بیانیه مشترک آمریکا و اروپا در آستانه سالگرد انقلاب

ایرج ادیب‌زاده

امریکا و ۲۷ کشور عضو اتحادیه‏ی اروپا در بیانیه‏ای مشترک که امروز در کاخ سفید واشنگتن منتشر شد، نگرانی خود را از احتمال برخوردهای خشونت‏بار با تظاهر کنندگان معترض در مراسم سالگرد انقلاب، روز پنجشنبه ۲۲ بهمن (یازدهم فوریه) اعلام کردند.

در این زمینه با امیر طاهری، روزنامه‏نگار، نویسنده و تحلیل‏گر سیاسی در لندن گفت‏وگو کرده‏ام.

آقای طاهری، به نظر می‏رسد که ۲۲ بهمنی کم‏سابقه در راه است؛ فرمانده‏ی سپاه پاسداران در فاصله‏ای کم‏تر از ۴۸ ساعت به این روز مانده، به تهدید و ترساندن راه‏پیمایان اعتراضی ادامه می‏دهد. سران جنبش سبز نیز مردم را به شرکت گسترده در این راه‏پیمایی فرا خوانده‏اند. امریکا و ۲۷ کشور عضو اتحادیه‏ی اروپا هم در بیانیه‏ی مشترکی به جمهوری اسلامی هشدار داده‏اند. شما تاثیر این بیانیه‏ی مشترک را چگونه ارزیابی می‏کنید؟

انتشار این بیانیه تحول بی‏سابقه‏ای است. چرا که تا کنون کشورهای اروپایی و ایالات متحده سعی می‏کردند در آن‏چه امور داخلی ایران شناخته می‏شود، دخالت نکنند. اما الان متوجه شده‏اند رژیم کنونی ایران دچار شکاف داخلی بسیار عمیقی است. بخش عمده‏ای از مردم ایران و احتمالا حتی اکثریت مردم ایران، مشروعیت انتخاب مجدد آقای احمدی‏نژاد را قبول ندارند.

بنابراین رژیم کنونی در موقعیت آسیب‏پذیری قرار دارد و به نفع کشورهای اروپایی و امریکا است که دست‏کم حساب کوچکی با آن‏چه ممکن است رژیم آینده‏ی ایران باشد، باز کنند.

به این صورت که اگر در آینده‏ی نزدیک تحولی رخ بدهد و نیروهای مخالف رژیم بتوانند حتی یک دولت موقت تشکیل بدهند، کشورهای اروپایی و ایالات متحده خواهند گفت که از جنبش مردم ایران حمایت کرده‏اند و در کنار آن‏ها بوده‏اند.

این واقعا برای اولین بار است که دنیای خارج یا لااقل قدرت‏های بزرگ غربی متوجه آسیب‏پذیری رژیم کنونی ایران می‏شوند و سعی می‏کنند به ایران بعد از دوران خمینی بیاندیشند.

امیر طاهری، تحلیل‌گر سیاسی: فکر می‏کنم در حال حاضر در یکی از آن لحظاتی قرار داریم که تاریخ مردد است به کدام طرف برود. بدون تردید سیستمی که آقای خمینی به‏وجود آورده بود، به پایان رسیده است.

در سال‏های اخیر، مساله‏ی هسته‏ای، نقض حقوق بشر در ایران را در سایه قرار داده بود. آیا حالا وضعیت فرق کرده است؟

بله، در سال‏های اخیر همیشه صحبت از این بود که در ایران دو ساعت مشغول کار هستند. ساعت اول، ساعتی است که زمان را می‏شمارد تا موقعی که جمهوری اسلامی به بمب اتمی دست پیدا کند. ساعت دوم زمان را می‏شمارد تا موقعی که رژیم جمهوری اسلامی سرنگون شود.

در سال‏های گذشته توجه قدرت‏های بزرگ و هم‏چنین همسایگان ایران بیشتر به ساعت اول، یعنی ساعتی که زمان را تا دست‏یابی جمهوری اسلامی به بمب اتمی می‏شمرد، جلب بود. ولی حالا توجه عمومی متوجه ساعت دوم شده است. ساعتی که زندگی جمهوری اسلامی را می‏شمرد.

فکر می‏کنید چه راه‏هایی برای جلوگیری از نقض گسترده‏ی حقوق بشر و جلوگیری از سرکوب احتمالی تظاهرات ۲۲ بهمن وجود داشته باشد؟

راه‏های متعددی وجود دارد؛ راه اول راه سیاسی است که همین اعلامیه‏ای که داده شده بسیار مؤثر است. چرا که بسیاری از افراد داخل هیأت حاکمه مخالف سرکوب خونین هستند.

می‏دانیم که تعدادی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران هم حتی به آقای خامنه‏ای نامه نوشته‏اند و خواستار پیش‏برد یک راه‏ حل سیاسی و نه یک راه حل سرکوب‏گرانه شده‏اند. بسیاری از روحانیون و آیت‏الله‏ها نیز در همین زمینه صحبت کرده‏اند و فشار آورده‏اند که یک مدل چینی، یعنی سرکوب خونین مردم، در ایران صورت نگیرد.

بنابراین حمایت از خارج، به خصوص از طرف قدرت‏های دمکراتیک بزرگ، به این گروه کمک خواهد کرد که صدای‏شان را در داخل رژیم بلندتر کنند.

از طرف دیگر این حمایت بی‏سابقه، به مخالفان رژیم هم جرأت بیشتری می‏دهد که با اعتماد به‏نفس بیشتری وارد میدان شوند و نظریات خود را اعلام و خواسته‏های‏شان را تفهیم کنند.

هم‏چنین هشداری است به کشورهایی مانند چین، روسیه و برخی کشورهای جهان سوم که سعی کردند با جمهوری اسلامی مماشات کنند. این بیانیه به این کشورها هم خواهد گفت که تحلیل کشورهای بزرگ غربی این است که جمهوری اسلامی در یک بحران شدید قرار دارد. بحرانی که ممکن است احتمالاً به تغییر رژیم در ایران منجر شود.

آقای طاهری، ارزیابی خود شما از وضعیت کنونی ایران و جمهوری اسلامی چیست؟

فکر می‏کنم در حال حاضر در یکی از آن لحظاتی قرار داریم که تاریخ مردد است به کدام طرف برود. بدون تردید سیستمی که آقای خمینی به‏وجود آورده بود، به پایان رسیده است.

برای این که ولایت فقیه به این معنا بود که اگر فقیه چیزی گفت، لااقل در داخل رژیم همه آن را بپذیرند. این موضوع الان دیگر منتفی است چون بخش عمده‏ای از خود رژیم حرف آقای خامنه‏ای را قبول ندارند.

بنابراین ما با نظام جدیدی در ایران روبرو هستیم. من می‏توانم اسم آن را «امامت» بگذارم. مانند امامتی که تا سال ۱۹۶۰ در یمن وجود داشت و یا رژیم طالبان در افغانستان. بنابراین وضع کاملا جدیدی است.

البته این وضع کاملا جدید هنوز می‏تواند مخالفان خود را با خشونت سرکوب کند و با کنترل اقتصادی‏ای که دارد، عده‏ای را با ارتشاء و دادن امتیازات اقتصادی به سمت خود بکشاند.

ولی راه دیگر هم وجود دارد و افرادی در داخل رژیم، مانند آقای لاریجانی رییس مجلس، آقای قالیباف شهردار تهران، حتی آقای رفسنجانی و کسان دیگری دارند سعی می‏کنند یک راه حل میانه پیدا کنند. بنابراین هنوز رژیم شانس دارد که خود را بدون خشونت، حداقل برای مدت کوتاهی نجات بدهد.

ولی از طرف دیگر گروه‏های رادیکال‏تر در داخل رژیم، آقای احمدی‏نژاد، آقای عزیز جعفری، فرمانده‏ی سپاه پاسداران و… طرف‏دار یک سیاست سرکوب‏گرانه هستند که به نظر من، مدت زندگی رژیم را کوتاه‏تر خواهد کرد.