کسی دلیل واقعی مرگ دلفین‌ها را می‌داند؟

رسانه‌های داخلی و خارجی در مورد ماجرای کشته شدن یا خودکشی دسته‌جمعی تعداد زیادی دلفین در جاسک خبرهای زیادی مخابره کردند. اما هنوز نتیجه روشنی اعلام نشده که دلیل اصلی این ماجرا چه بوده است؟

تقریبا ده روزی از این موضوع گذشته اما هنوز در وبلاگ‌های طرفداران محیط زیست، در مورد این فاجعه بحث است و خیلی‌ها به دنبال دلایل این مسئله هستند.

از اینجا بشنوید.

عکس‌ها/خبرگزاری فارس

سراغ یکی از این وبلاگ‌نویسان که کارشناس و فعال محیط زیست هم هست، رفتم. حمیدرضا عباسی، نویسنده وبلاگ کویر- محیط زیست، درباره‌ این ماجرا و دلایلی که ممکن است وجود داشته باشد و تا امروز گفته نشده صحبت می‌کند.

او می‌گوید:" آنطور که عنوان شده، علت اصلی این اتفاق اهمال کاری کشتی‌های صیادی بوده ولی چنین دلیلی نه پشتوانه علمی دارد و نه عمل خودکشی را توجیه می‌کند. کشتی‌های صیادی از دیرباز با این روش صید در آب‌های آزاد کل جهان برداشت‌های صیدی خودشان را انجام می‌دادند و چنین اتفاقی نیفتاده."

حمیدرضا معتقد است این خودکشی دسته جمعی ناشی از آلودگی‌هایی است که در دریای عمان و خلیج فارس، روی داده است:" منبع آلودگی هنوز مشخص نیست و تحقیقات بیشتری را می‌طلبد ولی آلودگی که در اکوسیستم دریایی خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد، می تواند از چند منبع باشد."

این فعال محیط زیست از کشتی‌های بزرگ نفتکشی می‌گوید که مجبورند، وقتی از مراکز عمده نفتی حرکت می‌کنند، آب داخل تانکرهایشان را نزدیک این سواحل تخلیه ‌کنند و به جای آن نفت را جایگزین کنند:" هیچگونه نظارت و کنترلی بر سواحل جنوبی کشور ما وجود ندارد و بیشتر کشتی‌های نفت‌کش و مواد شیمیایی نزدیک سواحل ایران می‌آیند و آلوده ‌کننده‌های خودشان را رها می‌کنند."

او اضافه می‌کند:" سکوهای نفتی که در خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد ممکن است این آلودگی را به‌وجود آورده باشد. صنایع آلوده کننده‌ای که در کنار سواحل، از جمله پتروشیمی‌هایی که وجود دارد ممکن است خواسته یا نا خواسته این آلودگی‌ها را وارد آب دریا کرده باشند."

این در حالی‌ست که یکی از کارشناسان محیط زیست استان هرمزگان هنگام بازدید از لاشه این دلفین‌ها، اشاره کرده بود که موضوع می‌تواند حاصل یک آلودگی سمی باشد.

دو ماه پیش، پتروشیمی بندر عباس مقدار حجیمی آلوده کننده را وارد دریای خلیج فارس کرد و همان زمان بیشتر وبلاگ‌نویسان هشدار دادند این کار می تواند در آینده خطراتی را همراه داشته باشد.

با همه این حرف‌ها، اگر کشته شدن دلفین‌ها حاصل اهمال کاری یک کشتی صیادی است، چرا این اتفاق در گذشته روی نداده؟ اگر این کشتیهای صیادی می‌توانند اینقدر مخاطره انگیز باشند، آیا پیش از این گزارشی در این مورد وجود داشته است؟

عباسی در مورد اهمال کاری کشتی‌های صیادی می‌گوید:" صیادان تورهای فلزی دارند که وقتی دسته‌های ماهی تن را صید می‌کنند، دلفین‌ها هم داخل این تورها می‌شوند. اگر صیادها کمک نکنند و دلفین‌ها را آزاد نکنند ممکن است که خطراتی برایشان ایجاد شود و ازبین بروند."

حتی اگر این اتفاق هم افتاده باشد، به هر حال صیادان متوجه شده و دلفین‌ها را آزاد کرده‌اند ولی با توجه به این اتفاق، چرا باید دلفین‌ها با این حجم زیاد به سمت خشکی بیایند:" دلیل دیگری هم مطرح شد که رادار کشتی‌هایی که در خلیج فارس و دریای عمان تردد می کنند باعث شده که از مسیر خودشان منحرف شوند و به طرف ساحل بیایند ولی باز هم این دلیل منطقی نیست چرا که در دو مرحله در طی ماه‌های اخیر این اتفاق افتاده است. در گذشته چنین اتفاقی نیافتاده و حداقل گزارشی در مورد مرگ دسته‌جمعی آنها در دیگر نقاط جهان که تردد بیشتری از کشتی‌ها وجود دارد هم شنیده نشده است. "

عباسی در مورد واکنش سازمانهای مرتبط به این مسئله می‌گوید:" لاشه‌ یکی از دلفین‌ها به تهران منتقل و به آزمایشگاه فرستاده شد و اعلام کردند که هیچگونه آلودگی نفتی روی آن مشاهده نشده. حتی گزارش کردند که در چند مورد هم آثار ضربات لنگر صیادی یا ابزارهای صیادی روی آنها دیده شده است. "

از او می‌پرسم برای جلوگیری از این اتفاق قرار است چه کاری انجام دهند:" مشکل اساسی این است که هنوز تفاهم نامه‌ای بین سازمان بنادر و کشتیرانی و سازمان حفاظت و محیط‌ زیست برای نظارت بر روی آلوده‌کننده‌های دریایی به‌وجود نیامده است. سازمان حفاظت محیط ‌زیست ابزارهای لازم را ندارد و از سوی دیگر مانع نظارت و ارزشیابی سازمان بنادر و کشتیرانی می‌شود."

حمیدرضا اضافه می‌کند:" هر گونه واکنشی که الان صورت گیرد، واکنشی احساسی است و هنوز سازمان حفاظت محیط زیست دلیل منطقی برای این کار اعلام نکرده. من فکر می‌کنم تحقیقاتی در این مورد انجام نداده است. به هر حال لازم است که گروهی از متخصصین سازمان حفاظت محیط زیست و یا متولیان دیگر و کسانی که در این قضیه متهم شده‌اند، از جمله سازمان شیلات، کاری بکنند. اگر واقعا این اتفاق در اثر اهمال کاری کشتی‌های صیادی بوده است چرا سازمان شیلات از خود واکنشی نشان نداده و مقصر را مشخص نکرده است."

به عقیده بسیاری از فعالان محیط زیست، هنوز بین مسئولین ما مسئله‌ محیط زیست به عنوان یک موضوع لوکس به شمار می‌آید علیرغم اینکه تمام جنبه‌های آن در زندگی مردم رخنه کرده است.

عباسی در این مورد که محیط زیست بین مردم هم یک مورد لوکس محسوب می‌شود، می‌گوید:" من فکر می کنم که مردم آرام آرام موضوع را درک می کنند. از کشاورزی که در استان لرستان، کردستان، زنجان روی تپه‌ها کار می‌کند و هر روز محصولش کمتر می‌شود تا شهروندی که در تهران به خاطر آلودگی هوا مریض می شود و کسانی که بوی فاضلاب اذیتشان می‌کند، باید به هر حال به این موضوع واکنش نشان دهند. این مفهموم محیط زیست است."

عباسی که بیشتر در زمینه‌ اکولوژی خشکی تجربه و تخصص دارد. در مورد موجودات و گونه‌هایی که در خشکی در خطر هستند و ممکن است به سرنوشت دلفین‌ها دچار شوند، می‌گوید:" متاسفانه گونه‌هایی که در معرض خطر انقراض هستند، در کشور ما بسیارند. شیر ایلام یا ببر مازندران در طول پنجاه سال گذشته از بین رفتند و از این موجودات دیگر نیست. فکر نمی‌کنم بیشتر از سی چهل قلاده از یوزپلنگ ایرانی موجود باشد. شاه روباه، گربه پالاز، گوزن زرد، روباه ترکمنی، سیاه گوش ایرانی، گونه‌ پلنگ ایرانی که گونه‌ منحصر به‌فردی است ... همه‌ این‌ها در معرض انقراض هستند و مهمترین عامل آن، تخریب زیست‌گاهشان است."

او ادامه می‌دهد:" در مورد پوشش گیاهی هم وضعمان بدتر از یک‌سری از گونه‌های جانوری‌ست. گونه‌ سرخدار، گونه‌ اورس، گونه‌ انار شیطان در جنوب کشور و در استان سیستان و بلوچستان است و تعداد کمی از این گیاه پیدا می‌شود."

عاملان این تخریب به دو دسته‌اند؛ عوامل انسانی و عوامل طبیعی:" عاملان انسانی بسیار بیشتر از عوامل طبیعی هستند. توسعه‌هایی که بدون ارزیابی انجام می‌شود آثار زیانباری برای محیط زیست در کشور دارند."