رضایت احمدی‌نژاد ازهمراهی مجلس

مریم محمدی

به‏نظر می‏آید که طرح هدف‏مند کردن یارانه‏ها به سرانجامی رسیده است.

در گفت‏وگوهایی با محسن شمشیری، کارشناس اقتصادی مطبوعات و مهندس هوشنگ ادهمی، از اعضای «اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران» و نایب‏رییس هیأت مدیره‏ی «شرکت ملی روی و سرب»، به بررسی این موضوع پرداخته‏ام.

در توافق جدید و یا تفسیر جدیدی که مجلس از آن کرده است، گفته شده دولت می‏تواند این درآمد را در طول ۹ ماه کسب کند. یعنی زمان یک چهارم یا ۲۵درصد کاهش پیدا کرده و از این طریق سقف قیمت‏های قبلی یا قیمتی که برای حامل‏های انرژی درنظر گرفته شده بوده، می‏تواند ۲۵درصد یا یک چهارم افزایش پیدا کند

آقای شمشیری ابتدا مقایسه‏ای میان مصوبه‏ی قدیم و توافق جدید مجلس انجام می‏دهند:

مجلس قبل از سال جدید، هدفمند کردن یارانه‏ها را با سقف درآمد ۲۰هزار میلیارد تومان در طول ۱۲ ماه تصویب کرد. یعنی دولت اجازه داشت در طول ۱۲ ماه ۲۰هزار میلیارد تومان از هدفمند کردن یارانه‏ها درآمد کسب کند.

در توافق جدید و یا تفسیر جدیدی که مجلس از آن کرده است، گفته شده دولت می‏تواند این درآمد را در طول ۹ ماه کسب کند. یعنی زمان یک چهارم یا ۲۵درصد کاهش پیدا کرده و از این طریق سقف قیمت‏های قبلی یا قیمتی که برای حامل‏های انرژی درنظر گرفته شده بوده، می‏تواند ۲۵درصد یا یک چهارم افزایش پیدا کند.

یعنی قیمت حامل‏های انرژی ۲۵درصد بیش از آنچه مجلس تصویب کرده بود، گران‏ می‏شود.

برای نمونه، اگر قرار بوده ۱۰۰ تومان به قیمت بنزین اضافه شود، بر مبنای توافق جدید، دولت می‏تواند ۱۲۵ تومان اضافه کند. دلیل آن هم این است که دولت سه ماه را از دست داده است و حالا درآمد مورد نظر از حامل‏های انرژی را می‏تواند در ۹ ماه کسب کند.

به این ترتیب، قیمت‏ها تا حدودی افزایش پیدا می‏کنند و تا حدی به نظر دولت نزدیک می‏شود. ولی همان‏طور که امروز آقای احمدی‏نژاد اعلام کرده است، تفسیر مجلس از این مصوبه، هم‏چنان نظر دولت را تحقق نمی‏بخشد و با آنچه دولت می‏خواهد، فاصله دارد.

نظر دولت این بود که با درآمدی ۴۰هزار میلیارد تومانی هم منابع بیشتری برای توزیع یارانه‏ی نقدی داشته باشد و از صنعت، تولید و قدرت خرید خانوارها حمایت کند و قدرت خرید آنها را در شرایط تورمی افزایش بدهد و هم این که در سال‏های آینده شاهد دائماً شوک تورمی نباشیم.

البته آقای شمشیری، می‏دانید که منتقدان این طرح چنین نظری ندارند و معقتد نیستند که این شوک آغازین برای اقتصاد ایران مناسب باشد و به نحوه‏ی اجرای آن در بخش‏های مختلف هم ایراد دارند. مثلاً اختصاص فقط ۳۰درصد از درآمد یارانه‏ها به بخش تولید، اعم از صنعت و کشاورزی و خدمات، از مواردی هستند که به ویژه بخش خصوصی به آن اعتراض دارد. اما از سوی دیگر، گویا درآمد دولت از محل حذف مالیاتی که باید می‏پرداخت، به طور قابل توجهی افزایش پیدا می‏کند. ارزیابی شما در این باره چیست؟

بله؛ درست است. بخشی از درآمدی که باز در اختیار دولت قرار می‏گیرد و می‏تواند از آن در توزیع یارانه‏ی نقدی و کمک به تولید استفاده کند، مربوط به حذف مالیات و عوارض است. اما فقط محل آن تغییر می‏کند.

یعنی محل خرج‏کردن دولت متفاوت می‏شود و اگر قبلاً مالیات بر عملکرد و یا فروش فرآورده‏های نفتی به محل خاصی تخصیص پیدا می‏کرد، الان به بخش توزیع یارانه‏ی نقدی و کمک به بخش صنعت و تولید و غیره اختصاص داده می‏شود.

در هرحال، هر دو طرف قضیه دولت است و دولت است که خرج می‏کند. ولی الان این اختیار به دولت داده شده است که در محلی که مورد نظرش است، هزینه کند.

روشن است که مالیاتی که دولت از پرداخت آن معاف شده، چقدر بوده است؟

برخی می‏گویند بین ۳ تا ۶هزار میلیارد تومان است. اما مبلغ دقیق آن مشخص نیست.

این میزان مالیات کل درآمد دولت از یارانه‏هاست؟

مالیات فروش فرآورده‏های نفتی.

مطلب دیگری که دولت هرساله در برنامه‏ی بودجه از آن شکایت داشت، تلاش مجلس برای روشن کردن ردیف‏های بودجه و مشخص کردن موارد هزینه‏کرد دولت بود. این اشکال نیز گویا در توافق‏های جدید برطرف شده است. همین‏طور است؟

این قبلاً به صورت مالیات پرداخت می‏شد و در مقابل آن هم هزینه‏ای را تخصیص می‏دادند و مشخص می‏کردند در کدام بخش باید هزینه شود. اما الان در اختیار دولت گذاشته شده که در بخش هدفمند کردن یارانه‏ها هزینه کند.

آقای شمشیری، خیلی‏ها معتقدند با این توافق، مبلغ ۴۰هزار میلیارد تومان مورد تقاضای دولت به دست آمده است. بعضی‏ها هم رقمی کمی پایین‏تر و ۳۵هزار میلیارد تومان را ذکر می‏کنند.

همه‏ی تغییر و تحولات مندرج در توافق جدید مجلس و دولت، یعنی هم اضافه شدن ۲۵درصد از نظر زمانی و هم اضافه شدن ۳ تا ۶هزار میلیارد تومان از محل حذف مالیات‏ها، مانند آن است که درآمد ۳۰هزار میلیارد تومانی را برای ۱۲ ماه در نظر گرفته باشیم.

یعنی اگرچه زمان به ۹ ماه کاهش پیدا کرده و درآمد هم همان ۲۵میلیارد تومان است، اما هم از نظر زمانی و هم از نظر حذف مالیات، انگار درآمد ۳۰هزار میلیارد تومانی را برای کل سال تخصیص داده‏ایم.

به این ترتیب، آقای احمدی‏نژاد باید بتوانند بخشی از وعده‏هایی را که در صورت محقق شدن طرح یارانه‏ها می‏دادند، اجرا کنند. یا حداقل این انتظار در جامعه به وجود می‏‏آید.

بله تا حدودی نزدیک شده. البته آقای احمدی‏نژاد امروز گفته است: «ما هنوز تا آن نقطه فاصله داریم و اقداماتی را که فکر می‏کردیم بتوانیم انجام بدهیم و سرعت و شتابی را که در اجرای این کار باید داشته باشیم نداریم»

ولی به هرحال این توافق زمینه‏‏ای را آماده می‏کند که برای اجرای طرح هدفمند کردن در سال‏های آینده، گام‏های کمتری برداریم. گام‏های بلند‏تر، ولی کمتر.

معنای‏اش این است که شوک‏های تورمی کمتری را شاهد خواهیم بود. یعنی به جای این که مثلاً هر سال ۲۰درصد به قیمت‏ها افزوده شود تا به ۱۰۰درصد برسد، احتمالاً در دو سال این اتفاق خواهد افتاد.

چقدر طول خواهد کشید که قیمت حامل‏های انرژی، به گفته‏ی دولت، واقعی شود؟

مثلاً در طول ۲ یا ۳ سال، دولت به قیمت فوب خلیج فارس که باید برسد، می‏رسد. بنابراین شوک‏ها یا تکانه‏های کمتری در بخش تورمی این قضیه اتفاق خواهد افتاد و دولت می‏تواند تا حدودی به آنچه می‏خواسته، نزدیک شود.

اما واقعیت این است که کارشناسان اقتصادی در ایران، تا کنون با بدبینی به این طرح نگاه کرده‏اند و در حالی که اکثراً بر ضرورت حذف یارانه‏های سنگین و تغییر سیستم پرداخت یارانه‏ها در ایران اتفاق‏نظر دارند، معتقدند طرح آقای احمدی‏نژاد وضعیت اقتصادی را دشوارتر خواهد کرد.

وقتی از آقای هوشنگ ادهمی، از فعالین اقتصادی و از اعضای اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران، در مورد میزان موفقیت این طرح سؤال می‏کنم، ایشان می‏گویند:

مسأله‏ی حذف یارانه‏ها جراحی‏ای بود که باید در اقتصاد ایران انجام می‏شد. هرچند من معتقد‏ هستم که در چهارچوب یک برنامه‏ریزی منسجم می‏شود آثار آن را تعدیل کرد و تناقضات و تورمی را که در نتیجه‏ی آن حاصل می‏شود، مقداری کنترل کرد.

ولی این که با این طرح و روش می‏توان برنامه‏ی ایده‏آلی را در این زمینه پیش برد، جای بررسی بیشتری دارد. یعنی من فکر نمی‏کنم، توافقی که صورت گرفته، چهارچوب برنامه‏ریزی اقتصادی مناسبی باشد. اما در هر صورت حذف یارانه‏ها جراحی‏ای است که باید صورت بگیرد.

آقای ادهمی، چرا خوش‏بین نیستید؟ به کدام قسمت از برنامه‏های اجرایی کردن این لایحه انتقاد دارید؟

من به دیدگاه اقتصادی حاکم بر این لایحه ایراد دارم. اجازه بدهید زیاد هم صحبت نکنم.

در هرحال در سال جاری، شاهد اجرای این طرح و تأثیرات واقعی آن در جامعه و میزان صحت و سقم پیش‏بینی‏های مخالفان و موافقان آن خواهیم بود.