تنش بین آمریکا و اسراییل تا کجا ادامه خواهد یافت؟‬

حسین علوی

ادامه شهرک سازی اسراییل در مناطق اشغالی بویژه طرح ساختمان ۱۶۰۰ واحد مسکونی جدید در بیت المقدس شرقی که هم‌زمان با سفر جو بایدن، معاون اوباما به منطقه اعلام شد، خشم وزارت خارجه آمریکا را برانگیخت.

هیلاری کلینتون این طرح را عامل به خطر افتادن روابط تل آویو و واشینگتن دانست و اسراییل ضمن عذرخواهی و غیر عمدی دانستن اعلام این طرح هم‌زمان با سفر بایدن، دستور بررسی این مسئله را داده است. پرسش این است که مناقشه آمریکا و اسراییل بر سر شهرک سازی‌ها تا کجا می‌تواند ادامه یابد و آیا روند صلح مورد نظر آمریکا، برای اسراییل جدی است؟ دکتر رسول نفیسی استاد دانشگاه و تحلیل گر سیاسی در واشینگتن به زمانه می‌گوید:

اصولا باید اشاره کنم از زمانی که نتانیاهو و وزیر امور خارجه‌ی ایشان آقای لیبرمن انتخاب شده‌اند، خط، خط مناقشه با اعراب بوده است و حتی زمانی این حرف مطرح شد که در اسامی شهرها و روستا‌های اطراف شهرها که علاوه بر عبری به عربی هم نوشته شده است، بخش عربی اسامی پاک شود.

یعنی این گروه جدید به‌صورت خیلی ایدئولوژیک با اعراب مخالفند و علاقه‌ای هم به ایجاد صلح و کمتر شدن تنش ندارند و حتی علاقه‌ای هم به کنار آمدن با حکومت دموکرات آمریکا ندارند. البته از روز اول هم معلوم بود و صحبتی که آقای اوباما در مصر انجام داد و شاخه‌ی زیتونی که به طرف مسلمانان دراز کرد، اصلا به مذاق اسراییلی‌ها خوش نیامد.

جوزف بایدن در کنار باراک اوباما

البته در کابینه‌ی آقای اوباما افراد بسیار موثری هستند که با لابی اسراییل نزدیکند مثل رامی مانوئل که حتی خدمت سربازی خود را در اسراییل گذرانده است، ولی با همه‌ی این احوال اسراییلی‌ها به هیچ وجه به دولت آقای اوباما خوش‌بین نیستند و معتقدند که دولت اوباما بیشتر در صدد دلجویی از مسلمانان است. بنابراین اختلاف عمیق‌تر از مسئله‌ی خانه سازی است، مسئله‌ی خانه سازی جزیی از مسئله‌ی کلی است که این وسط خودنمایی می‌کند و نماد تمام این تضاد و مخالفتی است که بین دولت اوباما و دولت ناتانیاهو وجود دارد.

دولت اوباما مثل بسیاری دموکرات‌های دیگر معتقد است که یکی از راه‌های حل مسائل خاورمیانه از بین بردن تنش میان اعراب و اسراییلی‌ها است، اما متاسفانه سیاست‌های آمریکا در این زمینه به هیچ‌وجه موفق نبوده و دائما در یک حالت تعلیق و عدم پیش‌رفت در این سال‌ها بوده است.

می‌شود گفت که ناموفق‌ترین قسمت سیاست خارجی دولت آقای اوباما مربوط به همین مناقشه اسراییل و فلسطین بوده است.

وضعیت در کنگره‌ی آمریکا نسبت به این مسئله چگونه است؟ یعنی اگر شخص آقای اوباما و وزیر خارجه‌اش بخواهند فشار بیشتری روی اسراییل بیاورند، کنگره در این زمینه چه مواضعی خواهد داشت؟

قطعا کنگره همکاری زیادی نخواهد کرد، به‌خصوص که در حال حاضر مسئله‌ی اصلی اوباما مسائل داخلی است و در این زمینه بسیار محتاج کنگره است. بویژه در مجلس نمایندگان به لحاظ تعداد طرفداران دولت اسراییل که در آن‌جا هستند، مشکل خواهد داشت.

بنابر‌این شاید بعد از تصویب لایحه‌ی بهداشت عمومی که قرار است تا ۱۰ روز دیگر صورت بگیرد، اوباما تازه بتواند مقداری به سیاست خارجی بپردازد. ولی باید دانست که اهم مسائل در آمریکا مسئله‌ی اقتصاد است و آقای اوباما هم که مهم‌ترین مسئله‌ی خود را بهداشت عمومی گذاشته است.

بنابر‌این اول باید تکلیف این‌ها روشن شود تا بعد ببینیم ارتباط بین کنگره و رییس جمهور در مورد مسائل خارجی و رابطه با اسراییل به چه شکلی در خواهد آمد.

به این ترتیب می‌شود نتیجه گرفت که انتقاد تند وزیر خارجه‌ی آمریکا در مورد گسترش خانه‌ سازی‌ها و واکنش بنیامین نتانیاهو در این زمینه، در چهارچوب ملاحظات دیپلماتیک محدود می‌ماند و فراتر از آن نخواهد رفت؟

بله، تصور من همین است. فکر نمی‌کنم که آمریکا بخواهد یا بتواند اقدام دیگری علیه اسراییل انجام دهد. به‌خصوص در موقعیتی که رییس جمهور بسیار محتاج آرای کنگره است.

دکتر رسول نفیسی می‌گوید که ناموفق‌ترین قسمت سیاست خارجی دولت آقای اوباما مربوط به مناقشه اسراییل و فلسطین بوده است

نکته‌ی دیگری که این روزها بویژه مطرح است، سیاست ایران در قبال صلح خاورمیانه در شرایط تیره تر شدن روابط ایران و آمریکا بر سر مناقشه هسته ای است. محمود عباس رئیس دولت خودگردان فلسطین در تونس مطرح کرده است که ایران نه تنها با روند صلح خاورمیانه موافق نیست بلکه با اتحاد فلسطینی‌ها هم مخالف است و طرحی که اخیرا مصر، برای اتحاد مجدد تشکیلات خودگردان و حماس تهیه کرده بود، در واقع با اعمال نفوذ ایران، شکست خورده است.

آیا سیاست ایران، در توقف روند صلح اسراییل و فلسطین و ادامه خصومت الفتح و حماس نقش درجه اول دارد؟

ایران نشان داده است که نه تنها علاقه‌ای به ایجاد تفاهم بین جناح‌های مختلف فلسطینی ندارد، بلکه با جدیت تمام در فکر محکم کردن جای پای خود در غزه است و برای این‌کار دلایل بسیار زیادی دارد. اولین و مهم‌ترین دلیل این است که در مقابل اسراییل جای پایی داشته باشد، ولی بعد از آن نیز باید در نظر بگیریم که حماس تنها نیروی سنی است که در منطقه با ایران همکاری دارد. تمام نیروهای دیگر همکار ایران، مثل حزب‌الله لبنان، احزاب مختلف در عراق و هزاره‌ها در افغانستان، همگی شیعه هستند و این اولین نیروی سنی است که با ایران همکاری تنگاتنگ دارد و ایران به‌خصوص از این لحاظ به هیچ‌وجه علاقه‌ای به نزدیکی این دو جناح به یکدیگر ندارد.

طبیعتا اگر این جناح‌ها به محمود عباس و دولت خودگردان نزدیک شوند، نفوذ ایران به کلی از بین خواهد رفت بنابراین ایران با خرج میلیون‌ها یا میلیارد‌ها دلار هم که شده، این قسمت کوچک غزه را با خودش همراه خواهد کرد.

از طرف دیگر تصور نمی‌کنم که رهبران حماس هم علاقه‌ای به داشتن رابطه با دولت محمود عباس داشته باشند، به چندین دلیل؛ یکی این‌که اهمیت بین‌المللی خودشان را از دست می دهند، دوم این‌که پول‌های نا پیدایی که به آنجا وارد می‌شود و در حساب‌های مختلف در اروپا برای رهبران حماس در غزه ذخیره می شود، از بین می‌رود و منبع مالی این رهبران که البته به صورت شخصی از آن استفاده می‌کنند و به فساد در آن منطقه دامن زده است هم قطع می شود. زیرا در صورت اتحاد نیروها، به هر حال مقداری کنترل و حساب‌رسی خواهد بود.

من تصور می‌کنم رد کردن دست محمود عباس برای اتحاد، هم به خاطر دخالت منفی ایران است و هم خود رهبران حماس علاقه‌ای ندارند که دوباره زیر پرچم محمود عباس بروند و این حالت اهمیت بین‌المللی خود را از دست بدهند.