ادامه‌ی مجادله بر سر دانشگاه آزاد

شیرین فامیلی

در چند هفته‌ی گذشته، درگیری گسترده‌ای حول محور مالکیت دانشگاه آزاد میان محمود احمدی‌نژاد و حامیان او از یک‌سو و اکبر هاشمی رفسنجانی و بخشی از اصول‌گرایانی که مخالف سیاست‌های دولت محمود احمدی‌نژاد هستند از سوی دیگر، جریان داشته و هرکدام از طرف‌های درگیر تلاش کردند با استفاده از ابزارهای قانونی، در این مناقشه پیروز باشند.

وی طی دو حکم جداگانه به اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس هیئت امنای دانشگاه آزاد و محمود احمدی‌نژاد، رئیس شورای انقلاب فرهنگی، دستور داد وقف اموال دانشگاه آزاد و اجرای اساس‌نامه‌ی جدید این دانشگاه متوقف شود.

دکتر سعید پیوندی، استاد دانشگاه در پاریس و کارشناس مسایل آموزشی، درباره‌ی این اقدام آیت‌الله خامنه‌ای به رادیو زمانه می‌گوید:

دخالت آیت‌الله خامنه‌ای فقط نوعی اعلام آتش‌بس موقت است، چون مسایل اصلی این دانشگاه کماکان بدون راه حل باقی می‌ماند. در هفته‌های گذشته، آقای احمدی‌نژاد از طریق شورای انقلاب فرهنگی که نهادی قانون‌گزار نیست و بیشتر سمت‌گیریی‌های فرهنگی و آموزشی کشور را تعیین می‌کند وارد عمل شد و سعی کرد با تصویب یک اساس‌نامه‌ی جدید برای دانشگاه آزاد راه را برای تسخیر این دانشگاه و برکنار کردن جاسبی، سایر مسئولان و نزدیکان آقای رفسنجانی هموار کند. در مقابل این عمل شورای انقلاب فرهنگی مجلس واکنش نشان داد و طرحی را تصویب کرد که در عمل راه دانشگاه آزاد را برای داشتن یک استقلال نسبی بازگذاشت و وقف این دانشگاه را قانونی کرد.

این مصوبه که از طرف شورای نگهبان رد شد بازتاب آشکار نگرانی بخش‌هایی از نمایندگان مجلس، اصول‌گرایان و اصلاح‌طلبان بود که نگران چنگ‌اندازی دولت و طرفدارانش به ثروت‌ها و شبکه‌ی وسیع دانشگاه آزاد بودند.

سعید پیوندی می‌افزاید:

دانشگاه آزاد حدود ۱۲۵ میلیارد دلار سرمایه و یک‌ونیم میلیون دانشجو داشته و در ۱۵۰ شهر ایران شعبه دارد. بنابراین چنین شبکه‌ی عظیم اجتماعی، آموزشی و مالی از سال‌ها پیش، هم به دلایل سیاسی و هم از بعد مالی مورد توجه آقای احمدی‌نژاد بود.

وقتی شورای نگهبان مصوبه مجلس را رد کرد در واقع راه هموار می‌شد که در صورت اصرار مجلس بر این مصوبه، مسئله به تشخیص مصلحت نظام برود که رییس آن آقای رفسنجانی است و در عمل تصمیم مجمع تشخیص مصلحت باشد که آینده‌ی دانشگاه آزاد را تعیین کند. از آن‌جایی که آقای احمدی‌نژاد شاخه و شانه می‌کشید و حتی درصدد اجرای اساس‌نامه‌ی مصوب شورای انقلاب فرهنگی بود و می‌خواست به‌طور یک‌جانبه ریاست این دانشگاه را تعیین کند؛ یعنی در شرایطی که همه به بن‌بست رسیده بودند آیت‌الله خامنه ای وارد میدان شد و این آتش‌بس موقت را به‌وجود آورد.

آیت‌الله خامنه‌ای در احکام جداگانه خطاب به دو چهره‌ی مناقشه بر سر مالکیت دانشگاه آزاد یعنی اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد، گفته است فعلاً از وقف دانشگاه آزاد و هرگونه اقدام مبتنی بر اساس‌نامه‌ی جدید مصوب این دانشگاه خودداری شود.

دکتر سعید پیوندی با تاکید بر این که مجادله بر سر دانشگاه آزاد ادامه خواهد یافت، می‌گوید:‌

آن‌چه امروز آیت‌الله خامنه‌ای انجام داده، در واقع نوعی باز نگهداشتن این مسئله به‌طور کامل در دو بعد است. بعد اول این است که نوع اداره‌ی دانشگاه به صورت سابق باقی بماند و از طریق هیئت امنا و تشکیلات و اساس‌نامه‌ای که در گذشته بوده اداره شود. از طرفی جناح آقای رفسنجانی و جاسبی تلاش می‌کردند اموال این دانشگاه را از دستبرد مسئولان دولتی و نیروهای نظامی مصون کنند، اما آیت‌الله خامنه‌ای با مخالفت با وقف اموال دانشگاه آزاد راه را برای آینده باز گذاشته است. من فکر می‌کنم مشکل هم‌چنان سر جای خود باقی است و بعد از مدتی آرامش، حتماً شاهد درگیری جدید بین طرفین خواهیم بود.

در اواخر خردادماه گذشته، اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد، در مصاحبه‌ای با مجله‌ی «مدیریت ارتباطات» از تمایل خود به کناره‌گیری از مسئولیت‌های سیاسی سخن گفت.

دکتر سعید پیوندی، تحلیل‌گر مسایل سیاسی و آموزشی، با اشاره به این نکته از دخالت رهبری جمهوری اسلامی در این کشمکش می‌گوید:

صحبت هفته‌ی پیش آقای رفسنجانی مبنی بر این که تمایل دارد از همه‌ی مقام‌های دولتی کنار رود و گوشه‌نشینی اختیار کند در موضع‌گیری آقای خامنه‌ای بی‌تاثیر نبوده است. به‌نظر من موضع‌گیری آقای خامنه‌ای نشان می‌دهد او نه خواستار این است که به‌طور کامل جناح آقای رفسنجانی منزوی شود و از میدان به در رود و نه این که آقای احمدی‌نژاد و سپاه‌یکه تاز میدان باشند.

آقای خامنه‌ای در این میان بازی و سیاست خود را دارد و سعی می‌کند از وجود نیروهای مخالف احمدی‌نژاد برای کنترل او و سپاه استفاده کند. آقای احمدی‌نژاد و طرفدارانش از موضع خودشان و سماجتی که در دست‌اندازی بر دانشگاه آزاد دارند کوتاه نخواهند آمد. چون امکاناتی که دانشگاه آزاد دارد به‌عنوان یکی از مراکز قدرت اپوزیسیون آقای احمدی‌نژاد باقی می‌ماند.

نکته‌ی دوم این که سیاست‌های فعلی محمود احمدی‌نژاد و طرفداران او این است که بر همه‌ی عرصه‌های کشور نظارت و کنترل کامل داشته باشند. پس دستور آقای خامنه‌ای را باید نوعی آتش بس موقت حساب کرد بین این دو جناح بدون این که آرایش نیروها به طور اساسی تغییر کرده باشد.

پیش از صدور احکام جدید آیت‌الله خامنه‌ای، مجلس شورای اسلامی در هفته‌های گذشته با تصویب کلیات طرحی، مصوبه‌ی شورای انقلاب فرهنگی را درباره‌ی تغییر اساس‌نامه‌ی دانشگاه آزاد لغو کرده بود.

سعید پیوندی، استاد دانشگاه در پاریس می‌گوید این اقدام مجلس نشان‌گر آن است که درگیری بر سر دانشگاه آزاد فراتر از اختلاف بین اکبر هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد است و می‌افزاید:

مسیری که آقای احمدی‌نژاد و حامیان او می‌روند و در جریان دانشگاه آزاد ما به‌طور آشکار این موضوع را دیدیم، این است که تمام اصول‌گرایانی که با احمدی‌نژاد همراه نیستند در عمل باید حذف شوند و مجلس تبدیل شود به یک نهاد تشریفاتی برای تایید نظرات و طرح‌های آقای احمدی‌نژاد‌. آقای لاریجانی به‌خوبی به نقش تخریبی سیاست‌های محمود احمدی‌نژاد آگاه است و بلندپروازی‌های او را خوب می‌شناسد.

به‌همین دلیل به‌طور مستقیم و غیر مستقیم تلاش می‌کند موانعی بر سر راه آقای احمدی‌نژاد ایجاد کند. در مورد دانشگاه آزاد برخورد او بسیار صریح بود با این که در ظاهر با طرح اولیه مخالفت کرد ولی در عمل این طرح را پیش برد. طرفداران و جناح آقای احمدی‌نژاد تمام اصول‌گرایان غیر خودی را در مقابل خود می‌بینند و خواهان حذف آنها هستند. این اصول‌گرایان از جمله آقای لاریجانی این موضوع را خوب می‌دانند و همچنین می‌دانند هر خاکریزی که در سیاست ایران از دست می‌دهند، آقای احمدی‌نژاد بر اوضاع مسلط‌تر می‌شود و امکان مقاومت در برابر کارها و سیاست‌ها و بلندپروازی‌های او کم‌تر می‌شود.

ما این موضوع را در همه‌ی عرصه‌ها می‌بینیم ازجمله در عرصه‌ی قانون‌گذاری که به‌طور دائم درگیری بین مجلس و دولت وجود دارد. این نشان می‌دهد که درگیری دانشگاه آزاد به مراتب فراتر از درگیری فقط بین آقای رفسنجانی و جناح آقای احمدی‌نژاد است. در واقع دانشگاه آزاد محل درگیری اصول‌گرایان مخالف احمدی‌نژاد، طرفداران آقای رفسنجانی و جناح اصلاح‌طلب با دولت و حامیان نظامی دولت است.