چرا سفر هیئت اروپایی به ایران لغو شد؟

حسین علوی

روز دوشنبه ۱۴ دی ماه، خبرگزاری جمهوری اسلامی «ایرنا»، به نقل از سخن‏گوی وزارت امور خارجه‏ی ایران گزارش داد که سفر برنامه‏ ریزی شده‏ی یک هیأت پارلمانی اروپا برای روزهای هفتم تا یازدهم ژانویه به ایران، لغو شده است. مقامات ایران علت لغو این سفر را تعویق به خاطر تدارک بیشتر و دست‌آوردهای بیشتر از این سفر ذکر کرده‌اند.

دکتر مهران براتی، تحلیل‏گر مسائل سیاسی ایران در برلین، در مورد این سفر و علت لغو آن به زمانه می‌گوید.

قرار بود که رییس پیشین هیأت ویژه‏ی ایران در پارلمان اروپا (Angelika Beer)، در همان روزهای پس از انتخابات که بگیر و ببند شروع شد، همراه با رییس پارلمان اروپا به ایران سفر کنند. اما درخواست ویزای آن‏ها رد شد.

خانم باربارا لُخ‏بیلر، رییس جدید این هیأت نیز که روز ۲۹ سپتامبر به این سمت انتخاب شد، بلافاصله درخواست سفری به ایران را برای ماه‏های اکتبر و نوامبر ۲۰۰۹ به مقام‏های ایرانی ارائه داد.

درخواست هیأت هم آن زمان پذیرفته نشد و به سال نو محول شد. لغو این سفر در امسال نیز از سوی ایران صورت گرفته است.

آن‏گونه که خانم لخ‏بیلر در بیاینه‏ای مطرح کرده است، قرار بود این هیأت هم با نمایندگان مجلس و هم با نمایندگان وزارت خارجه و وزارت اقتصاد و دارایی ملاقات‏هایی داشته باشد.

اما حدس درست بر این است که چون در این سفرها همیشه دیدارهایی هم با نمایندگان نهادهای مدنی ایران، نمایندگان سندیکاها و نمایندگان برخی احزاب ممنوعه صورت ‏می‏گیرد، دولت ایران برای جلوگیری از این دیدارها، این سفر را لغو کرده است.

هیأت پارلمانی اروپا در سفر پیشین خود موفق شده بود با نمایندگان برخی از نهادهای مدنی در ایران و منتقدان دولت گفت‏وگو کنند. این دیدارها در سفر قبلی چگونه عملی شد؟

در آن سفر که رسمی بود، نهادهای مدنی ایران از این سفر خبر داشتند و از طریق سفارت کشور پرتغال که در آن زمان سخن‏گویی هیأت را بر عهده داشت، باخبر شده بودند که هیأت در محل ساختمان یونسکو دیدار دارد.

در نتیجه، تعداد زیادی از نمایندگان سندیکاها، نمایند‏گان نهاهای مدنی و به خصوص نمایندگان کمپین یک میلیون امضا با در دست داشتن پلاکاردهای اعتراضی در آن‏جا حضور پیدا کرده بودند.

هیأت، کسانی را به پایین ساختمان فرستاد و تعدادی از نمایندگان جنبش زنان، جریانات سندیکایی و اقلیت‏های قومی در ایران با این جمع دیدار کردند. گزارش این دیدارها بعدا به پارلمان اروپا ارائه شد.

شاید دولت ایران خواسته است از ارائه‏ی گزارش در مورد وضعیت ایران به پارلمان اروپا و بحث روی آن جلوگیری کند و از این طریق مانع از تصویب احتمالی بیانیه‏ای از سوی پارلمان اروپا در رابطه با تضییقاتی که در مورد حرکت زنان، جنبش جوانان، اقوام و سایر جریان ها و نهاد‏های مدنی اعمال می‏گردد و به خصوص در رابطه با مسائل هسته‏ای و منطقه‏ای بشود.

دولت ایران فعلا نمی‏خواهد اصلا راجع به ایران در هیچ پارلمانی و در هیچ نهاد بین‏المللی دیگری صحبتی بشود. کوشش در این جهت است.

دکتر مهران براتی تحلیل‌گر مسائل اروپا

خبر لغو این سفر توسط سخن‏گوی وزارت امور خارجه اعلام شده است. ولی منابع پارلمانی ایران هنوز واکنشی نشان نداده‏اند. آیا این می‏تواند به آن معنا باشد که دیدار هیأت پارلمانی با خود نمایندگان مجلس که گرایشات مختلفی در آ‏ن وجود دارد هم ممکن است برای ایران مساله‏ساز باشد؟

این دیدارها معمولا در رابطه با هیأت بین‏المجالس و یا مجلس بین‏المجالس بین‏المللی انجام می‏گیرد. طرف صحبت نماینگان پارلمان اروپا، در درجه‏ی اول نمایندگان مجلس ایران، به خصوص سخن‏گوی سیاست خارجی و سخن‏گوی امنیت ملی مجلس هستند و صحبت با دیگران در کنار این گفت‏وگوها انجام می‏گیرد.

ولی در مملکت ما خودبه‏خود قوه‏ی قانون‏گذاری، قوه‏‏‏ای اصلی محسوب نمی‏شود. در حالی که در اروپا و به خصوص در آلمان بالاترین قدرت و بالاترین نهاد تصمیم‏ گیرنده همیشه مجلس است و کسی نمی‏تواند خلاف تصمیم مجلس، مساله‏ای را لغو کند.

اما در ایران، متاسفانه ما نه قوه‏ی مجریه‏ای داریم که بشود روی آن حساب کرد و نه نهاد مسئولی وجود دارد که بتوان روی تصمیمات آن‏ها پیش‏بینی‏ای کرد یا حساب کرد. ممکن است امروز به فردا یک نفر از وزارت اطلاعات و یا سپاه تصمیم بگیرد، سفری را لغو و یا تایید کند.

اشاره کردید که احتمالا قرار بوده پیرامون مناقشه‏ی هسته‏ای ایران نیز گفت‏وگوهایی انجام بگیرد. در ماه دسامبر، برخی از اعضای کنگره‏ی امریکا، پارلمان اروپا را از سفر به ایران در شرایط کنونی منع کرده بودند. آیا مخالفت آنان ممکن است در رابطه با مذاکرات هسته‏ای بوده باشد؟

در مورد مساله‏ی هسته‏ای، اعضای پارلمان اروپا جز پیشنهادی که خود ایران از طریق آقای البرادعی به گروه ۵+۱ در ژنو داده بود، پیشنهاد فراتری ندارند.

دو سه هفته پیش نیز مطرح شد که ایران گویا مخفیانه حدود ۱۳۰۰ تن سنگ اورانیوم از قزاقستان خریداری کرده است. این مساله به اطلاع آژانس رسیده و آژانس نیز آن را فاش کرده است. منابع ایرانی این خبر را رد کرده‏اند و قزاق‏ها نیز در مورد آن صحبتی نکرده‏اند.

اگر این مساله صحت می‏داشت، تمام مذاکرات اتمی را به بن‏بست جدیدی می‏برد. چون طبق مصوبات شورای امنیت، هرگونه معاملاتی در رابطه با صنایع اتمی ایران ممنوع شده است. قزاقستان این کار را احتمالا به دلیل احتیاجات مالی انجام داده است.

آن‏طور که گفته می‏شود، ایران حاضر شده سنگ اورانیوم را به سه برابر قیمت رایج بازار جهانی از قزاقستان بخرد. چون منابع اورانیوم ایران برای میزان سانتریوفوژی که در فکر کار گذاشتن آن‏ها است و یا کارگذاشته است، کافی نیست.

به هر صورت این خریدهای مخفی ممنوع است و شاید در سفر هیأت پارلمانی می‏توانسته در این باره صحبت شود که ایران از این‏گونه اقدامات خودداری کند، راه گفت‏وگو را با اتحادیه‏ی اروپا به‏پیش ببرد، راه حل برای مشکلات اتمی‏اش پیدا کند و مشکلات جدید نسازد.

ولی فکر می‏کنم، مساله‏ی اصلی در این سفر، مسائل حقوق بشری بوده است. نمایندگان هفت فراکسیون پارلمان اروپا قصد داشتنند به ایران سفر کنند و جالب است که نماینده‏ی فراکسیون فاشیست‏های ایتالیایی نیز در این هیأت حضور داشت.

عجیب است که در حال حاضر ایتالیا بر سر مساله‏ی حقوق بشر در ایران به پارلمان اروپا و کمیسیون اروپا بسیار فشار می‏آورد و خواهان آن است که آن‏ها در گفت‏وگوهایشان فشار بیشتری به ایران وارد کنند.

یک سوی این گفت‏وگوها هم این است که پارلمان اروپا با تعدادی از نهادهای مدنی اروپا همکاری دارد و منابعی برای همکاری و همراهی با نهادهای مدنی در ایران در اختیار آنان می‏گذارند.

در سال‏های گذشته تعدادی از این نهادهای مدنی حتی با بودجه‏های رسمی خود و با اطلاع دولت ایران، به نهادهای مدنی ایران کمک کردند.

به طور اخص در رابطه با بچه‏های خیابانی، زنان بی‏پناه و بسیاری از پروژه‏های زیست محیطی کمک‏هایی انجام گرفته است. دولت ایران از این ارتباط و همکاری‏ها خبر داشت، اما الان دولت مایل است روابط ایرانیان را در تمامی سطوح مدنی با غرب قطع کند.

اولین جلسه‏ای که پارلمان اروپا در سال جدید خواهد داشت، حتما به این مساله خواهد پرداخت و مساله‏ی رد کردن این سفر از جانب ایران، در دستور کار پارلمان قرار خواهد گرفت.