«حاکمیت موفق به کنترل بحران نشده است»

حسین علوی

حبیب‌الله عسگراولادی از اعضای «حزب موتلفه اسلامی» کسانی را که خواهان برخورد با آقایان موسوی و کروبی هستند را به افراط گرایی متهم کرده و گفته که این کار به نظام اسلامی ضربه می‌زند. در این زمینه و در باره‏ی احتمال میاجی‏گری میان رهبر جمهوری اسلامی و رهبران جنبش سبز توسط بعضی از سیاسیون معتدل گفت‏وگویی کرده‌ام با حسین باستانی، روزنامه‏نگار و تحلیل‏گر سیاسی.

آقای باستانی، آقای عسگراولادی از اعضای «حزب مؤتلفه‏ی اسلامی» مطرح کرده، کسانی که خواستار محاکمه‏ی آقایان موسوی و کروبی هستند، افراطی‏هایی هستند که به نظام ضربه می‏زنند و خواهان تعادل برخوردها شده است. آقای موسوی هم چندی پیش طرح کرده بود که شعارهای افراطی را باید کنار گذاشت.

آیا می‏توان این ارزیابی را داشت که یک خط میانگین سیاسی برای این که بین رهبران جنبش سبز و رهبری نظام، نوعی تفاهم ایجاد کند دارد قدرت می‏گیرد؟

پاسخ صریح من نه هست! البته جایگاه آقای عسگراولادی در جناح محافظه‏کار مهم است. ایشان گذشته از این که شخصیت تعیین کننده‏ای در حزب مؤتلفه‏ی اسلامی است، رییس بزرگ‏ترین ائتلاف احزاب محافظه‏کار یعنی «جبهه‏ی پیروان خط امام و رهبری»، متشکل از ۱۴ حزب و گروه جناح محافظه‏کار نیز هست.

اما به نظر می‏رسد الان که بازی از دست این رده از محافظه‏‏کاران خارج شده، بهتر است ما برای آگاهی پیدا کردن از مواضع حکومت، به آن‏‏هایی که دست بالا را در حکومت دارند توجه کنیم و ببینیم آن‏ها چه دارند می‏گویند.

راه دور نرویم؛ همین صحبت‏های آقای خامنه‏ای در روز هفتم آبان، صحبت‏های بسیار تندی بود و به هیچ‏وجه بویی از سازش و کوتاه آمدن یا دست‏کم به حد وسط رضایت دادن، در آن دیده نمی‏شد.

ایشان برای اولین بار زیر سؤال بردن انتخابات را جرم نامید و اگر قرار باشد حکومت بر مبنای حرف ایشان عمل کند، حتی می‏تواند آقایان کروبی و موسوی را دستگیر کند. چون آن‏ها پای اصلی این ادعا هستند و انتخابات را زیر سؤال برده‏اند.

آقای خامنه‏ای حتی اشاره کرد که بعد از انتخابات به طور خصوصی به کاندیداهای اصلاح‏طلب پیغام داده و از آن‏ها خواسته است انتخابات را زیر سوال نبرند. این هم خبر مهمی بود که فاش می‏شد. ضمن این که آقای خامنه‏ای گفت، بلافاصله بعد از انتخابات و فردای آن، این پیغام را فرستاده است.

این موضوع نشان می‏دهد ایشان فوراً به کاندیداهای اصلاح‏طلب هشدار داده است که انتخابات را زیر سؤال نبرند. اما وقتی وقایع روزهای بعد از انتخابات را مرور می‏کنیم، می‏بینیم که آن‏ها به هیچ‏وجه به این هشدار اعتنا نکرده‏اند و همین باعث شده آقای خامنه‏ای در آن خطبه‏های نماز جمعه‏ی معروف، هشدار را علنی کند و بگوید: «اگر خونی ریخته شود، مسئولیت آن با شما است».

حسین باستانی می‌گوید صحبت‏های آقای خامنه‏ای در روز هفتم آبان، سخنان بسیار تندی بود و به هیچ‏وجه بویی از سازش و کوتاه آمدن یا دست‏کم به حد وسط رضایت دادن، در آن دیده نمی‏شد

ولی خطی که آقای خامنه‏ای دنبال می‏کند و مواضعی که فرماندهان سپاه و دولت آقای احمدی‏نژاد دارند، صرف‏نظر از حقانیت یا عدم حقانیت هر طرف ظاهراً موفق به کنترل بحران نشده است. نمونه‏ی آن هم بلاتکلیفی زندانیان سیاسی و عملی نشدن همه‏ی تهدید‏های جناح تندرو علیه رهبران جنبش سبز است. این عدم موفقیت را چگونه ارزیابی می‏کنید؟

این از زاویه‏ی دید من و شماست. اما برای فهم قواعد حاکم بر رفتار آن‏ها، باید به زاویه‏ی دید خود آن‏ها رجوع کرد. فرماندهان سپاه، آن‏طور که از آغاز صراحتا می‏گفتند و الان هم می‏گویند، تاکیدشان بر این است که «نگذاشتند به اندازه‏ی کافی سرکوب کنیم، نگذاشتند از اول موسوی و کروبی را دستگیر کنیم. اگر می‏گذاشتند، کار به این‏جا نمی‏کشید».

درست است که فرماندهان سپاه می‏گویند سرکوب مؤثر نبوده و مرتب هم دارند به این مساله اعتراف می‏کنند، منتهی به این معنا نیست که می‏خواهند کوتاه بیایند. آن‏ها نظرشان این است که باید بیشتر سرکوب کرد و اگر تا کنون آن‏گونه که می‏خواهند اوضاع کنترل نشده، به این علت است.

از سوی دیگر مواضع خود رهبران اصلاح‏‏طلب را هم دست‏ کم نگیریم. صحبت آقای موسوی در خصوص پرهیز از بعضی شعارها، هیچ تفاوتی با مواضع قبلی ایشان نداشت. مواضع آقای موسوی از ابتدا همین بوده و خواسته که اعتراضات از چهارچوب قانون اساسی خارج نشود.

ولی از طرف دیگر، آقای موسوی در دو مورد کوتاه نیامده است و از دید حکومت همین دو مورد باعث تداوم بحران به حدی که راه‏حلی برای آن متصور نیست، شده است؛ یک مورد این که به هیچ‏وجه حاضر نیست از زیر سؤال بردن انتخابات کوتاه بیاید و این انتخابات را کماکان مخدوش می‏داند.

و دوم این که هم ایشان و هم آقای کروبی حاضر نیستند در مقابل تهدیدهای حکومت عقب بنشینند و مردم را از خیابان‏ها فرا بخوانند.

این دو خط قرمزی است که از نظر حکومت، آقایان کروبی و موسوی رد کرده‏اند و تا کوتاه نیایند، قضیه قابل کنترل نخواهد بود. اما دست‏کم در کوتاه‏مدت نشانه‏هایی در دست نیست که این دو کاندیدا بخواهند از این خط قرمز عقب بکشند.

ظاهرا همین مواضع آقایان موسوی و کروبی در حال پیشرفت است و پایه‏ی اجتماعی جنبش سبز هم دارد پایداری بیشتری از خود نشان می‏دهد. به این ترتیب، خواسته‏ها و مواضع جناح مقابل و حامیان آقای احمدی‏نژاد که معتقدید هیچ حاضر به کوتاه آمدن نیستند، چگونه می‏تواند در سیاست عملی زمینه‏ای داشته باشد؟

این اتفاق جدید و عجیبی در جمهوری اسلامی نیست. ما پرونده‏های متعددی از بعد از پیروزی انقلاب داشتیم که در همه‏ی‏ آن‏ها حساب عقلانی حکم می‏کرده، در جاهایی حد وسط گرفته شود و شعارهای حداکثری ملاک قرار نگیرد. ولی سال‏های سال بر سر همین بحث ساده وقت تلف شده، این کار صورت نگرفته و آخر هم مساله با هزینه‏های سنگین تمام شده است.

نمونه‏های آن بی‏شمارند، اما فقط برای نمونه می‏توان از جنگ نام برد که بعد از پس گرفتن خرمشهر عده‏ای می‏گویند صلح کنید، بقیه‏ که در حکومت هستند می‏گویند: «نه امکان ندارد، چون بقیه‏ی خاک ما دست آن‏ها است». بقیه‏ی خاک‏مان را هم پس می‏گیریم. این‏بار عده‏ای حاضر به صلح نمی‏شوند، چون می‏خواهند تکلیف متجاوز را روشن کنند.

قطع‏نامه‏ی ۵۹۸ می‏آید و در آن به متجاوز تاکید کرده که تکلیف او باید روشن شود، دوباره می‏گوییم «نه صدام قابل اعتماد نیست.»

آن وقت آخرِ جنگ و زمانی که عراقی‏ها از یک سو دارند تا اهواز جلو می‏آیند و نیروهای دیگر دارند به ایلام می‏رسند، آن وقت می‏گوییم الان زمان پذیرش آتش‏بس رسیده است.

بر سر مساله‏ی گروگان‏ها نیز همین سیاست اجرا شد و مساله‏ای هسته‏ای هم به نظر می‏رسد همین گونه دارد پیش می‏رود.

این اتفاق عجیبی در رفتار جمهوری اسلامی نیست. همیشه فرصت‏های حل و فصل آبرومندانه و بدون هزینه‏ی مسایل به راحتی از دست می‏رود و کار به جاهایی می‏رسد که دیگر راه پس و پیش نباشد.

این که در درون حکومت و در داخل جناح محافظه‏کار، کسانی مانند آقای عسگراولادی دارند هشدار می‏دهند و معتقدند الان باید به راه حلی میانی رسید، همین نگرانی‏ها را مد نظر دارند. منتها این که حرف‏شان تا کجا پیش برود، من شک دارم.