| رادیو زمانه > خارج از سیاست > گفتوگو > «یوسف شاهین، پدر سینمای مدرن در مصر بود» | ||
«یوسف شاهین، پدر سینمای مدرن در مصر بود»
آزاده اسدیazadeh@radiozamaneh.comیوسف شاهین، کارگردان مصری و یکی از مشهورترین هنرمندان جهان عرب، شب شنبه در سن ۸۲ سالگی در قاهره درگذشت.
یوسف شاهین، پس از شصت سال فیلم‌سازی، در سال ۱۹۹۷ در جشنواره بین‌المللی کن جایزه «یک عمر دستاورد هنری» را دریافت کرد. آخرین فیلم او «هرج و مرج» سال گذشته ساخته شد که مثل بیشتر فیلم‌های او، به موضوع فساد و مشکلات اجتماعی در مصر می‌پرداخت. در فیلم‌های یوسف شاهین، بیشتر مسايل سياسى، مشکلات شهروندان مصری و بحران‌های اجتماعى در مصر سوژه اصلی‌ست. فیلم‌های «زمين»، «صلاح‌الدين پیروز» و «گنجشك» از معروف‌ترین کارهای او در اعتراض به شرایط اجتماعی مصر است. یکی از دوستان و همراهان نزدیک یوسف شاهین، نوال سعداوی؛ نویسنده و شاعر معروف مصری است که به خاطر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، چهره شناخته شده‌ای در مصر و حتی خارج از مرز جهان عرب محسوب می‌شود.
او دوست صمیمی یوسف شاهین بود که با هم به عراق رفتند و علیه صدام و همین‌طور علیه نیروهای آمریکایی در عراق فعالیت کردند. نوال سعداوی، پزشک کهنسال مصری و از فمینیست‌های قدیمی و فعال در این کشور است که «جمعیت همبستگی زنان عرب» را پایه‌گذاری کرد. او سال‌های زیادی در فعالیت‌های مختلف سیاسی و هنری با یوسف شاهین همراه بوده است: «همراه با یوسف شاهین در مقابل نظام سیاسی و رژیم در دوران حکومت انور سادات و حسنی مبارک مبارزه کرده‌ایم.» آن‌ها فعالیت‌های سیاسی و سازمان‌دهی تظاهرات علیه شرایط اجتماعی و سیاسی کشورشان را به عهده داشته‌‌اند. یوسف شاهین، تهیه‌کننده فیلم «درهای بسته» ساخته عاطف حتاته، پسر نوال سعداوی بود که دست کم چهارده جایزه جهانی را به دست آورد. خانم نوال سعداوی بر آوانگارد بودن یوسف شاهین در صنعت سینمای مصر تاکید می‌کند و می‌گوید: «او باعث شد فیلم‌های مصری خارج از کشور مطرح و بررسی شوند.» این فعال در امور زنان می‌گوید: «یوسف شاهین، پدر سینمای مدرن در مصر بود و در کنار فیلم‌سازی به تشویق جوانان برای ورود به سینما و فعالیت سیاسی در مصر مطرح بود.»
نوال سعداوی می‌گوید: «شاهین فقط یک هنرمند صرف نبود که در یک برج عاج زندگی کند. او عضو فعالی در تظاهرات و مبارزات خیابانی در کنار مردم بود.» یوسف شاهین به خاطر فیلم‌هایش، گاهی باعث خشم و نگرانی مقام‌های سیاسی و مذهبی در مصر می‌شد. نوال سعداوی می‌گوید: «او معاند و مخالف وضعیت سیاسی در مصر بود و دوستی ما هم به همین دلیل بود. من هم یک نویسنده مخالف و معترض هستم.» اما آیا یوسف شاهین با این نوع فیلم‌سازی و انتقادهای مداومش از وضعیت سیاسی و اجتماعی کشورش، با مشکلی مواجه می‌شد و یا زندگی‌اش به نوعی تهدید می‌شد؟ سعداوی که به دلیل فعالیت سیاسی امکان ادامه کار پزشکی‌اش را در مصر نداشت و تبعید شد، می‌گوید: «یوسف، به اندازه من مشکل نداشت. او خیلی دیپلماتیک زندگی و رفتار می‌کرد.او یک تعادل مشخصی را در فعالیت خود رعایت می‌کرد که چندان مقام‌های حکومتی را خشمگین نمی‌کرد.» نوال سعداوی معتقد است خودش به عنوان یک فعال سیاسی به خاطر رعاتی نکردن همین تعادل، به زندان رفته و در تبعید به سر می‌برد و انتشار کتاب‌هایش در کشور خودش ممنوع شده‌اند: «اما یوسف شاهین هیچ‌وقت به شکل رادیکالی مثل من با رژیم مبارزه نکرد.» و با خنده ادامه می‌دهد: «شاید به این دلیل که زن نبود.»
دولت مصر قصد دارد از یوسف شاهین که همیشه منتقد جدی آن‌ها بوده، تقدیر کند و مراسم بزرگداشتی برای او برگزار کند. از خانم سعداوی نویسنده مخالف رژیم مصری می‌پرسم این تناقض را چطور تعبیر می‌کند: «همه دولت‌ها حتی دولت هلند و ایران هم این تناقض را در رفتار سیاسی خود دارند. دولت مصر می‌تواند از یوسف شاهین حمایت کند با این تصور که او از خطوط قرمز و ممنوع عبور نکرده است.» این فعال اجتماعی و سیاسی می‌گوید: «هنرمندانی مثل یوسف شاهین در مصر بسیار کم هستند و من همیه به او احترام گذاشته و می‌گذارم. شاهین موفق شد سیاست و هنر را با هم ترکیب کند. هنر برای او فقط سینما نبود. هنر برای او راهی برای آزادی، مساوات، عدالت و برابری بود و برای رسیدن به این اهداف نسل جدید را تشویق می‌کرد.» سعداوی می‌گوید: «یوسف شاهین برای آینده مصر سرمایه‌گذاری می‌کرد.»  |
||
