قطع رابطه با انگلیس؛ مانوری برای مصرف داخلی

شیرین فامیلی

مدت‌ها است که تنش میان روابط ایران و بریتانیا موضوع بحث مسئولان جمهوری اسلامی است و در دی‌ماه گذشته طرح یک فوریتی قطع رابطه میان دو کشور برای بررسی بیشتر به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارجاع شد.

مهرداد خوانساری در مورد این مسئله توضیح می‌دهد:

«زمانی که نیروهای انگلیس در عراق مورد حمله عناصری قرار گرفتند که سلاح‌هایی از سوی ایران در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت، این مسئله برای دولت بریتانیا غیرقابل قبول بود. رئیس ستاد ارتش و فرمانده نیروی زمینی بریتانیا چندین بار در زمانی که هنوز آقای گوردن براون نخست وزیر نشده بود این مسئله را اعلام کرده و به طور صریح دولت ایران را متهم کردند که در این کارها دست دارد. تونی بلر هم در ماه‌های آخر صدارت خود به طور علنی ایران را متهم کرد که دربه هم زدن اوضاع عراق و مرگ سربازهای آمریکایی دخالت دارد.»

وی می‌افزاید:

«وقتی کار به اینجا می رسد و برخورد سیاسی به این شکل خود را نشان می‌دهد، روابط نمی‌تواند به صورت گذشته ادامه یابد و در واقع منشا تنش در روابط ایران و بریتانیا از این‌جا ناشی می‌شود. البته بعد از انتخابات دولت ایران مترصد بود نا آرامی‌های موجود را به گردن دیگران بیندازد و متهم کردن بریتانیا به دست داشتن در این حوادث راه حل مناسبی به نظر می‌رسید. بنابراین مسئله را بزرگنمایی کردند و تنش‌ها بیشتر و بیشتر شد.»

مهرداد خوانساری، کارشناس مرکز مطالعات خاورمیانه در لندن

حسین سبحانی نیا، عضو هیئت رئیسه مجلس، گفته است در مورد کاهش یا قطع روابط با دولت بریتانیا اختلاف نظرهایی به ویژه میان وزارت خارجه و وزارت اطلاعات وجود دارد. به گفته او برای حل و فصل این اختلافات قرار است جلسه مشترکی میان اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس با دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر امور خارجه برگزار شود.

مهرداد خوانساری می‌گوید رابطه با بریتانیا از دیرباز در افکار عمومی جامعه ایران جایگاه ویژه‌ای داشته است و می‌افزاید:

«شهرت دولت انگلیس به خاطر سابقه تاریخی خود در ایران اهمیت ویژه ای دارد و تکیه اینها روی انگلیس به این دلیل است که شاید در اذهان دایی جان ناپلئونی بسیاری از هم میهنان ما انگلیس نقش پررنگ تری را مثلا نسبت به فرانسه، آلمان، ایتالیا و دیگر کشورهای اروپایی بازی می‌کند در صورتی که بسیاری از کارشناسان معتقدند میزان نفوذ و جمع‌آوری اطلاعات از سوی کشورهای دیگر شاید خیلی بیشتر از انگلیس باشد. اگر اینها نسبت به انگلیس بیشتر عکس العمل نشان می‌دهند می‌خواهند اقتدار خود را به رخ مردم بکشند.»

مهرداد خوانساری با اشاره به این موضوع که طی ۳۰ سال گذشته اولین باری نیست که چنین تنش‌هایی رخ داده، می‌گوید:

«به عنوان مثال انگلیس به خاطر فتوای کشتن سلمان رشدی روابط خود را در سال ۱۹۸۹ از سطح سفیر به سطح کاردار تنزل داد و سال‌ها طول کشید تا روابط به شکل قبل بازگشت و در این سال‌ها مسایل زیادی بوده که باعث این نوع تنش‌ها در روابط ایران و انگلیس شده است. به نظر من هدف از پافشاری مقام‌های ایرانی روی این مسئله، انگلیس نسیت بلکه افکار عمومی جامعه ایران است و به همین دلیل هفته‌ها است که دراین مورد صحبت می کنند ولی سفیر انگلیس هنوز در تهران راست راست راه می‌رود.»

اخیرا تلویزیون بی بی سی یک فیلم ۱۸ دقیقه‌ای از حمله به کوی دانشگاه در ۲۵ خرداد به نمایش گذاشت که در شبکه‌های اینترنتی و خبری انعکاس وسیعی داشت، تا آنجا که علاءالدین بروجردی ضمن اشاره به این که راوی فیلم بی بی سی بوده و قابل اعتماد نیست، اعلام کرد کمیته حقیقت یاب مجلس بهتر است این فیلم را ببیند و مسئله در مجلس بررسی شود.

وی در این زمینه می‌گوید:

«در اصل رسانه های انگلیسی به خصوص رادیو و تلویزیون بی بی سی اهرمی در اختیار دولت بریتانیا است که دیگر کشورهای اروپایی از آن بهرمند نیستند. تردیدی نیست که برداشت بی بی سی از عملکرد دولت و گزارش‌های مربوط به فعالیت مخالفان و معترضان در ایجاد نگرانی و عصبانیت مسئولان جمهوری اسلامی نقش بسیار موثری داشته است و عکس العمل مقام های جمهوری اسلامی در درجه اول به خاطر این گزارش‌ها است که آن را تحریک آمیز می‌دانند. جمهوری اسلامی نگران است که بی بی سی نقشی را که در ماه‌های آخر حکومت شاهنشاهی در ایران ایفا کرد، امروز دوباره ایفا کند.»

روز یکشنبه آیت الله خامنه ای دیداری با مسئولان وزارت خارجه و سفرای کشورهای خارجی داشت و در این دیدار بر لزوم دیپلماسی موثر و مبتنی بر کیفیت تاکید کرد.

مهرداد خوانساری معتقد است:

«دولت جمهوری اسلامی می‌تواند مدعی باشد که دارای روابط خوبی با کشورهای آفریقایی، برخی کشورهای اسلامی و یا کشورهای آسیایی است اما با کشورهای عمده دنیا در اروپا و آمریکا و حتی روسیه و چین دارای مشکلات اساسی است.

کشورهای عضو دایم شورای امنیت امروز در شرف تدوین یک قطعنامه تازه در ارتباط با پرونده اتمی به منظور تنبیه ایران هستند. انزوای ایران به خاطر عدم پیشرفت و توفیق دیپلماسی در عرصه بین‌المللی بوده که ربطی به عملکرد دیپلمات‌های وزارت خارجه ایران ندارد.

مسئول اصلی ناکامی های ایران در عرصه دیپلماتیک، سیاست‌هایی است که دیپلمات‌ها باید دنبال کرده و سعی کنند به دنیا بفروشند. آنها موفق نشده‌اند پرونده هسته‌ای ایران را با شکلی که حکومت می‌خواهد به دنیا عرضه کنند.

در اصل این مسایل به طور مستقیم به سیاست‌های آقای خامنه‌ای برمی‌گردد و حرف‌های او بیشتر جنبه شعار دارد و تا زمانی که همین سیاست‌ها را دنبال می‌کند، ما شاهد تغییر اساسی در عرصه بین‌المللی و پیشبرد مقاصد دیپلماتیک ایران نخواهیم بود.»