«و باز هم جای ما خالی»

اردوان روزبه

پنجم مهرماه (بیست‌و‌هفتم سپتامبر)، مصادف با «روز جهانی گردش‌گری» بود. امسال سی‌امین سال‌گرد نام‌گذاری چنین روزی است و سازمان جهانی گردش‌گری امسال عنوان «گردش‌گری، تجلیل گوناگونی» را برای این روز انتخاب کرده‌است.

پس از دوازدهمین اجلاس مجمع سازمان جهانی گردش‌گری دراستانبول، ترکیه، در ماه اکتبر سال 1997، هرساله یک کشور به عنوان میزبان برای بزرگ‌داشت روز جهانی گردش‌گری انتخاب‌ می‌شود و این بار نوبت کشورآفریقایی «غنا» بود که در سال 2009 میزبانی این مراسم را عهده دار باشد.
هرساله برای این روز شعار خاصی نیز انتخاب می‌شود و هر یک از کشورهای عضو سازمان جهانی گردش‌گری برنامه‌های خاصی را ویژه این روز تدارک می‌بینند. دبیرکل سازمان جهانی گردش‌گری نیز هرساله پیامی به این مناسبت ارسال می‌کند.

هدف اصلی روز جهانی گردش‌گری این است که آگاهی جوامع بین‌المللی را در زمینه اهمیت گردش‌گری و ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آن ارتقا بخشند. این روز فرصتی خواهدبود برای برجسته‌کردن ظرفیت‌های تنوع فرهنگی و طبیعی در سراسر جهان به منظور دست‌یابی و حفظ این تنوع‌ها در مواجهه با پدیده جهانی‌شدن هم‌چنین تاکیدی است بر نقش گردش‌گری پایدار در حفظ این گوناگونی.

براساس پیش‌بینی کارشناسان تعداد گردش‌گران جهان تا سال 2010 به یك میلیارد نفر می‌رسد كه درآمدی بالغ بر 1550میلیارد دلار عاید كشورهای جهان می‌كند. ازسوی دیگر میزان اشتغال‌زایی در بخش جهانگردی نزدیک به دوبرابر سریع‌تر از سایر بخش‌ها عنوان شده‌است، چرا كه این صنعت بیش از 100میلیون شغل در سراسر جهان ایجاد می‌كند.
اما باید دید ایران دراین میان از چه جایگاهی برخوردار است. به گفته یکی از کارشناسان حوزه گردش‌گری کشور، روزبه میرزایی استاد دانشگاه، که با ایسنا گفت گو کرده است اشاره می‌کند که: «شعار امسال روز جهانی جهان‌گردی بسیار برازنده‌ی ایران است. چراکه تنوعی كه در كشورها از بعد فرهنگی و محیط زیست وجود دارد، سبب ایجاد انگیزه برای سفرها می‌شود. بدیهی است كه بسیاری از گردش‌گران وقتی این تنوع را می‌بینند، می‌توانند بدون واسطه با دیگر فرهنگ‌ها و جوامع آشنا شوند و امكان تجربه‌ی بدون واسطه و بدون تأثیر امواج تبلیغاتی رسانه‌ها و كانال‌های تبلیغاتی را در نقاط مختلف دنیا داشته باشند. این آشنایی بدون واسطه به دیدن واقعیت‌ها و حفظ سنت‌ها، آیین‌های بومی و خرده‌فرهنگ‌ها كمك می‌كند.»

او ادامه می‌دهد: «ایران از جمله كشورهایی در دنیاست كه به‌لحاظ زیست‌محیطی و فرهنگی از تنوع بالایی برخوردار است. شعار تبلیغاتی «ایران، جهانی در یك مرز» حكایت از پتانسیل‌های بالای ایران در این زمینه دارد. ما اگر بتوانیم این گوناگونی‌ها را مدیریت كنیم و در چارچوب توسعه‌ی پایدار به ارتقای آن‌ها كمك و آن‌ها را به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی كنیم كه در حوزه‌ی گردشگری قابل استفاده باشند، می‌توانیم بهره‌ی مناسبی برای توسعه‌ی صنعت گردشگری كشور از آن‌ها ببریم.»

وی می‌گوید: «پتانسیل آن چیزی است كه قابلیت بهر‌ه‌برداری دارد و ما در ایران در حوزه‌ی گردشگری پتانسیل‌های بالایی داریم؛ اما این به آن معنا نیست كه اكنون در حال استفاده از این پتانسیل‌ها هستیم، یعنی اگر بتوانیم آن‌ها را مدیریت كنیم و امكاناتی را كه باید، در كنار آن‌ها ایجاد كنیم و شرایط را به شكلی كه گردشگران بتوانند از آن‌ها استفاده كنند، طراحی و برنامه‌ریزی كنیم، گوناگونی‌ها می‌توانند موتور محركی برای گردشگری ما در سطح بومی و بین‌المللی باشند.»

هم‌چنین الوندی یکی دیگر از کارشناسان این حوزه است، در همین مورد اشاره می‌کند:
این وضعیت گردش‌گری بسیار اسف‌ناک است. حدود دو سال پیش آماری حدود یک‌صدهزار نفر گردشگر در ایران داده بودند اما با توجه به مسایلی که به تازگی در کشور ما به وجود آمده است و نیز با توجه به این‌که در کشور ما تسهیلات آن‌چنانی وجود ندارد متاسفانه این آمار بسیار پایین آمده و این تاسف‌بار است. دو سال پیش که بنده به عنوان سرپرست یک گروه فرانسوی بودم آن‌ها به من می‌گفتند، مشکل اصلی ما برای خانم‌ها است که مشکل حجاب آن‌هاست. هم‌چنین ایران به خانم‌های جوان ویزا نمی‌دهد. در حالی که ما جزو پنج کشور اولی هستیم که می‌توانیم گردش‌گر داشته باشیم.

چرا نمی‌توانیم به قله‌های صنعت توریسم و آن سود هنگفتی که جهان عایدش می‌شود برسیم؟

در وهله اول یک توریست برای سفر به یک مکان دو چیز را می‌خواهد. اول از همه امنیت. گردش‌گر جایی را دوست دارد که امن باشد. کشوری که بحران‌زده می‌شود(به طور مثال تایلند) در کشور تایلند از همه جای دنیا توریست می‌آمد اما به محض این‌که دچار بحران شد یک سکته و یک افت در توریسم را داشتند .

هم‌چنین اکثریت قریب به اتفاق توریست‌ها برای تفریح می‌روند حتا توریست‌هایی که فرهنگی هستند و برای دیدن آثار باستانی می‌آیند حتمن جایی را برای تفریح نیاز دارند که متاسفانه ما این‌ها را درکشورمان نداریم به علاوه این‌که ما تسهیلاتی هم نداریم. دو سال پیش که من به همراه توریست‌های فرانسوی از اصفهان به سمت یزد رفتیم شاید باور نکنید اما ما ساده‌ترین امکانات بهداشتی را نداشتیم. من باید پیش از توریست ها می رفتم دستشویی های بین راه را می شستم تا بتوانند استفاده کنند.

---

براساس آمار، سهم کشور ما از تعداد گردش‌گران جهان آن‌قدر ناچیز است که وضعیت به صورت موازنه‌ای منفی در جهان‌گردی ما درآمده است.
ایران در سال دوهزار و شش با جذب نهصد هزارنفر در رتبه شصت و پنجم و درآمد ارزی چهارصد‌و‌پنجاه میلیون دلاردر رتبه هفتادو پنجم جهان قرار گرفته‌است و این درحالی است که در ازای هر یك میلیارد دلار درآمد جهانگردی كه عاید كشور می‌شود، ‌چهار میلیارد و ‌دویست میلیون دلار توسط ایرانیان جهان‌گرد در خارج از كشور هزینه می‌شود.

از دیگرسو ترکیه در همسایه‌گی ایران در سال دوهزار و شش با جذب بیست و دو میلیون و ششصد هزار نفر و درآمد ارزی بیست‌و‌یک میلیارد دلاردر رتبه یازدهم و در سال دوهزار و هفت با جذب بیست و دو میلیون و هفتصد هزار نفر و در آمد ارزی حدود نوزده میلیارد دلار دررتبه هشتم جهانی قرار گرفته‌است.

کمی این سوتر کشور مالزی در سال دوهزار و سه با جذب ده ملیون و ششصد ‌نفر و درآمد ارزی نه میلیارد و پانصد میلیون دلار و در سال دو هزار و شش با جذب هفده میلیون و پانصد هزار نفر و درآمد ارزی شانزده میلیارد دلار و در سال دوهزار و هفت با جذب بیست و پنج میلیون نفر، درآمد ارزی بیست و شش میلیارد دلار را دارا بوده است.
مالزی هم‌چنین در سال ۲۰۰۸ بالغ بر ۷۵۰ هزار نفر گردش‌گر ایرانی را جذب نموده که نسبت به سال گذشته از ۳/۱۱۵ درصد رشد بر خوردار بوده‌است.

پرهام دانشجوی دکترای گردش‌گری و محقق در این زمینه اشاره می‌کند:

« این مشکل دلیل ساده‌ای دارد و آن هم سیاست‌های پیاده شده در مورد توریسم است. متاسفانه بعد از انقلاب ما هیچ‌گونه سیاست‌گذاری برای شناخت توریست در ایران نداشتیم. ما هیچ زمان مردم دنیا را به همان صورتی که هستند نگاه نکردیم. به همین دلیل هم نتوانستیم برای توریست‌ها تصمیم‌گیری کنیم و مسئله مهم‌تر از این‌ها به نظر من مسئله زیرساخت‌های کشور ایران در صنعت توریسم هست. متاسفانه ما زیرساخت‌های اولیه مثل هتل، راه و ... را هنوز برای مردم خودمان نداریم. ما هنوز در ابتدای راه هستیم و به همین دلیل علیرغم این‌که ما ظرفیت‌های فراوانی برای جذب توریست داریم نمی‌توانیم از این پتانسیل استفاده کنیم و لا آن فاصله زیادی داریم. »

از او می پرسم: برای حل این مشکل کشورهای دیگر چه راه حلی را پیشه کردند؟

آن‌ها با توریست به دیده‌ی توریست نگاه می‌کنند. در کشور مالزی که مسلمان هم هستند اروپایی‌ها با همان سیستم خودشان بازدید می‌کنند بدون این‌که تاثیری در فرهنگ آن‌ها بگذارند و احتیاجی هم ندارند که خودشان را تغییر دهند و با محیط هماهنگ کنند و نکته مهم‌تر از آن امنیت است که به عنوان اولین مسئله یک توریست نیاز دارد و متاسفانه دیدگاه امنیتی در ذهن توریست‌های جهان نسبت به ایران کاملن منفی است. به طور مثال شرکت آکسار که بزرگ‌ترین کشور بیمه‌کننده توریستی جهان است را ملاحظه کنید، ایران را جزو کشورهایی قرار داده که هیچ‌گونه پوشش بیمه‌ای را نمی‌دهد.

من دوستانی دارم از سنگاپور و هنگ‌کنگ که خیلی هم علاقه‌مند هستند تا به ایران سفر کنند اما می‌گویند شرکت‌های بیمه ایران را تحت پوشش بیمه توریست قرار نمی‌دهد. در کل کشورهایی که مشکلات سیاسی دارند را شرکت‌های بیمه ساپورت نمی‌کنند. همین که یک توریست متوجه بشود که نمی‌تواند با بیمه به ایران بیاید، احساس ناامنی می‌کند و همین کافی است که دیگر به ایران برای بازدید فکر نکند.

---

به هرحال شعار امسال روز جهانی گردش‌گری تاکیدی‌است مکرر بر لزوم بهره‌بردن از تنوع اقلیمی، فرهنگی و تاریخی به منظور جذب هرچه بیشتر گردش‌گرانی که تشنه دیدار و آشنایی با این تنوع هستند. شعار امسال تاکیدی است بر این مطلب که می‌توان درعین جهانی‌شدن با حفظ هویت و فرهنگ خویش مستقل بود. می‌توان هم‌گام با گذر جهان به سوی پیوند هرچه بیشتر جهانی قدم برداشت اما سوار بر مرکب خویش بود و غنای فرهنگی بومی را ره‌توشه این سفر کرد ...