اجلاس خبرگان؛ مقاومت هاشمی دربرابر فشارها

سراج‌الدین میردامادی

هفتمین اجلاس رسمی «مجلس خبرگان رهبری ایران» از روز سه‏شنبه چهارم اسفند ماه، به مدت دو روز در محل سابق مجلس شورای اسلامی ایران برگزار می‏شود.

در این ارتباط با آقای احمد سلامتیان، تحلیل‏گر سیاسی و نماینده‏ی پیشین مجلس، گفت‏وگویی انجام داده‏ام.

آقای سلامتیان، آیا این اجلاس خبرگان نسبت به سایر اجلاس‏های مرسوم و معمول سالانه‏ی مجلس خبرگان، امتیاز و اهمیت ویژه‏ای دارد؟ و در این صورت این اهمیت در کجاست؟

این اجلاس علی‏الاصول باید یک اجلاس عادی باشد که دستور کار خاصی هم از نقطه‏نظر خود نحوه‏ی عمل خبرگان ندارد. چون رییس مجلس خبرگان برای مدت دو سال انتخاب می‏شود و در این سال آقای رفسنجانی در پایان سال اول ریاست‏شان هستند. یعنی بنا بر آیین‏نامه یک سال دیگر هم ایشان رییس می‏مانند و هم اعضای دبیرخانه باید در سمت‏های خود باقی بمانند. با آن‏که وضعیت اعضای دبیرخانه بیشتر بستگی به نظر رییس دارد تا رأی از مجمع.

احمد سلامتیان می‌گوید حذف کلی رفسنجانی از رأس مجلس خبرگان قطعی نیست

اما در وضعیت کنونی‏، با فشارهایی که نسبت به آقای رفسنجانی وارد می‏شود و با انواع کارزارهای تبلیغاتی که علیه ایشان صورت می‏گیرد، می‏توان گفت که موضوع عمده و اساسی این اجلاس عبارت از نحوه‏ی مقاومت آقای رفسنجانی در برابر این نوع فشارها خواهد بود.

علاوه بر این مساله، ترتیبی که برای سخنرانان خارج از خبرگان در این جلسه پیش‏بینی شده است نیز دارای اهمیت است. یکی از این سخنرانان وزیر امور خارجه است که حساسیتی را که نسبت به مسائل خارجی وجود دارد نشان می‏دهد که دفعات پیش هم وجود داشته است.

سخنرانی دیگر هم نشان دهنده‏ی حساسیت نسبت به مسائل امنیت داخلی است و شگفتی امر این است که سخنران راجع به این مسأله، پیش از آن که رییس جمهور یا وزیر کشور و یا رییس قوه‏ی قضاییه باشد، فرمانده‏ی سپاه پاسداران در حال خدمت است. خود این امر نشان‏دهنده‏ی نقش ویژه‏ای است که سپاه پاسداران به دنبال این حوادث، دست‏کم در ارتباط با مساله‏ی امنیت داخلی پیدا کرده است.

از آن‏جا که هواداران اندیشه و خط فکری آقای هاشمی در خبرگان، در اکثریت قرار ندارند و اساساً طرف‏داران ایشان در خبرگان اقلیت محدودی هستند و گاهی حتی در تنظیم بیانیه‏‏ی پایانی هم نظرات آقای هاشمی گنجانده نمی‏شود، فکر می‏کنید از این به بعد تکیه بر ریاست مجلس خربگان، وزنه یا جایگاهی برای آقای هاشمی محسوب می‏شود یا خیر؟

هیچ ارزیابی‏ای از رأی صادر شده و قطعی شده‏ای از خبرگان برای تعیین کردن تناسب قوایی که اشاره می‏کنید و نشانه‏هایی هم از آن هست، وجود ندارد. مساله از نقطه‏نظر رأی قطعی عبارت از این است که آقای هاشمی رفسنجانی در آخرین باری که دوباره به ریاست خبرگان انتخاب شده است، حتی نسبت به دوره‏ی پیش از آن ۱۱ رأی اضافه داشته و نزدیک به دو برابر رقیب خود آقای محمد یزدی، رأی آورده است.

بعد از آن صحبت‏ها و سروصداهای زیادی شده و در مواردی اعلامیه‏هایی هم انتشار پیدا کرده که عده‏ای مدعی شده‏اند با امضای ۵۱ تا ۵۲ نفر از اعضای خبرگان بوده است. اما هیچ‏وقت ریز اسامی آن‏ها منتشر نشده است.

با درنظر گرفتن این موارد، به نظر من، تناسب قوای درونی خبرگان، بیش از آن‏ که مربوط به رأی تک‏تک اعضای‏اش در ارتباط با هم‏فکر بودن یا نزدیک بودن یا نبودن با آقای رفسنجانی باشد، بستگی به این نکته دارد که خبرگان در درون اجلاس، تناسب قوا و مصلحتی‏ را که امکان دارد رهبری درنظر داشته باشد، در چه چیزی دیده باشند.

در این سوی ممکن است برخی مایل باشند که خبرگان به طرف یک تصفیه‏ حساب با آقای رفسنجانی برود؛ چرا که بعضی معتقدند، آن‏طور که باید و شاید به اصطلاح معمول هاشمی «بصیرت» ندارد. یا این که هنوز پای ملاحظات گوناگون، به خصوص با توجه به ارتباطات گسترده‏ی آقای رفسنجانی با روحانیت خارج خبرگان، یعنی مراجع و روحانیون بزرگی که به عنوان روحانیون بلاد شناخته می‏شوند، در میان باشد.

همچنین حذف کلی آقای رفسنجانی از رأس مجلس خبرگان، معنای جبهه‏گیری کل خبرگان در برابر آن روحانیت را نیز به خود می‏گیرد. متناسب با این مسائل، من فکر می‏کنم، قضیه قضیه‏ای که قطعی شده باشد نیست.

چنان‏چه در اجلاس اخیر بعد از انتخابات، زمان اجلاس و پیش از آن، با کارزارهای سنگینی علیه آقای رفسنجانی مواجه بودیم، اما دیدیم که نه تنها تأثیر زیادی بر آقای رفسنجانی نداشت بلکه حتی آقای رفسنجانی با اشاره به آیین‏نامه‏ی مجلس خبرگان، به درستی تذکر داد که دبیرخانه زیر نظر رییس عمل می‏کند و در غیبت اجلاس، رییس است که نظرات قطعی مجلس خبرگان را بیان می‏کند.

به همین علت هم فکر می‏کنم، یکی از مسائل دیگری که در لفافه‏ی دستور دو روز آینده خواهد بود، نقش دبیرخانه است. یعنی صرف‏نظر از سرنوشت خود رییس (که برای عوض کردن او هم نیاز به تغییر آیین‏نامه خواهد بود و به دو سوم آرای خبرگان نیاز دارد)، این مساله هم که آیا دبیرخانه راساً از جانب خبرگان ماموریتی دارد یا این که در غیبت اجلاس، رییس است که تصمیم نهایی را می‏گیرد و دبیرخانه فقط ارگان اجرایی زیرنظر او است، یکی از مسائلی است که باید تعریف شود.

با در نظر گرفتن همه‏ی این موارد، مساله این است که آیا در اجلاس آینده، اراده‏ی فائقه‏ای که لازمه‏ی آن چراغ سبز از بالا است، شکل گرفته است که آقای رفسنجانی را یا ناگزیر به استعفا کنند، یا اگر ایشان تن به استعفا نداد، اول آیین‏نامه را عوض کنند، دوره‏ی ریاست را به یک سال تغییر بدهند و بعد از آن آقای رفسنجانی را برکنار کنند یا خیر.

احمد سلامتیان، تحلیل‏گر سیاسی و نماینده‏ی پیشین مجلس

در ارتباط با دبیرخانه هم آیا آقای یزدی که در رأس دبیرخانه بودند، حالا استعفایی کرده‏اند و معلوم نیست استعفای ایشان پذیرفته‏ شده یا خیر، سمت دبیری خود ادامه می‏دهند یا نه.

این همه مسائلی هستند که به نظر من، اجلاس دو روز آینده را بدل به یک اجلاس مهم در ارتباط با سرنوشت نفوذ سیاسی خود آقای رفسنجانی و آن روندی هم که ایشان در جمهوری اسلامی از نقطه‏نظر ارتباط با روحانیون دیگر تا به حال بیان می‏کرده، تعریف می‏کند.

با توجه به این که آیت‏الله خامنه‏ای بارها تاکید داشتند، خواص موضع خود را شفاف کنند و برخی معتقد بودند این اشارات ایشان متوجه آقای هاشمی است، اما آقای هاشمی هم‏چنان بر روی همان خطی که از ابتدا و از آخرین نمازجمعه‏ی خود بر آن تاکید می‏کرد، پافشاری می‏کند و تمایلی به مواضع حاکمیت و رهبری نشان نداده است و نیز با توجه به نامه‏نگاری‏های تندی هم که بین آقای هاشمی و آقای یزدی صورت گرفت، آیا به نظر می‏رسد که اراده‏ای در سطوح عالی نظام برای محدودتر کردن آقای هاشمی، به ویژه در حوزه‏ی خبرگان، وجود داشته باشد؟

تمام کوشش‏هایی که جناح‏های طرف‏دار دولت و مخالف آقای رفسنجانی در این ایام از خود نشان می‏دهند، عبارت از این است که شرایط تناسب قوا طوری است که آقای رفسنجانی باید به اشارتی که آن‏ها از جانب رهبری تفسیر می‏کنند، تبعیت کند و به‏سر بدود. اما رفتار خود آقای رفسنجانی و حتی اظهارنظرهای آقای خامنه‏ای، هنوز شفافیت کافی را در این زمینه ندارد.

مساله هم مسأله‏ای نیست که با یک اشارت منجر به به‏سر دویدن بشود. چنین مساله‏ای که نوعی تغییر در رأس یکی از بزرگ‏ترین ارگان‏های جمهوری اسلامی است و نوعی نقطه‏ی عطف تاریخی در تاریخ حیات حاکمیت جمهوری اسلامی، به خصوص بعد از فوت آیت‏الله خمینی و رهبر شدن آقای خامنه‏ای قلمداد خواهد شد، مساله‏ای نیست که با صرف فشار پشت ماسک‏های مختلف و با اشارت‏های گوناگون بشود تکلیف ‏آن را معین کرد. بلکه از آن مسائلی است که نیاز به وزن‏کشی، صف‏آرایی، بسیج و کارزار بیشتر دارد.

به همین علت موضوع در نوعی بلاتکلیفی باقی مانده است و در این دو روزه‏ی مجلس خبرگان هم با همه‏ی صحبت‏هایی که بعضی‏ها در ارتباط با داغ بودن اجلاس و ضرورت پایان دادن به فتنه می‏کنند و بعضی‏ها هم سعی می‏کنند آقای رفسنجانی را به نوعی به آن‏چه فتنه می‏دانند الصاق کنند، من نشانه‏های قاطعی از این که این کارزار ناگهانی در دو روز آینده منجر به چنین تحول عظیمی بشود نمی‏بینم.

مگر این که واقعا اراده‏ی قاطع و محکمی از جانب آیت‏الله خامنه‏ای باشد که به دوستی چندین دهه‏ی گذشته‏ی خود با آقای رفسنجانی نقطه‏ی پایان بگذارند.