«فرانسه متحد خوبی برای آمریکا نیست»

ایرج ادیب‌زاده

بارک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده‏ی امریکا، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک‏اش با نیکلای سارکوزی رییس جمهوری فرانسه، در واشنگتن، تاکید کرد که ایالات متحده و فرانسه در راستای ممانعت از دست‏یابی ایران به سلاح اتمی، متحد جدایی‏ناپذیر هستند و دید‏گاه‏های مشترکی دارند. وی هم‏چنین ابراز امیدواری کرد که تحریم‏های جدید سازمان ملل متحد، به زودی به تصویب برسد.

این پرسشی است که با آقای دکتر شاهین فاطمی، رییس «مرکز اروپایی مطالعات و پژوهش‏های بین‏المللی پاریس» در میان می‏گذارم:

به نظر من، فرانسه هیچ‏وقت نمی‏تواند جایگزین آن رابطه‏ی ویژه‏ای که بین انگلستان و امریکا هست، بشود. چون مساله‏ اولا به رشته‏های اُلفت تاریخی و فرهنگی بین انگلستان و امریکا برمی‏گردد. سوابقی که این دو کشور در دو جنگ بین‏المللی با هم داشته‏اند و از همه‏ی این‏ها گذشته، افکار عمومی، سیستم اقتصادی و سیستم حکومتی انگلستان و امریکا از شباهت‏های بسیار بیشتری برخوردار هستند تا سیستم فرانسه و امریکا.

دکتر شاهین فاطمی، رییس «مرکز اروپایی مطالعات و پژوهش‏های بین‏المللی پاریس»

همین‏قدر که فرانسه در جبهه‏ی مخالف، چنان‏که در زمان پرزیدنت دوگل قرار داشت، قرار ندارد و یا آن‏گونه که در زمان شیراک که آقای ویل‏پَن سراسر آفریقا را گشت تا بین کشورهای آفریقایی مخالف جنگ عراق و مخالف با بوش پیدا کند موضع نمی‏گیرد، همین‏قدر که آن سیاست خصمانه تغییر کرده است، برای امریکایی‏ها و برای دنیا بسیار مفید است.

اقداماتی که آقای سارکوزی تا به امروز انجام داده است، مانند بازگشت به فرماندهی نظامی ناتو که آقای ژنرال دوگل از آن خارج شده بود، بازهم از اقداماتی بود که محال بود یک گُلیست انجام بدهد.

بنابراین، مسلم آقای سارکوزی از بسیاری جوانب، اهمیت کنار آمدن با امریکا و در جبهه‏ی غرب و دمکراسی‏های غرب بودن را احساس کرده و نمی‏خواهد مانند آقای میتران و یا آقای دوگل، واسطه و میانه‏ای بین شرق و غرب باشد. فرانسوی‏ها هم با جهانی شدن اقتصاد و روابط نزدیکی که دارند، احتمالاً به همین مساله پی برده‏اند.

اما این را نمی‏شود به معنای آن گرفت که در تمام مسائل توافق‏نظر وجود دارد. فکر می‏کنم از جمله مسائلی که این دو کشور بر سر آن توافق دارند، در مرحله‏ی اول مساله‏ی ایران است که امریکا صدردرصد از پشتیبانی آقای سارکوزی خشنود است.

تا حدی هم راجع به مسائل خاورمیانه؛ مثلا در مورد سوریه، میانجی‏گری فرانسه بسیار مؤثر بود که بتوانند آقای بشار اسد را با امریکایی‏ها نزدیک کنند. نتیجه‏ی آن هم این بود که امریکا برای اولین بار، بعد از چندین سال، سفیر به سوریه فرستاد.

اما در مسأله‏ای مانند فلسطین تا حدی اختلاف‏نظر وجود دارد و بعد که به مسائلی نظیر مسائل اقتصادی و مالی می‏رسیم، استنباط من این است که بر خلاف آن‏چه همه فکر می‏کنند، احتمالا تا یکی دو سال آینده، موقعی که آقای سارکوزی ریاست گروه ۲۰ را اشغال کند، نه تنها در کنار امریکا نخواهد بود، بلکه در برابر امریکا خواهد ایستاد و برای فشارهای بیشتر روی بازارهای مالی و وضع مقررات جدید بین‏المللی اصرار خواهد ورزید.

در این زمینه شاید بتوان رییس جمهور امریکا را قانع کرد، اما کنگره و صنایع امریکا، هرگز زیر بار این مسأله نخواهند رفت که مقررات قانونی برای مؤسسات مالی، به صورت بین‏المللی تصمیم گرفته شود و به امریکا تحمیل شود. انگلستان هم زیربار نخواهد رفت.

بنابراین احتمال دارد که آقای سارکوزی در بخش دوم باقی‏مانده‏ی ریاست جمهوری‏اش بخواهد کارت ایستادگی در برابر امریکا را روی مسائل بانکی و مالیاتی و پولی بازی کند و این موضع‏گیری ممکن است به او در محبوبیت داخلی‏اش کمک کند.

در هر صورت، در ارتباط با سیاست‏مدارها، هیچ‏وقت نمی‏توان گفت برای همیشه در چه مسیری خواهند رفت. چرا که آن‏ها مقتضیات و آن‏چه را برای خودشان مفید است، در نظر می‏گیرند و بر این اساس تصمیم می‏گیرند.

در مورد ایران، می‏توان گفت که بله؛ فرانسه امروز به امریکا نزدیک است و همان‏قدر روی مسأله‏ی ایران پافشاری می‏کند که انگلستان و آلمان و شاید تا حد کمی‏ هم بیشتر.

روز سه‏شنبه (یازدهم فروردین) برنامه‏ی هسته‏ای ایران موضوع اصلی گفت‏وگوها در نشست وزرای خارجه‏ی گروه هشت بود. وزیر امور خارجه‏ی ژاپن در پایان نشست اظهار داشت: «جهان باید پاسخ قاطعانه‏تری در مقابل مقاومت ایران بدهد» و پاسخ را قطع‏نامه‏ی جدید شورای امنیت سازمان ملل توصیف کرد. فکر می‏کنید اعمال تحریم‏های بیشتر علیه ایران در راه باشد؟

بله؛ قطع‏نامه‏ای تصویب خواهد شد. اما پیش‏بینی من این است که آبکی خواهد بود و زیاد تاثیرگذار هم نخواهد بود. مگر این که اتفاقات تازه‏ای بیفتد.

در این رابطه دو مسأله وجود دارد؛ یکی این که چین می‏خواهد کماکان رابطه‏اش را با جمهوری اسلامی حفظ کند و احتمالاً رأی نخواهد داد. حداکثر این است که رأی ممتنع بدهد.

از طرف دیگر، سه عضو غیردائمی شورای امنیت نیز تحت نفوذ جمهوری اسلامی هستند. این کشورها عبارتند از: لبنان که شایع است ۳۰۰میلیون دلار رشوه به حزب‏الله داده شده است، فقط برای این که از این رأی استفاده شود. برزیل هم زیر فشار چاورز و دیگران یا رأی ممتنع می‏دهد و یا مخالف. ترکیه نیز علناً به خانم مرکل گفته است که مخالف تحریم‏ها است. دلیل‏اش هم این بوده که روابط تجاری با ایران دارد و تحریم‏ها‏ برای آن‏ها از نظر تجاری سود ندارد.

خیلی جالب است که ترکیه که در آینده می‏خواهد در کنار ملت ایران باشد، بین ملت ایران و این حکومت، حکومت را انتخاب کرده است.

بنابراین از بین اعضای دائمی، این سه کشور به قطع‏نامه رأی نخواهند داد. به این دلیل، زمانی که قطع‏نامه بین هر ۱۵ عضو، یعنی ۵ عضو دائمی و ۱۰ عضو غیردائمی در حال گردش است، جمهوری اسلامی سعی خواهد کرد به وسیله‏ی دوستانی که دارد، تا حد امکان این قطع‏نامه را مانند سه قطع‏نامه‏ی پیشین آبکی بکند. من چندان هم چشمم آب نمی‏خورد که این قطع‏نامه دردی را علاج کند.

اما از سوی دیگر، این قطع‏نامه لازم است و چه تصویب بشود و چه نشود، باید از این مرحله بگذرد. چون به نظر من، اقدام بعدی، حمله‏ی همه‏جانبه‏ای از جانب جامعه‏ی اروپا خواهد بود. البته این‏جا هم اتفاق‏نظر وجود ندارد، ولی اکثریت مطلق هست.

تحریم‏هایی هم که جامعه‏ی اروپا، احتمالا با ژاپن و استرالیا و کانادا اعمال خواهند کرد، خارج از سازمان ملل خواهد بود و از آن قطع‏نامه‏هایی که برای این که رأی بیاورد، مجبورند حتی‏الامکان آن را تخفیف بدهند، تا جایی که بی‏معنا می‏شو‌د، مؤثرتر است.

در مورد تحریم‏هایی که به آن اشاره کردید که تحریم‏های هدف‏مند نام گرفته‏اند، فکر می‏کنید بیمه‏ی کشتی‏های ایرانی یا جلوگیری از سفر مسئولان جمهوری اسلامی به خارج و یا تحریم فروش نفت و یا از این دست مسائل را نیز دربر بگیرد؟

دور نفت را که به طور کلی باید خط کشید. چون با بالا بودن قیمت نفت و وضع اقتصاد دنیا، غرب نخواهد توانست خرید نفت ایران را تحریم کند. اگر این کار را می‏کردند، دیگر نیازی به کارهای دیگری نداشتند. از نظر حقوقی هم نمی‏توانند جلوی صدور نفت را بگیرند. چرا که این امر به منزله‏ی اقدامی جنگ‏جویانه است و نیازمند قطع‏نامه‏ی شورای امنیت زیر ماده‏های ۵۰ و ۵۱ است.

ولی منظورشان از هدف‏مند کردن این است که تحریم‏ها بیشتر متوجه سران سپاه باشد. حساب‏های آن‏ها را ببندند، از سفرشان به اروپا جلوگیری کنند و… مثلا امروز اعلام شد که برخی از هواپیماهای شرکت ایران‏ایر در اروپا اجازه‏ی نشست نخواهند داشت.

از این نوع اعمال انجام می‏دهند. اما فکر نمی‏کنم در این مرحله، بیش از این پیش بروند. حتی راجع به بنزین، مطمئن نیستم که بتوانند از شورای امنیت رأی بیاورند. چون آن‏جا صحبت از این است که آسیب آن بیشتر به مردم می‏رسد تا حکومت.

در ارتباط با سیستم‏های بانکی و بیمه‏ها هم اتفاقی که خواهد افتاد، این است که جمهوری اسلامی تمام این تسهیلات را از طریق مالزی، سنگاپور، چین و دیگر جاها به دست خواهد آورد. منتها باز هم ضرر آن به تجار ایرانی می‏خورد و قیمت‏ها بالا می‏رود. ولی سران حکومت راه آن را بلدند که چطور پول‏هایی را که در حکومت به طور نامشروع به دست می‏آورند، به بانک‏های مالزی، سنگاپور، چین و روسیه منتقل کنند.