیست دقیقه باشد و سر و ته آن هم زده باشد، خیلی تفاوتی نمی‌کند.»

همین‌طور با تصمیم هیات وزیران، هر نوع فعالیت فوق برنامه در ماه رمضان، باید پیش یا پس از ساعت کار انجام شود.

قانون اساسی برای تنظیم ساعت کار تکلیفی را برای دولت تعیین کرده که بر اساس آن باید ساعت کار طوری تنظیم شود که هر فرد علاوه بر تلاش شغلی، فرصت خودسازی معنوی هم داشته باشد.

آقای مقدم در این مورد می‌گوید: «این خیلی فردی است. من خودم ماه رمضان باشد یا نباشد برای من فرقی نمی‌کند، چهارچوب‌هایی دارم که بر اساس آن عمل می‌کنم. من دوستان زیادی دارم که از این فرصت‌هایی که به‌دست می‌آید، در همین زمینه یعنی در مراسم خاص شرکت می‌کنند و برای دعا و نذر و بعضی‌ها هم به مساجد می‌روند.»

این کارمند در مورد این طرح جدید از دید برخی کارمندان می‌گوید:

«ممکن است در شرایط فعلی، دستگاه‌ها به آن شدت قبل از ماه رمضان به فعالیت نپردازند. طبعاً این مساله باعث می‌شود که یک سری از کارمندان، مثل کارمندان بانک به دلیل کار زیاد، از آن جهت خوشحال می‌شوند که وقت کمتری را می‌گذارند و بالاخره دردسرشان کم می‌شود و یک عده هم که بیکار هستند و کلاً خوشحال می‌شوند. »

دکتر فرشاد مومنی، اقتصاددان/ عکس از شانا

دکتر فرشاد مومنی، اقتصاددان و استاد دانشگاه علامه طباطبایی درباره‌ی این راه‌کاری که دولت چندین سال است برای کم کردن ساعت کار اداری در ماه رمضان در پیش گرفته، می‌گوید:

«تردیدی وجود ندارد که این مساله کاملاً با ملاحظات مربوط به بازدهی و بهره‌وری مغایرت دارد و چیزی که یک مقدار مساله را غم‌انگیزتر می‌کند این است که در یک اقدامی می‌خواهند به‌نوعی مغایرت بین رعایت موازین دین و بهبود عملکرد اقتصادی را القا کنند.

به اضافه‌ی این‌که هر نوع تغییر قابل توجهی که پیش می‌آید، به‌خصوص از باب این‌که این تغییر برای یک دوره زمانی بسیار کوتاهی هم اعمال می‌شود، فقط آثار سوء تبلیغاتی و روحی روانی ‌علیه ریاست‌های دولت باقی می‌گذارد، وگرنه اثربخشی عملی آن بسیار اندک و ناچیز است.

به اضافه‌ی این‌که چون آمادگی کافی هم برای این تغییرات وجود ندارد، به نظر می‌رسد که یک نوع فرسایش و انرژی‌بری سنگینی برای مردم ایجاد می‌کند و به نظر من از هیچ‌کدام این اقدامات توجیه کافی ندارد.»


اما آیا این طرح در این مدت اثر مثبتی داشته است؟

«دولت و دستگاه‌های دولتی ساعت کمتری به عرضه خدمات می‌پردازند. همه‌ی کسانی که به نوعی با فعالیت تولیدی و اشتغال روبرو هستند و به دستگاه‌های دولتی مواجهه دارند، کارهای این‌ها دچار اختلال می‌شود.

چون با همین میزان ساعات کار موجود، ما از یک نارضایتی نسبتن گسترده‌ای برخوردار هستیم. وقتی که همین میزان کار عرضه شده هم کاهش پیدا می‌کند، معنایش این است که هزینه مبادله در سطح ملی فوق‌العاده افزایش پیدا می‌کند و این به هیچ‌وجه به صلاح کشور نیست.

ضمن این‌که اصل آن توجیه هم به نظر می‌رسد که به هیچ‌وجه‌ قابل قبول نیست. ما سالیان سال را تجربه کردیم که هیچ نوع اختلال و وقفه‌ای ایجاد نشده و هیچ مشکلی هم نه برای روزه‌داران و نه برای مردم از این ناحیه به‌وجود نیامده است.

بنابراین دعوت مردم به کم کاری، در اصول با موازین توسعه ناسازگار است و من فکر می‌کنم به هیچ‌وجه این پیام خوبی برای سرنوشت کشور و عملکرد اقتصادی نخواهد بود.‌»

وزارت آموزش و پرورش هم از طرف هیات وزیران مکلف شده تا ساعت شروع مدارس را طوری تنظیم کند که آغاز کار مدارس حداقل نیم‌ساعت زودتر از آغاز به کار سازمان‌ها و ادارات باشد.

«بخش عظیمی از کسانی که در معرض اصابت این قضیه قرار می‌گیرند، دانش‌آموزان هستند که آن‌ها تقریباً بیش از نیمی از ماه مبارک را خارج از مدارس سپری کردند و به نظر من اصلاً نیازی به چنین کارهایی نیست.

چرا باید القا کنیم که برای رعایت واجبات دینی باید حتماً کمتر کار کنیم؟ ما هم یک کشور در حال توسعه هستیم و هم بزرگ‌ترین فضیلت اولیای دین ما پرکاری فوق‌العاده بوده است. من فکر می‌کنم که یک برداشت نادرستی از دین را در جامعه القا می‌کند که نه از نظر فرهنگی برای ما مناسب است و نه منطق اقتصادی دارد.»