«سرکوب راه‌حل نیست؛ جنبش سبز را نمی‌شناسند»

ایرج ادیب‌زاده

تصاویری که تلویزیون‌های خبری اروپا و آمریکا از تظاهرات ۱۳ آبان، هواداران جنبش سبز و معترضان به سیاست‌های جمهوری اسلامی نشان داده و می‌دهند، از برخورد خشن و توجیه‌ناپذیر نیروهای یگان ضد شورش، بسیج و لباس شخصی‌ها حکایت می‌کند.

در این ارتباط با سعید مدنی، روزنامه‌نگار و پژوهش‌گر اجتماعی در ایران گفت‌وگو کرده‌ام.

آقای مدنی، ارزیابی شما که شاهد برخی از این رویدادها بودید چیست؟

آن‌چه در ۱۳ آبان اتفاق افتاد را می‌شود از زاویه‌های مختلفی مورد بررسی قرار داد. از یک زاویه وضعیت جنبش سبز است که کارنامه‌ای که در روز ۱۳ آبان ارائه داد، نشان می‌دهد که این جنبش جنبشی رو به جلو و به شکل کاملاً روشنی در حال گسترش است، به شدت مقاومت و ایستادگی دارد و مصمم است بر خواست‌ها و ایده‌هایی که حول این جنبش مطرح شده است.

علت این جمع‌بندی من هم ناشی از این می‌شود که در واقع تهدیداتی بسیار جدی در روزهای قبل از ۱۳ آبان وجود داشت مبنی بر این که اگر کسانی با نمادها و شعارهای جنبش سبز به خیابان‌ها بیایند، به شدت مورد تعرض قرار می‌گیرند.

با این تهدید و علی‌رغم این که فضای تهران در روز ۱۳ آبان فضای امنیتی و نظامی بسیار جدی‌ای بود، ولی جمعیت بسیار گسترده‌ای در خیابان‌ها حضور پیدا کردند و اگرچه نتوانستند به صورت یک تجمع حضور داشته باشند، ولی صدها تجمع در سطح شهر تهران برگزار شد که این نشانه‌ی عزم و اصرار فعالان جنبش سبز برای پیگیری خواست‌ها و مطالبات‌شان است.

سعید مدنی می‌گوید نظام اطلاعاتی و امنیتی ایران ارزیابی صحیح و درستی از جنبش سبز ندارد

اما از زاویه‌ی دیگر ارزیابی نظام سیاسی ایران و دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی از این جنبش و روش برخورد با آن‌ها بود. واقعیت این است که نیروهای اطلاعاتی ‌ـ امنیتی در ایران هنوز ارزیابی صحیحی از این جنبش ندارند، هنوز آن را نمی‌شناسند و در واقع تلاش می‌کنند بر پایه‌ی نگاه‌شان نسبت اعتراضاتی که به طور معمول در ایران وجود داشته، از طریق فشارهای امنیتی و همین طور برخوردهای انتظامی جمعیت را کنترل و یا متقاعد به برگشت به خانه‌ها کنند.

در حالی که جنبش سبز در ردیف جنبش‌های اجتماعی مدنی و مدرن است و به همین دلیل هم از آن چنان انعطافی برخوردار است که برخوردهای اطلاعاتی ‌ـ امنیتی سرکوب‌گرانه با آن، به هیچ‌وجه نمی‌تواند آن را کنترل یا در مسیر آن اختلالی ایجاد کند.

نکته‌ای که وجود دارد این است که در روز ۱۳ آبان نیروهای انتظامی سعی کردند به شدیدترین وجه ممکن با افرادی که در خیابان‌ها حضور داشتند، برخورد کنند و در این مسیر در موارد متعددی حقوق شهروندی جمعیتی که در خیابان‌ها بودند هم نقض می‌شد و هیچ احترامی به حقوق اولیه‌ی آن‌ها هم گذاشته نمی‌شد.

به‌عنوان مثال موارد متعددی وجود داشت از جمعیتی که در پیاده‌روها در حال حرکت بود و مورد تعرض قرار می‌گرفتند. در حالی که هیچ قانون و قاعده‌ای مانع از حرکت مردم در پیاده‌روها نمی‌شود.

ولی به صرف این که این جمعیت به‌ هرحال نمادهایی از جنبش سبز را داشت و در اکثر موارد هم با سکوت در حال حرکت بود، مورد تعرض قرار می‌گرفت.

شدت برخورد با جنبش سبز در روز ۱۳ آبان هم بسیار زیاد بود. همچنین برخورد با زنان و دخترانی که نقشی فعال داشتند نمود این برخورد تند است.

در مجموع به نظر می‌رسد که تعداد افراد بازداشت‌شده بسیار زیاد است. کما این که موارد متعددی هم بودند از افرادی که مورد ضرب و شتم قرار می گرفتند و در گوشه و کنار خیابان‌ها دیده می‌شد.

مدنی می‌گوید جنبش سبز در آینده تاثیرات بسیار زیادی بر جامعه‌ ایران خواهد گذاشت

در سایت‌های مختلف و از روزنامه‌نگاران مستقل، اخبار نگران‌کننده‌ای از ایران می‌رسد که به نوعی همه نگران وضعیت زنان و دختران جوان دستگیر شده هستند. گروهی از آنان‌ را به بند متادون منتقل کرده‌اند که ویژه‌ی زندانیان معتاد در زندان اوین است. گروهی را به بازداشتگاه خورین ورامین فرستاده‌اند که زندانی مخوف و بدون کنترل توصیف شده است.

فعالان حقوق بشر در ایران و خانواده‌ی بازداشت‌شدگان نگران این هستند که کهریزک دومی بوجود بیاید. در این مورد شما خبرهایی دارید؟

من خبر مشخصی جز آن‌چه در سایت‌ها آمده و شما نیز به آن اشاره کردید ندارم. ولی نکته‌ی اساسی و مهم این است که جامعه‌ی ایران بعد از این چند ماه اخیر که شواهد و قرائنی مبنی بر تعرض به بازداشت‌شدگان وجود داشته، به شدت نسبت به این موضوع حساس است و بسیار پیگیر موضوع است.

من امیدوارم تجربیاتی مثل تجربه کهریزک به هیچ‌وجه اتفاق نیفتد. چون در آن صورت مشی جنبش سبز که مبتنی بر یک جنبش ضد خشونت و عاری از هرگونه خشونت است، ممکن است توسط رهبران آن نتواند کنترل شود و طبیعتاً مردم خشمگین که به خانواد‌های‌شان تعرض صورت می‌گیرد، ممکن است آن‌ها نیز واکنش‌های بسیار جدی نشان دهند که هزینه‌های آن برای نظام سیاسی ایران بسیار زیاد خواهد بود.

به همین دلیل تصور می‌کنم با توجه به حساسیت بسیار بالایی که در جامعه‌ی ایران هست، نظام سیاسی ایران هم به شدت سعی خواهد کرد که کمترین تعرضی به افراد بازداشت‌شده صورت نگیرد و تجربه‌ی کهریزک به هیچ‌وجه تکرار نشود.

خبری که همین امروز توسط چند روزنامه‌نگار مستقل به دست ما رسید و برخی سایت‌ها هم به آن اشاره کردند، مساله‌ی نگران‌کننده‌ی شیوع آنفولانزا در بازداشت‌گاه‌ها است که گویا به دستگیرشدگان فقط یک پتو داده شده و از دادن دارو هم به آن‌ها خودداری می‌شود.

آیا شما در این مورد اطلاعاتی دارید؟

واقعیت این است که علائمی از شیوع اولیه‌ی آنفولانزای خوکی در ایران ملاحظه شده و گزارش‌های وزارت بهداشت هم آن را تأیید می‌کند و در برخی شهرها نیز، برای جلوگیری از شیوع بیشتر، مدارس به طور موقت تعطیل شده است. بنابراین این نگرانی وجود دارد.

همچنین با توجه به تعداد زیاد بازداشت‌شدگان در روز ۱۳ آبان این نگرانی نیز بسیار بجا است. از این جهت که به هرحال بازداشت‌گاه‌های تهران به طور مشخص ظرفیت پذیرش یک جمعیت بسیار زیاد چند هزارنفری را ندارند.

بنابراین در صورتی که چنین امری محقق شود و آنفولانزا در میان جمعیت بازداشت‌شده شیوع پیدا کند، می‌‌تواند یک بحران جدی در شهر تهران ایجاد کند که لازم است نوعی اقدامات پیش‌گیرانه در این زمینه انجام شود.

جدی‌ترین اقدام هم این است که سریعاً افراد بازداشت‌شده را آزاد کنند تا بتوانند توسط خانواده‌های‌شان تحت پوشش خدمات پزشکی قرار گیرند.

آقای مدنی، پرسش پایانی‌ام درباره‌ی آینده‌ی جنبش سبز است. شما آینده‌ی این جنبش را چه طور می‌بینید؟

جنبش سبز به صورت بسیار برازنده‌یی در ردیف جنبش‌های اجتماعی نوین و مدرن قرار می‌گیرد. ویژگی‌ها و مشخصه‌ها، مشی و هدف‌گذاری آن و نحوه‌ی راهبری آن همه دال براین است که این جنبش یک جنبش اجتماعی نوین و مدرن است و در آن رده قرار می‌گیرد.

هیچ جنبش اجتماعی مدرنی در دنیا وجود ندارد که توانسته باشند از طریق سرکوب، فشار و یا برخورد آن را متوقف کنند. همچنین هیچ جنبش اجتماعی مدرنی هم وجود نداشته است که بدون دستیابی به اهدافش متوقف شود.

به همین دلیل و هم با توجه به زمینه‌های بسیار مستعد نارضایتی که در جامعه‌ی ایران وجود دارد، به صورت اجتناب‌ناپذیری این جنبش رو به جلو است و تصور می‌کنم این جنبش تأثیرات بسیار مؤثری در آینده‌ی جامعه‌ی ایران بجا خواهد گذاشت.