اینجا حرف از میانه‌رو و تند‌رو نیست

اردوان روزبه

شاید حقیقت این باشد که موضوع مسلمان میانه‌رو یا تندرو نیست. حرف از اسلامیزه شدن جهان است. این حرفی بود که بک پاکستانی مقیم مالزی می‌گفت.

اما آیا رویکرد ویلدرز واقع‌گرایانه است؟ نازنین دانشجوی دانشگاه Lim Kok Wing در مالزی می‌گوید: شاید اسلام را نه او شناخته و نه خود ما. در حقیقت آنچه که ما هم می‌بینیم چیزی جز این نیست.

شما فیلم را دیده‌اید؟

بله من فیلم را دیدم.

فکر می‌کنید که این فیلم تصویر واقعی اسلام را نشان می‌دهد؟

به نظر من هیچ کس نمی‌داند تصویر واقعی اسلام چیست. ولی این چیزهایی را که دارند نشان می‌دهند، همه آنها حقیقت است. من خودم با این قضیه موافقم.

یعنی فکر می‌کنید صرف اسلام همان چیزی است که در این فیلم‌...

نه من نمی‌گویم. من می‌گویم هیچکس نمی‌داند تصویر واقعی اسلام چیست. چون ما اصلاً هیچ کدام‌مان با اسلام واقعی آشنا نشدیم. من خودم در یک کشور مسلمان بزرگ شدم. در یک خانواده مسلمان بزرگ شدم ولی هنوز نمی‌دانم اسلام چیست. اسلامی که من می‌بینم همانی است که فتنه نشان می‌دهد. آری واقعاً همین است.

هم‌کلاسی‌های غیر‌مسلمان شما نگاه‌شان نسبت به مسلمانان چگونه است؟

نگاه خوبی ندارند. هر روز دارم نگاه و رفتارشان را می‌بینم.

چه احساسی نسبت به مسلمان‌ها دارند؟

احساس می‌کنند مسلمانان همان چیزی هستند که در‌آن فیلم نشان داده می‌شود.

از دوستان مسلمان‌تان دیده‌اید که کسی سعی بکند که نشان بدهد این دین، شامل تمام آن خشونت‌هایی که تصاویر فتنه را پر کرده نیست؟

نه. کسی سعی نکرده که چنین کاری بکند. فکر نمی‌کنم که بشود سعی کرد. نمی‌شود تصویری از اسلام و مسلمانان را عوض کرد. چون نمی‌شناسیمش. واقعن اسلام چیست؟ چه کسی می‌داند که واقعاً سلام چیست؟ شما خودتان دقیقا می‌دانید که اسلام چیست؟

آیا خود شما هم چهره‌ای که از اسلام دیده‌اید،‌ همین چهره است؟

من در یک خانواده مسلمان بزرگ شده‌ام ولی در طول زندگی‌ام حشونت‌اش را دیده‌ام. اگر فرض کنیم در کشور ما آنهایی که در راس حکومت هستند و مدعی به اجرای عینی اسلام، پس من اسلام واقعی را با آنها می‌بینم یعنی همین خشونت. آری همین است.

حتا رفتاری که با من در آن کشور به عنوان هموطنشان داشته‌اند، واقعاً توام با خشونت بوده.

منظورت اشاره به چه نوع رفتاری است؟

خیلی ساده، به خاطر کارهایی که اشتباه نبوده و من شاید مثلاً انجام داده بودم و به نظر آنها اشتباه بود. درحالیکه من برای هرکسی در هرجای دنیا تعریف کنم، از تعجب شاخ درمی‌آورد که به خاطر این‌که نمی‌دانم من در یک پارک با دونفر از دوستانم که حالا آقا بودند و فقط دوست بودیم و هیچ رابطه‌ای نبوده، نشسته بودم داشتم موزیک گوش می‌دادم؛ باید یک شب در بازداشتگاه بخوابم و چهار بار به دادگاه کشیده بشوم و بقیه آن را هم که خودتان می‌دانید انگشت نگاری و همه چیز...

با افزایش تظاهرات‌های پی‌در‌پی در کشورهای اسلامی، به نظر می‌رسد که مسلمانان این حرکت را توهین به خود قلمداد کرده‌اند. صفا از کوالالامپور:

تیتراژ فیلمِ «فتنه» ساحته‌ی خرت ویلدرس

فتنه را دیدی‌؟

بله. من امروز موفق شدم. لینک آن را در سایت بالاترین گذاشته بودند.

نظرت راجع به این فیلم چه بود؟

اولین مساله‌ای که من سعی کردم خیلی به آن دقت کنم این بود که چقدر زیرنویس انگلیسی این فیلم به محتوایی که گفته می‌شود نزدیک است. از ترجمه‌ای که شده بود راضی بودم. دقت کردم دیدم که هیچ جایی نبود که بخواهد تحریف شود.

جمله‌های انگلیسی که زیرنویس می‌شد، خیلی قشنگ منطبق بود، آنجایی که آقای مشکینی صحبت می‌کرد و همین‌طور آقای احمدی‌نژاد صحبت می‌کرد خیلی نزدیک بود به آن مطلبی که گفته شده بود.

اما نظر کلی من راجع به این فیلم این است که سازنده فیلم یکسری فرض‌های اشتباهی را کرده و بر مبنای این فرض‌های اشتباه، نتیجه‌گیری‌های دیگری کرده. این‌که گروه‌های تندرو اسلامی باعث این جنایات و کشتار شده، بحثی نیست. منتها ارتباط مستقیم دادن این قضایا به آن چیزی که واقعاً در قرآن و اسلام آمده، به همین راحتی‌ها نیست که بشود با یک فیلم ۱۵ دقیقه‌ای نتیجه گرفت.

یعنی تو می‌خواهی بگویی که این فیلم را نزدیک به حقیقت نمی‌دانی؟

من این فیلم را ابداً نزدیک به حقیقت نمی‌دانم.

باید چه کرد؟

جواب دادن به این سوال خیلی سخت است. واقعاً من نمی‌دانم که باید چکار کرد. چون این‌قدر این دستگاه تبلیغاتی توانسته در این زمینه خوب کار کند که ما سال‌های سال عقب هستیم. اسلام، دین دوستی است و متاسفانه اصلاًً به این قضیه پرداخته نمی‌شود. نه از طرف دولت ما و نه از طرف دولت‌های مسلمان دیگر.

من انتهای خوبی را برای این بازی نمی‌بینم و نهایت این‌طور به نظر می‌رسد که در این بازی تبلیغاتی، اینها همیشه یک قدم جلوتر از ما هستند. آن‌ها به خوبی توانستند که آن چهره‌ای را که دلشان می‌خواهد از اسلام ارایه دهند. بد پیش آمده بود، خیلی زیرکانه و با بد‌طینتی، این سخنرانی‌ها را پشت سرهم گذاشته بود و آن صحنه‌های خشن را نشان داده بود. شاید واقعاً همین‌طوری باشد. آن رهبران گروه‌های اسلامی که صحبت می‌کردند، نتیجه‌گیری‌شان نهایت همان می‌شود. یعنی همانی است که بسیاری از گروه‌های انتحاری انجام می‌دهند و یا بمب کنار خیابان می‌گذارند. منتها این دلیل نمی‌شود که با آن تفسیری که از اسلام دارند، از اصل اسلام صحبت کنند.

هم‌کلاسی‌های تو تعبیرشان چیست؟

در دانشگاه، ما به دو گروه تقسیم می‌شویم. یا کسانی مثل ما مسلمان میانه‌رو هستیم، چه از ایران چه از کشورهای عربی مثل عربستان، عراق، لیبی، سودان و غیره؛ یا گروه دوم که به شدت تند‌رو هستند. می‌توانم به شما بگویم که می‌توان به لحاظ رفتاری بین آنها مرز کشید. هم‌کلاسی از عربستان سعودی یا لیبیایی داریم که واقعاً تندرو هستند و یا حتا یک هم‌کلاس مصری داریم که خیلی عقاید تندی دارد، او صدام را می‌پرستد و یا برخی دیگر بن‌لادن را ناجی می‌دانند و ما هیچ وقت نمی‌توانیم بنشینیم ده دقیقه با هم حرف بزنیم. چون مبنای فکری ما اصلاً با هم متفاوت است.

مریم کسی است که توانسته به واسطه دوستش، لینک این فیلم را بدست بیاورد. او قبل از این‌که این سایت بسته شود، فیلم را دیده است. نگاه ویلدرس را ناقص می‌داند، اماحرف برای گفتن دارد.

شما فیلم فتنه را دیدید؟

بله فیلم فتنه را دیدم. همان فیلم هلندی، آقای خیرت ویلدرس.

اولین احساسی که با دیدن این فیلم به شما دست داد چه بود؟

اولین احساسم این بود که شاید با آن چهره خشنی که برخی ازاسلام نشان داده‌اند، آقای ویلدرس حق داشته. اولین احساسم این بود، با توجه به این‌که شاید اطلاعاتش کافی نبوده.

درست است که فیلم او منطقی نبود. ولی با آن چهره خشنی که به او نشان داده‌اند احساس خطر کرده و این فیلم را ساخته است.

شما یک مسلمان هستید. اسلام این فیلم را چطور می‌بینید؟

حقیقتاً برای من چون مسلمان هستم خیلی سخت است که بخواهم بدون تعصب به این فیلم نگاه کنم و درباره آن حرف بزنم. ولی اسلام قطعاً دین صلح است. دینی که من دیده‌ام آن خشونتی را که دارند از اسلام نشان می‌دهند، نیست. البته فکر می‌کنم این فیلم، یک حسنی هم دارد. حسن آن این است که با آن شاید مسلمانان یاد می‌گیرند که روی دیگر چهره صلح اسلام را به بقیه نشان بدهند.

بالاخره در این فیلم صحنه سر بریدن را می‌بینید... یا به هرحال شما صحنه‌هایی را می‌بینید که دعوت به حمله و کشتار می‌شود. شما این را از کدام وجه اسلام می‌بینید؟

آن وجه افراطی است. آن قسمت تندرو اسلام است. آن چهره‌ای است که یک عده از افراطیون از آن ساختند. اما این چهره واقعی اسلام نیست. صلحی که ما خیلی وقت‌ها در مالزی آن را حس می‌کنیم، نیست.
آن طرفی است که بعضی وقت‌ها در ایران آن را حس می‌کردم. جاهایی که خودمان هم می‌فهمیدیم اشکال دارد. اما در نهایت خیلی از چیزهایی که ویلدرس به آن استناد کرده، منطقی نیست.

اینک سایت نمایش‌دهنده بر روی لینک این فیلم، اشاره می‌کند که دسترسی به آن امکان ندارد. اما بسیاری در تلاش هستند تا فتنه را ببینند.

صحنه آخر فیلم، دستی به سوی ورق‌های قرآن می‌رود، اما صحنه پاره شدن را نشان نمی‌دهد. صدایی در صحنه تاریک با افکت پاره شدن کاغذ در ذهن شاید راهی را جلوی پای بیننده می‌گذارد.

در ۲۸ مارس نخست‌وزیر هلند انتشار این فیلم را محکوم کرد و اظهار امیدواری کرد که پخش این فیلم موجب خشونت نشود.

برخی از منابع در مالزی می‌گویند که پیش از این، دستگاه‌های امنیتی هلند ضمن هشدار به شهروندان خود در مالزی، شماره تلفنی را داده است که در صورت بروز خطر با آن تماس بگیرند تا بتوانند در سریعترین شکل ممکن با محافظت از کشور خارج شوند.

در همین زمینه:
فتنه، ضداسلامی نیست

گفتگو با دکتر عطاءالله مهاجرانی پیرامون فیلم «فتنه»

«بهترین واکنش، بی‌توجهی است»

«از فیلم فتنه، انتظار بیشتری داشتم»