یا با مایید یا علیه ما

مریم محمدی

روز گذشته، هفتم مهرماه، سیدمحمد حسینی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در جلسه‏ی گردهمایی امامان جمعه‏ی کشور گفت: «یارانه‏ی نشریات با توجه به موضع‏گیری‏های‏شان به آنها پرداخت خواهد شد.»

فرزانه روستایی تاکنون جوایز زیادی در داخل و خارج از کشور، به دلیل فعالیت‏های مطبوعاتی خود دریافت کرده است.

با توجه به محدودیت انتشار بسیاری از روزنامه‏ها در ایران، از فرزانه روستایی می‏پرسم: آیا در حال حاضر فعالیت مطبوعاتی دارید؟ در این صورت در کجا و چگونه؟

من الان مسئول بخش بین‏الملل شرق هستم و بیشتر در این روزنامه سرمقاله می‏نویسم.

گفته‏های وزیر ارشاد، به‏ویژه در ارتباط با روزنامه‏ها و اینکه یارانه‏ها با توجه به مواضع نشریات به آنها پرداخت می‏شود، برای شما به لحاظ حرفه‏ای چه مفهومی دارد؟

مفهوم آن به لحاظ حرفه‏ای این است که تمام نشریات و همه‏ی مطبوعات باید طرفدار دولت بنویسند. یعنی در قاموس دولت، وزارت ارشاد و تفکری که در جامعه‏ی ما حاکم است، هیچ تفکری غیر از تفکر دولتی، به‏رسمیت شناخته نمی‏شود.

فرزانه‏ روستایی، کارشناس علوم سیاسی

اگر به‏غیر از مثلاً آن‏چه آقای وزیر ارشاد می‏پسندند، نوشته شود یا گفته شود، به این مفهوم است که آن نشریه دچار مشکل می‏شود. اولین اتفاقی که می‏افتد، سهمیه‏هایی که به نشریه می‏دهند، حذف می‏شود. بعد مسائل و مشکلات دیگری پیش می‏آید و نهایت آن هم این است که چنین روزنامه‏هایی تعطیل می‏شوند.

به‏نظر من، این اظهار نظر به یک لحاظ خیلی شفاف است. از این نظر که نشان می‏دهد ارشاد به برخی از روزنامه‏ها حسابی می‏رسد؛ میلیارد میلیارد کمک می‏کند و به برخی از روزنامه‏ها اصلاً نمی‏رسند. من فکر می‏کنم، آن‏چه وزیر ارشاد می‏گوید اصلاً عقلانی نیست و در واقع، ایشان خیلی صریح و شفاف، به تفسیری، گونه‏ای از انحصارطلبی را بیان کردند.

شما از اختلاف تفکر صحبت می‏کنید و این شاید به معنای نقد و انتقاد در مطبوعات باشد. ولی وزیر ارشاد تاکید کرده است که ما نمی‏توانیم به نشریه‏هایی که خلاف جهت اهداف نظام حرکت می‏کنند، کمک کنیم. او گفته است به‏جای این کار، در راستای تقویت مطبوعاتی که در جهت این اهداف حرکت می‏کنند، گام برمی‏داریم. آیا مسئله‏ی انتقاد یا در خلاف جهت نظام حرکت کردن مقولاتی هستند که روشن نیستند یا وزارت ارشاد حدود و ثغوری برای آن تعیین کرده است؟

نکته‏ای که ایشان گفته‏اند خیلی صریح است: یا با مایید یا علیه ما. اگر با مایید، امتیاز، سرویس، خدمات، کاغذ و ... در اختیارتان می‏گذاریم. اگر اشتباهی پیش آمد، می‏بخشیم، لاپوشانی می‏کنیم، نمی‏بینیم و هوای همدیگر را داریم. اگر با ما نیستید، آن طرف جوی هستید و در اولین فرصت دچار مسئله خواهید شد.

در واقع، آقای وزیر ارشاد دارند یک‏جورهایی به مطبوعات پیام می‏دهند که به ما حال بدهید، ما هم به شما حال می‏دهیم. این بحث بسیار کلی است و باید دید تفسیر آقای وزیر ارشاد از نظام و انتقاد چیست؟!

به‏نظر می‏آید که دیدگاه وزیر ارشاد در مورد مطبوعات، دست‏کم در شکلی که اعلام بیرونی پیدا می‏کند، خیلی نسبت به مطبوعات خشن است. آیا این برخورد تفاوت کیفی‏ای نسبت به گذشته نشان می‏دهد و آیا چشم‏انداز به همین ترتیب، سخت و دشوار است؟

دیدگاه ایشان فعلاً سوار وزارت ارشاد است و دارند می‏رانند. ممکن است روز دیگری این‏گونه نباشد، ولی در هرحال، این می‏تواند نوعی انحصارطلبی هم باشد. وزیر ارشاد متولی بخش فرهنگ، ادبیات، نوشتار و هنر یک کشور است. در هیچ جامعه‏ای نمی‏شود ادبیات، فرهنگ، هنر، سینما و ... همه را توی یک کانال بکنند، فشارش بدهند و مثلاً آن شکلی که تعیین می‏کنند، از توی آن دربیاید. اصلاً چنین چیزی امکان‏پذیر نیست.

یارانه‏هایی که به مطبوعات پرداخت می‏شود یا امکانات و امتیازاتی که به آن اشاره می‏کنید، کدام‏ها هستند و در اساس ترتیب پرداخت‏شان چگونه است؟

همه‏ی نشریات به تساوی باید از امکانات دولتی برخوردار باشند. نمی‏شود یکی از روزنامه‏های طرفدار دولت دو سه میلیارد دریافت کند، اما به بعضی از روزنامه‏ها با تأخیر گفته شود که نامه بنویسند، ببینند ممکن است سی یا چهل میلیون تومان برای‏تان جور کرد یا نه.

وقتی هم صحبت می‏کنند که نامه بنویسید که آن سی، چهل میلیون را برای‏تان جفت و جور کنیم، توصیه می‏کنند که فلان‏جا، فلان‏ مطلب را نوشتید، باید اصلاح کنید؛ فلان‏جا به فلان مسئله اشاره کردید که نباید می‏کردید و به‏طور ضمنی قول و قرار هم می‏گیرند که از این به‏بعد مصالح و مواضع دولت و ارشاد را بیشتر رعایت کنید که این در واقع، یک‏جورهایی خیلی غیر منطقی است.

در حال حاضر، فضای کلی انتشار روزنامه‏ها در ایران چگونه است؟ آن‌هم با توجه به توقیف‏ها، لغو پروانه‏ها یا توقف‏‏های موقت که در جریان آن قرار داریم.

در واقع، نشریات غیر دولتی چندانی باقی نمانده است و آنهایی هم که باقی مانده‏اند، به مویی بند هستند. هزینه‏ی چاپ، هزینه‏ی انتشار، هزینه‏ی کاغذ، هزینه‏ی مرکب، هزینه‏ی پرسنل و ... واقعاً کمرشکن هستند. اگر سرویس و خدمات دولتی داده نشود، آنهایی که می‏مانند، یعنی خیلی مدیریت قابل توجهی دارند که زمین نمی‏خورند. الان به غیر از تعداد خیلی محدودی از نشریات، تقریباً توان انتشار دیگر وجود ندارد. کشور ما الان با رکود و بحران اقتصادی بسیار جدی‏ای مواجه است.

بخشی از این رکود را در بخش مطبوعات می‏توانید ببینید. روزنامه‏ها مجبورند قیمت‏شان را گران کنند. علت آن چیست؟ مشخص است که بخش قابل توجهی از مخاطب‏شان را از دست می‏دهند. چرا گران می‏کنند؟ برای این‏که از پس هزینه‏ی چاپ و انتشار برنمی‏آیند. این هزینه‏ها خیلی عظیم هستند.

قبلاً همه‏ی نشریات سوبسیدی از ارشاد دریافت می‏کردند، اما الان برخی از نشریات سوبسید دریافت می‏کنند، امتیاز می‏گیرند، کاغذ می‏گیرند، سرویس و خدمات چاپ‏خانه‏ای در اختیارشان می‏گذارند و ... اما بعضی‏ها هیچ‏چیزی ندارند.

در نتیجه، اینوری‏ها غیر از دو سه نشریه همه ریزش پیدا می‌کنند. آن‏طرفی‏ها را هم نگاه می‏کنید، صفحه‏ی اول‏ همه‏ی آنها ظاهراً از هم کپی شده‌اند و فقط عکس‏های‏شان متفاوت هستند.