«امروز دولت در خدمت سپاه است»

پانته‌آ بهرامی

نگرانی‏های بسیاری وجود دارد که قدرت‏گیری سپاه پاسداران در عرصه‏های اقتصادی، منجر به بسته شدن بیشتر فضای سیاسی ایران، حذف کامل اصلاح‏طلبان و نهایتاً قدرت‏گیری مطلق نظامیان گردد.

در گفت‏وگویی با کوروش عرفانی، پژوهش‏گر مقیم امریکا، به بررسی زمینه‏های نفوذ اقتصادی سپاه می‏پردازیم:

به قرارگاه خاتم‏النبیاء سپاه پاسداران اشاره کنیم؛ در طول ۱۸ سال گذشته، این قرارگاه موفق شده ۱۵۰۰ پروژه‏ی بزرگ را مورد اجرا قرار دهد که تمامی آن‏ها پروژه‏های اقتصادی باارزش و بخشی از آن چند میلیارد دلاری است.

نمونه‏‏ی آن قراردادی است که توانستند در منطقه‏ی پارس جنوبی به دست بیاورند که ارزش آن معادل ۷ میلیارد دلار است، با اسکله‏ی چاه‏بهار که عملآ فقط در حوزه‏ی پارس جنوبی‏، قراردادی ۲/۵ میلیارد دلاری را از آن خود کرده‏اند.

حوزه‏ی دوم نفوذ اقتصادی سپاه مخابراب و ارتباطات است؛ در مهرماه امسال «شرکت توسعه‏ی مُبین»، وابسته به تعاون سپاه، ۵۱ درصد از سهام شرکت مخابرات ایران، به ارزش ۸ میلیارد دلار را خرید. ۸۰ درصد مبلغ مورد معامله به صورت قسطی پرداخت می‏شود.

رقبای شرکت توسعه‏ی مبین در خرید سهام شرکت مخابرات، از شرکت‏های اقماری سپاه، مانند «مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان»، وابسته به بسیج بودند.

در این معامله، سپاه رقیبی خصوصی به نام «تعاون پیشگامان کویر یزد» داشت. اما سازمان خصوصی‏‌سازی، روز قبل از معامله به بهانه‏ی عدم اهلیت امنیتی، نام آن را از عرصه‏ی رقابت خارج کرد.

سومین زمینه‏ی نفوذ سپاه، ساختمان‏سازی و مقاطعه‏کاری است.

کوروش عرفانی به نمونه‏ای از حوزه‏ی نفوذ سپاه در این زمینه اشاره می‏کند:

برای نمونه می‏توان به «مجتمع قُرب» اشاره کرد که یکی از بزرگ‏ترین و پرقدرت‏ترین مقاطعه‏کاران در اقتصاد ایران شناخته می‏شود و تا کنون توانسته ۷۵۰ قرارداد مهم را در عرصه‏های راه و ساختمان، سدسازی، شاه‏راه‏ها، تونل‏ها، سدها و سیستم‏های آبیاری به دست بیاورد.

صنابع خودروسازی چهارمین عرصه‏ی دست‏اندازی سپاه است. بنیاد تعاون سپاه ۴۵درصد سهام «گروه خودرو بهمن» و چهار درصد سهام گروه خودروسازی سایپا را در اختیار دارد.

«مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان»، یکی دیگر از مؤسسات زنجیره‏ای سپاه، تنها با پرداخت ۴۵ میلیارد تومان در ابتدا و ۱۳۲ میلیون تومان طی اقساط پنج ساله، کارخانه‏ی تراکتورسازی تبریز را از دولت نهم خرید. طوری که حتی داد عشرت شایق، نماینده‏ی هوادار دولت نهم، در همان زمان درآمد. او گفت: «این قیمت ارزان معامله، حراج دارائی‏های دولتی است».

پنجمین زمینه‏ی نفوذ سپاه، بخش معادن است. «معدن انگوران» که یکی از بزرگ‏ترین معادن سرب و روی جهان است، از طریق تبانی سه شرکت خریدار آن در مزایده، عملآ تحت کنترل «مؤسسه‏ی مهر اقتصاد ایرانیان» درآمد که از شرکت‏های وابسته به نیروی مقاومت بسیج سپاه در بورس تهران است.

این معدن که دو سال پیش ۶۰۰ میلیارد تومان قیمت‏گذاری شده بود، در مزایده‏ی اخیر با قیمت تنها ۱۵۳ میلیارد تومان معامله شد که حراج دیگری بر اموال دولتی بود.

یکی از دو عرصه‏ی مهم نفوذ سپاه در آینده، بانک‏های متعلق به این نهاد هستند. سپاه پاسداران در مهر ۱۳۸۸، پس از تصویب شورای پول و اعتبار مجوز تأسیس بانک را اخذ کرد.

عرفان قانعی می گوید: بعد از کنار زدن همه و وقتی تمام پشتوانه‏های ولایت فقیه را توانستند سلب کنند، ولی فقیه برای‌شان تبدیل به مهره‏ای در دست خواهد شد.

کوروش عرفانی از نمونه‏های ورود شرکت‏های وابسته به سپاه به عرصه‏ی بانک‏داری می‏گوید:
شرکت مهندسی افق توسعه‏ی صابرین، مؤسسه‏ی مالی اعتباری انصار و شرکت موج نصرگستر از جمله مؤسسات وابسته به سپاه هستند که در هفته‏های اخیر وارد عرصه‏ی بانک‏داری نیز شدند. به این ترتیب، سپاه پاسداران و به دنبال آن بسیج سپاه، نخستین بانک‏های خود را تشکیل دادند.

عرصه‏‏ی دوم که گمانه‏زنی در مورد آن وجود دارد، بخش توزیع کالا است.

نگاه دکتر کورش عرفانی در این زمینه:

اگر در نظر بگیریم که بازار درآمد اصلی خود را از تغذیه‏ی شبکه‏ی سنتی توزیع کالا در ایران به دست می‏آورد، شاهد پدیده‏ی جدید و مهمی‏ در این زمینه هستیم و آن هم استقرار فروشگاه‏های زنجیره‏ای بسیار بزرگ متعلق به مارک‏ها و براندهای خارجی در ایران است.

یکی از این فروشگاه‏ها که توسط شرکت فرانسوی «کرفور» بنیان‏گذاری شده، در حال حاضر در غرب تهران مستقر شده و چندی پیش بدون سر و صدا کار خود را آغاز کرده است.

اهمیت این پروژه در آن است که «کرفور» دومین شرکت اقتصادی بزرگ جهانی است که بعد از «وال‏ مارت» امریکا، بیشترین فروشگاه‏های زنجیره‏ای را در جهان تأسیس می‏کند. به نظر می‏رسد که این شرکت تصمیم دارد در ۱۰ سال آینده ۲۰ فروشگاه زنجیره‏ای را در ایران به‏وجود بیاورد.

از سوی دیگر، اسناد موجود نشان می‏دهد پروژه‏ی استقرار فروشگاه‏های زنجیره‏ای کرفور مورد حمایت مستقیم محمود احمدی‏نژاد قرار دارد که خود این به معنای سهیم بودن سپاه پاسداران در این پروژه است.

در حال حاضر، از طریق شرکت‏های واسطه‏ای اماراتی، شاهد پایه‏گذاری این فروشگاه‏ها در ایران هستیم و یک شرکت اماراتی به نام «مجید الفوت» واسطه‏ی این کار شده است.

عرفان قانعی معتقد است روند خصوصی‏سازی در دولت احمدی‏نژاد، به نهادها و شرکت‏هایی که تحت نظر سپاه پاسداران قرار دارند، واگذار شده است

هم‏چنین برای برانگیخته نشدن حساسیت‏های سیاسی، از اسم کرفور مستقیمآ استفاده نکرده‏اند و آن را «هایپر استار» می‏نامند که فروشگاه‏های زنجیره‏ای بسیار عظیمی هستند و هم‏وطنان تهرانی می‏توانند آن را در منطقه‏ی غرب تهران در خیابان آزادی ببینند.

به نظر می‏رسد که سپاه پاسداران تصمیم دارد از این طریق وارد عرصه‏ی جدیدی بشود و آن هم به دست گرفتن توزیع کالا در سراسر ایران، به طور مستقیم به مصرف‏ کنندگان است.

یعنی از حالت واسطه‏ای و یا وارد کننده گذشته است و امروز می‏خواهد در توزیع مستقیم کالا نقش داشته باشد؛ عرصه‏ای که به طور سنتی به فعالیت‏های بازار در ایران مربوط می‏شد.

اگر تا مرحله‏ای سپاه در خدمت دولت بود، امروز دولت در خدمت سپاه است. بنابراین توسعه‏طلبی سپاه کاری خواهد کرد که آن‏ها بعد از حذف اصلاح‏طلبان، بعد از حذف معتدلین و میانه‏روها که رفسنجانی آن‏ها را نمایندگی می‏کرد، به سراغ حلقه‏ی بازار خواهند رفت. چرا که وجود بازار هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی فرهنگی برای سپاه دردسرساز خواهد شد.

بعد از کنار زدن همه و وقتی تمام پشتوانه‏های ولایت فقیه را توانستند سلب کنند، ولی فقیه برایشان تبدیل به مهره‏ای خواهد شد که یا به طور کامل و ۱۰۰درصد تحت تبعیت سپاه قرار خواهد گرفت و یا این که به راحتی، حذف خواهد شد.

سپاه پاسداران تبدیل به عاملی شده است که انسجام سه دهه‏ی ساختار سیاسی را دارد از درون ازهم می‏پاشد و به نظر من، با توجه به این که یک جنبش اعتراضی اجتماعی در بیرون حضور دارد و از سویی، خبر از در راه بودن بحرانی اقتصادی نیز می‏رسد، ترکیب این سه، درآینده‏ی میان مدت به طور کامل سرنوشت تاریخی ایران را متحول خواهد کرد.