سال ۸۹؛ سال افول موقعیت احمدی‌نژاد

مریم محمدی

در ارزیابی تحولات سال آتی و بررسی چشم‏اندازهایی که در صحنه‏ی سیاست ایران محتمل هستند، موقعیت آقای محمود احمدی‏نژاد به عنوان رییس جمهوری که از جنجالی‏ترین انتخابات ایران برآمده است، می‏تواند مورد توجه خاص قرار بگیرد.

سخن‏رانی آقای خامنه‏ای در اولین روز سال نو در شهر مشهد، به این برداشت، قطعیت بیشتری بخشید.
گفت‏وگوی امروز من با آقای علی‏رضا نامورحقیقی، استاد دانشگاه در کانادا، در همین زمینه است.

بسیاری از صاحب‏نظران معتقدند که موقعیت محمود احمدی نژاد نزد آیت الله خامنه‏ای، برخلاف ماه‏های اولیه‏ی پس از انتخابات در حال تضعیف است

آقای حقیقی معتقدند که آقای احمدی‏نژاد برای حفظ موقعیت خود، در سه زمینه یا با سه گروه مشکل دارد:

آقای احمدی‏نژاد با جناح‏های اصلاح‏طلب هم مشکل مشروعیت دارد، هم مشکل کارآمدی. این دو مشکل با نیروهای دانشگاهی خود را بیشتر نشان می‏دهد.

با نیروهای بوروکرات تحصیل‏کرده‏ای که خیلی به دنبال سیاست نیستند؛ مانند سرمایه‏داران صنعتی، سرمایه‏گذاران و کسانی که مسأله‏شان بیشتر منافع خودشان است نیز مشکل کارآمدی دارد.

این گروه در مجموع خود، به طور جدی معتقد است که دولت کنونی دولت کارآمدی نیست و یکی از مصداق‏های این ناکارآمدی آن است که نمی‏تواند از نیروهای متنوعی برای اداره‏ی کشور استفاده کند.

این‏ها مجموعاً یک زمینه و یک گروه اجتماعی هستند؛ و گروه دوم؟

گروه دوم در درون اصول‏گرایان هستند که معتقدند ناکارآمدی دولت، مردد بودن، شتاب‏زدگی و توهمی که دارد موجب شده که با دولت مشکل داشته باشند.

دولت آقای احمدی‏نژاد الان درصدد آن است که منشور مدیریت جهانی را تهیه کند. در حالی که در اداره‏ی بسیاری از حوزه‏های اقتصادی خود با انتقادهای جدی از میان جناح‏های اصول‏گرا روبرو است.

چنین شکافی در حال حاضر بین آقای احمدی‏نژاد که به طور جدی دستور داده است، منشور مدیریت جهانی را تدوین کنند و اصول‏گرایانی که معتقدند فعلا آقای احمدی‏نژاد سرکار است و باید تحمل‏اش کرد، وجود دارد.

پس اصول‏گرایان هم با ایشان مشکل کارآمدی دارند.

بله مشکل کارآمدی دارند و در عین حال نمی‏خواهند آینده‏ی جمهوری اسلامی و آینده‏ی جناح خود را در سبد آقای احمدی‏نژاد بگذارند. آن‏ها کم‏کم دارند مرزبندی‏های‏شان را بیشتر می‏کنند.

علاوه بر این دو گروه – در درون حاکمیت - نهادهای قدرت و نهادهایی که در حوزه‏های اصلی تصمیم‏گیرنده هستند هم با احمدی‏نژاد مشکل دارند. نهادهایی مانند نهاد رهبری، سپاه پاسدارن و… هم بعد از حوادثی که اتفاق افتاده و رفتارهای تک‏روانه‏ی آقای احمدی‏نژاد یا صحبت‏های رییس دفتر ایشان، آقای مشایی، با احتیاط برخورد می‏کنند.

این است که در چهار ماه گذشته اولاً هیچ صحبتی در حمایت از دولت از سوی نهاد رهبری انجام نگرفته است. افرادی مانند فرمانده‏ی سپاه پاسداران، آقای جعفری هم دیگر مستقیماً صحبتی در حمایت از آقای احمدی‏نژاد نمی‏کنند.

مساله‏ی آن‏ها نظام و مقابله با مخالفین است ولی مساله‏شان دولت نیست. این نهاد‏ها دولت آقای احمدی‏نژاد را یک دولت گذار برای این که اهدافی در جهت یک تحول استراتژیک محقق شوند، دیده‏اند. اما احساس امروزشان این است که این دولت دارد خود آن‏‏‏ها را تبدیل به پل می‏کند.

چه نشانه‏ای برای این برداشت وجود دارد؟

گفته‏ی آقای مشایی است که به نظر من خیلی جدی گرفته شد. ایشان گفت: «دعواهای بعد از انتخابات، دعواهای مقامات بالای نظام است و دولت دارد با زرنگی کار خود را انجام می‏دهد» در حقیقت، هدف دولت این بود که جا خالی بدهد و همه‏ی بحران‏ها را به دیگر نهادهای قدرت مانند قوه‏ی قضاییه و… منتسب کند. اما آن‏ها هم دارند با این قضیه برخورد می‏کنند.

در مورد مشکل نهادهای قدرت با آقای احمدی‏نژاد و به خصوص در ارتباط با نهاد رهبری، صحبت‏های اخیر آقای خامنه‏ای در مشهد، توجه را به همین نکته‏ای که گفتید، جلب کرده است. آقای خامنه‏ای در رابطه با به‏خصوص طرح یارانه‏ها به نکاتی اشاره کردند. آن را شما چگونه ارزیابی می‏کنید؟

آن‏چه آقای احمدی‏نژاد در رابطه با مساله‏ی رفراندوم، قطعا بدون هماهنگی با نهادهای دیگر مطرح کرد، در حقیقت با این هدف بود که آن‏ها را در برابر عمل انجام شده قرار بدهد و می‏خواهد کلیت قدرت نظام را پشت سر خود بیاورد.

علی رضا نامور حقیقی می‌گوید ممکن است مجلس به سمت طرح عدم کفایت احمدی نژاد برود

اشاره‏‏تان به این است که آقای احمدی‏نژاد مساله‏ی رفراندوم را در یک برنامه‏ی زنده‏ی تلویزیونی مطرح کردند؟

آقای احمدی‏نژاد از این برخوردها در برنامه‏ی زنده‏ی تلویزیونی زیاد داشته است؛ مانند وزرای زن و … و چون برنامه‏ی زنده است، طبیعی است که بعداً مشکل ایجاد می‏شود. به‏‏خصوص توهین‏هایی که به اقتصاد‏دانان و کارشناسان اقتصادی مجلس کرد که در بخش‏های دیگر خبری تلویزیون، این قسمت از صحبت‏های ایشان را سانسور کردند.

نکته‏ی اساسی این است که آقای احمدی‏نژاد می‏خواهد کلیت نظام را پشت سر خود بیاورد و خود را شمشیر مُرصع نظام و آخرین تیر ترکش نظام جای بیاندازد. در حالی که به نظر من، الان نهادهای قدرت به این نتیجه رسیده‏اند که این دیدگاه اشتباه است و کم‏کم دارند فاصله‏ای بین خود و آقای احمدی‏نژاد می‏اندازد.

نهاد رهبری هم همین برخورد را با آقای احمدی‏نژاد دارد؟

اگر دقت کنید، در سخنرانی مشهد و در سه ماه گذشته، از مساله‏ی انتخابات دفاع شده است و نه از این که مثلاً رییس جمهور فرد شجاعی است یا فرد کارآمدی است. مساله‏شان کلیت نظام و کلیت انتخابات بوده است؛ نه خود احمدی‏نژاد.

چون احساس‏شان این است که آقای احمدی‏نژاد بر خلاف ادعایی که کرده، در چالشی که آمده دائماً دارد جاخالی می‏دهد و در میدان نبرد می‏خواهد تیرها را حواله‏ی نهادهای دیگر قدرت، مانند قوه‏ی قضاییه، رهبری و یا نیروهای انتظامی بکند.

در اشاره‏ای که آقای خامنه‏ای در سخن‏رانی مشهد خود به طرح تحول اقتصادی کردند، گفتند که همکاری مجلس با دولت لازم است. چون دولت مجری این طرح است و از طرف دیگر گفتند که دولت هم موظف است که مراحل قانونی طی شده را رعایت کند. این اظهارات در داخل، تقریبا همه‏جا به عنوان تاکید آقای خامنه‏ای بر حمایت از مواضع مجلس در مقابل آقای احمدی‏نژاد مطرح شده است. ارزیابی شما چیست؟

دقیقاً همین‏طور است. اولاً به نظر من، نهاد رهبری چندان موافق رفراندوم نیست. تا به حال چنین سنتی در ۳۰ سال گذشته وجود نداشته است. آقای احمدی‏نژاد آمده است باب کند و بنابراین، طرح مساله‏ی رفراندوم از سوی ایشان، مشکل جدی ایجاد می‏کند.

دوماً باید توجه کرد که ریاست مجلس و بخشی از جناح‏هایی که به‏هرحال به نهاد رهبری نزدیک‏اند، در طرح یارانه‏ها، دیدگاهی مخالف رییس جمهور داشته‏اند.

آقای حقیقی، رییس کمیسیون اقتصادی مجلس، البته پیش از صحبت‏های آقای خامنه‏ای، طرح کرده بود که می‏شود با تصویب یک قانون داخلی در مجلس، نظر رییس جمهور را در مورد یارانه‏ها تأمین کرد. آیا بعد از صحبت‏های آقای خامنه‏ای - آن‏‏طور که در داخل بعضاً گفته می‏شود- باید منتظر باشیم که دیگر رییس جمهور موظف به اجرای طرح مجلس باشد؟

با توجه به قانون و تصویب شورای نگهبان، رییس جمهور موظف به اجرای قانون است؛ جز این که طرح دوفوریتی آورده شود که من بعید می‏دانم مجلس تصویب کند.

در مجموع آقای احمدی‏نژاد در حاشیه‏ای قرار گرفته که باید از سیاست‏ها، دیدگاه‏ها و بلندپروازی‏های خود دست بردارد. دولت آقای احمدی‏نژاد مدعی است که باید همه‏ی قدرت را در دست داشته باشد تا بتواند در کارها پیش برود و در عین حال پاسخ‏گو هم نباشد.

اگر از این تحلیل شما به این نتیجه برسیم که سال آینده، سال افول موقعیت آقای احمدی‏نژاد خواهد بود، آیا باید منتظر روی‏داد یا تحول سیاسی خاصی در ایران باشیم.

اگر آقای احمدی‏نژاد نگاه خود را عوض نکند و با غیرمنعطف بودن، فکر کند که مثلاً ۲۴میلیون رأی دارد، دولت امام زمان است و آن بلند‏پروازی‏های گذشته را بخواهد ادامه بدهد و مملکت را با مشکلات جدی‏ای روبرو کند، ممکن است مجلس به سمت طرح عدم کفایت ایشان برود.