«یارانه باید هوشمندانه توزیع شود، نه عادلانه»

مریم محمدی

«طرح تحول اقتصادی» و در محور آن، حذف یارانه‏ها به ویژه در مورد حامل‏های انرژی که افزایش قطعی قیمت‏ آن را در پی خواهد داشت، علی‏رغم این که در کلیات مصوب شده و موادی از آن نیز به تصویب مجلس رسیده است، هم‏چنان مورد بحث و گفت‏وگو است.

در این رابطه با محمد رضا بهزادیان، رییس سابق اتاق بازرگانی تهران، گفت‏وگو کرده‏ام و نظر یک راننده‏ی تاکسی در تهران و دو تن از کارکنان پمپ‏بنزین در مشهد و تهران را هم در این خصوص جویا شده‌ام.

آقای بهزادیان در پاسخ به سؤال مورد نظر من، یعنی حذف یارانه‏ها و افزایش قیمت‏ حامل‏های انرژی، مشخصا صحبت نمی‏کند، ایشان می‌گویند:

به طور اصولی با طرح به قول خودشان « تحول اقتصادی» که می‏خواهند سوبسید را ساماندهی کنند و اعتقاد ایدئولوژی دولت در توزیع آن نقش مهمی داشته باشد، خیلی موافق نیستم.

ممکن است خلاصه‏‌ی علت مخالف‌تان را توضیح بدهید؟

به جای توزیع عادلانه، من به دنبال توزیع هوشمندانه‌‏ی سوبسید هستم. هر ریال و تومان سوبسید باید به جایی برود که دو تومان به تولید ملی اضافه کند.

حتی به قول آقایان عدالت اجتماعی و یا رسیدن فقرا را در نظر بگیریم، آیا فقر‏پروری و کمک‏های این‏چنین نتیجه‏بخش است؟ یا این که این سرما‏یه‏ در بخش‏هایی تزریق شود که تولید را روزافزون کند و این تولید مایه‏ی افزاش تولید ملی و ثروت ملی و نهایتاً برخورداری آن طبقه‏ی فقیر از رفاه شود؟

آقای بهزادیان، مسئولان دولتی نیز همین ادعا را دارند و معتقدند که درآمد افزوده از محل حذف یارانه‏ها، مصروف بخش تولید می‏شود.

در همین طرح حدود ۵۰ درصد این درآمد در اختیار دولت است که بر اساس نظراتی که دارد، آن را بین طبقاتی از جامعه توزیع کند و فقط ۳۰ درصد آن به بخش تولید و صنعت می‏رسد. دولت هم که اصلا متضرر نمی‏شود. به میزانی که هزینه به او تحمیل می‏شود، بخشی از درآمد را برای خودش در نظر گرفته است.

به این ترتیب، این درآمد در روند تولید خیلی مؤثر نیست. آیا اگر در تولید صنعتی مؤثر بود، برای بخش‏های دیگر اقتصادی هم از محل این ۳۰ درصد در نظر گرفته شده است؟ می‏خواهم بگویم، ماجرا بسیار مبهم و گنگ است.

حداقل در زمینه‏ی حامل‏های انرژی و به ویژه قیمت بنزین، بسیاری از همکاران شما معتقدند که قیمت‏های جاری در ایران، قیمت‏هایی پایین‏تر از قیمت منطقه و به سود اقتصاد ملی نیست.

در طی برنامه‏ی چهارم، نمایندگان مجلس ششم تصویب کردند که قیمت حامل‏های انرژی با ریتم مشخصی افزایش پیدا کند. اما نمایندگانی که امروز سردمدار تصویب طرح تحول اقتصادی شده‏اند، به محض این که مجلس هفتم را تشکیل دادند، به قول خودشان «طرح تثبیت قیمت‏ها» را تصویب کردند.

اولین سؤال من این است که اگر در مجلس هفتم «طرح تثبیت قیمت‏ها» را تصویب کرده‏اید، چرا امروز به دنبال «طرح تحول اقتصادی» و جهش یک‏باره‏ی قیمت‏های حامل انرژی افتاده‏اید؟ اگر این درست است، پس کار شش سال پیش‏ شما چی بود؟! جلوی آن افزایش تدریجی را که شوک به جامعه و مردم و… ایجاد نمی‏کرد، گرفتید و گفتید که برای جامعه مشکل‏ساز می‏شود. حالا می‏خواهید قیمت را به صورت یک شوک بالا ببرید.

محمد رضا بهزادیان می‌گوید: ملزومات زیادی لازم است که جامعه بتواند در ارتباط با حامل‏های انرژی رفتار درستی داشته باشد

شما در مجموع با حذف یارانه‏ها مخالف نیستید، بلکه با روش پیشنهادی امروز مخالفت دارید. همین‏طور است؟

من با روشی که آقایان پی‏ گرفته‏اند، موافق نیستم و خیلی امیدوار نیستم این روش، ولو این که قوانین آن هم تصویب شود، موفق بشود.

کاری را که می‏تواند اصلاح درست اقتصادی در کشور ایجاد کند، به روش بد انجام دادن، به معنای به شکست رساندن آن است. همان‏طوری که در طرح سهمیه‏بندی سوخت خودروها، این کار خوب بالاخره نتیجه‏ی کاملا خوبی را به بار نیاورد و قس‏علی هذا!

بنابراین تصور می‏کنم، نگاه اجرای عدالت اجتماعی، نگاه حامی‏سازی از طبقه‏ی تهی‏دست برای بخش حاکم کشور و این دیدهای سیاسی را با سیاست‏های صحیح اقتصادی مخلوط کردن، حتما آن سیاست را به انزوا می‏کشاند.

چون بحث افزایش قیمت بنزین مطرح است، با آقای کامران احمدی، یک راننده‏ی تاکسی در تهران صحبت می‏کنم. آقای احمدی در این باره می‏گوید:

فکر می‏کنم قیمت بنزین ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کند. یعنی اصلا بحثی در گران شدن آن نیست. مطمئن باشید که گران می‏شود.

بنزین را در حال حاضر به چه قیمتی تهیه می‏کنید؟

به صورت آزاد از قرار لیتری ۴۰۰ تومان و دولتی آن را لیتری ۱۰۰ تومان می‏خریم.

شما برای سوخت تاکسی، بنزین دولتی را از قرار لیتری ۱۰۰ تومان دریافت می‏کنید؟

بله، لیتری ۱۰۰ تومان پرداخت می‏کنیم.

اگر افزایش قیمتی پیدا شود، باز همین نسبت در مورد شما رعایت خواهد شد؟

هنوز به ما چیزی نگفته‏اند که آیا این افزایش قیمت برای دولتی‏ها هم به اجرا می‏شود و یا این که فقط شخصی‏ها افزایش پیدا می‏کند.

به هرحال، به احتمال زیاد این نسبت حفظ می‏شود و در مورد تاکسی‏ها و وسایل نقلیه‏ی عمومی افزایش قیمت پایین‏تر خواهد بود.

مطمئناً همین‏طور است، ولی سطح کرایه‏ها هیچ فرقی نخواهد کرد و در آن زمینه‏، افزایش قیمتی نخواهیم داشت.

چرا فکر می‏کنید که قیمت کرایه‏ افزایش پیدا نخواهد کرد؟

کلا درآمدها ثابت است، ولی همه‏ی هزینه‏ها افزایش پیدا می‏کند. در این سی ساله‏ی اخیر به این مساله عادت کرده‏ایم. برای مثال ۱۰۰درصد قیمت بنزین را افزایش می‏دهند، بعد ۲۰درصد به کرایه‏ها اضافه می‏کنند.

از سوی دیگر، اگر کرایه‏ی تاکسی افزایش زیادی پیدا کند، فکر نمی‏کنید مردم کم‏تر سوار تاکسی بشوند؟

خُب، این که دیگر طبیعی است؛ کاری نمی‏توان کرد. الان حداقل در تمام تهران دارند کاری می‏کنند که همه با اتوبوس رفت و آمد کنند.

اما آقای بهزادیان در این زمینه، تحلیل دیگری دارد:

به نظر من، ملزومات زیادی لازم است که جامعه بتواند در ارتباط با حامل‏های انرژی رفتار درستی داشته باشد.
فرض کنید از روزی که حامل‏های انرژی با همان قیمت خلیج فارس عرضه شد، مردم بخواهند در تهران و سایر شهرها از وسایل نقلیه‏ی عمومی استفاده کنند، آیا این ممکن است؟ آیا این میسور است؟

آیا اگر زمان اجرای طرح تحول از اول فروردین ۸۹ باشد، استفاده از وسایل نقلیه‏ی عمومی میسور است؟ آیا این با نوع اختصاص بودجه از ناحیه‏ی دولت برای متروی تهران و متروی سایر شهرها، هماهنگ است؟

می‏خواهم بگویم که این طرح تحول اقتصادی نیست، بلکه اجرای یک سری سیاست‏ها است که قرار است از کانال بخش‏های اقتصادی اجرا شود. وقتی یک برنامه‏ی اقتصادی را به منظور رسیدن به یک مقصد سیاسی به اجرا بگذارید، حتما پاسخ علمی نمی‏گیرید.

اما یکی از کارکنان پمپ‏ بنزینی در مشهد، با لحن بی‏تفاوت‏تری در این باره صحبت می‏کند:

افزایش قیمت که دیگر چیز عجیب و غریبی برای مردم نیست. طبیعی شده است. چون مدت‏ها است که بحث این افزایش قیمت هست و مردم به آن عادت کرد‏ه‏اند. معمولا هم کنار می‏آیند. آن‏قدر انواع و اقسام افزایش قیمت‏ها و گرانی‏ها هست که بنزین به حساب نمی‏آید.

ولی زمانی که سهمیه‏ بندی بنزین اعلام شد، مردم به خصوص در تهران، خیلی اعتراض کردند و موجب شد که وضع به حالت سابق برگردد.

آن موقع مساله بر سر سهمیه‏بندی بود، بحث گرانی نبود. مردم به سهمیه‏بندی و کارتی شدن بنزین عادت نداشتند.

فکر می‏کنید، افزایش قیمت در زمینه‏ی حامل‏های انرژی، تاثیر زیادی در وضعیت اقتصادی مردم نخواهد داشت؟

به هر جهت بی‏تاثیر نیست. بار تورمی همیشه هست. همیشه هر گرانی در بخش انرژی در همه‏ی شاخه‏های اقتصادی تاثیر می‏گذارد. ولی مردم به این قضیه عادت کرده‏اند.

اعتراضی هم نخواهند کرد؟

خیر، هیچ اعتراضی نمی‏کنند؛ مطمئن باشید!

یکی از کارکنان پمپ بنزین در منطقه‏ی بازار تهران می‏گوید:

من در این پمپ بنزین کارگر هستم. طبیعی است که زندگی مردم سخت‏تر می‏شود. وضعیت اقتصادی ما را بدتر از آن که هست، می‏کند.

این روزها مشتریان شما از نگرانی‏هایشان در مورد افزایش قیمت بنزین، صحبتی می‏کنند؟

بله، صحبت می‏کنند. همه نگران فردا هستند. همه‏ی ما نگران هستیم. معلوم نیست سوبسید بنزین برداشته شود، مشکلات را تا چه حد بیشتر خواهد کرد. طبیعی است! من از نظر شخص خودم می‏گویم.

می‏دانید که قرار است مابه‏ازای افزایش قیمت‏ها به صورت یارانه‏ی نقدی پرداخت شود.

من شخصا روی این مساله زیاد حساب نمی‏کنم. فکر نمی‏کنم امکان‏پذیر باشد. ولی می‏دانم که برای خود من سخت‏تر خواهد شد.

یارانه‏های نقدی برای هر نفر ۲۰ هزار تومان در مجلس تصویب شده است.

در هر کدام از قبض‏های آب، برق و… بیشتر از ۲۰هزار تومان سوبسید هست. اگر آن را بردارند که همه‏مان بیچاره‏ایم!