«اعتراضات را به سمت رادیکال شدن سوق می‌دهند»

مریم محمدی

اخبار مربوط به بروز ناآرامی در دانشگاه‏های ایران و پی‏گرد، احضار و صدور احکام تنبیهی برای دانشجویان، تبدیل به اخبار روزمره‏ی اجتماعی سیاسی در ایران شده‏ است. خصوصیتی که در اخبار این روزها و سال تحصیلی جدید جلب نظر می‏کند، این است که بعضاً دانشگاه‏هایی در حوزه‏ی این وقایع قرار می‏گیرند که در روندهای معمول گذشته از جمله‏ کانون‏های اعتراض و چالش‏های دانشجویی نبوده‏اند.

در این ارتباط، با اشکان مصیبیان از دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه و حمید رضا پورسلیم، از دانشگاه صنعتی اصفهان گفت و گو کرده‏ام. سپس در گفت و گویی با مهدی فتاپور، فعال سیاسی مقیم خارج از کشور، عضو رهبری «سازمان فداییان خلق ایران − اکثریت» و «اتحاد جمهوری‏خواهان ایران» که پس از انقلاب مسؤولیت «دانشجویان پیشگام ایران» را در کارنامه‏ی سیاسی خود دارد، به تحلیل این رویدادها پرداخته‏ام.

دانشگاه رازی کرمانشاه، یکی از دانشگاه‏هایی است که بنا بر اعلام سایت‏های دانشجویی در ایران، احکام تنبیهی فراوانی در آن صادر شده است. اشکان مصیبیان در این باره می‏گوید:

موجی از احضارها را در دانشگاه رازی شاهد بودیم. تعداد زیادی از فعالان دانشجویی این دانشگاه را در دو یا سه مرحله احضار و با احکام سنگینی روبرو کردند.

اتهامات چه بودند؟

تخریب اموال عمومی و اخلال در نظم دانشگاه بوده است. این احکام به صورت کاملا فله‏ای و گسترده صادر شدند. برای حدود ۱۰۰ دانشجو یا شاید هم بیشتر، احکامی شامل دو ترم تعلیق و جریمه‏ی نقدی تا یک ترم تعلیق و در موارد محدودی نیز اخطار با درج در پرونده صادر شده است.

در پی‏گیری‏‏هایی که شد، احکام برخی از دانشجویان در مرحله‏ی دوم (تجدید نظر) شامل تخفیف شدند. اما عده‏ی زیای تخفیف نخوردند. حال پی‏گیر هستیم که از طریق وزارت‏خانه اقدام کنیم و با گرفتن وکیل از حق و حقوق خودمان دفاع کنیم.

در حال حاضر چند دانشجو هستند که باید به خاطر آنان وکیل بگیرید؟

در حال حاضر، احکام مرحله‏ی اول ۲۰ تا ۲۵ دانشجو قطعی شده است. عده‏ی هم قرار است احضار شوند و در موردشان حکم صادر شود.

این احکام تنبیهی شامل شما نشده است؟

برای من حکم دو ترم تعلیق با احتساب سنوات، محرومیت از کلیه‏ی تسهیلات رفاهی تا پایان دوران تحصیل و ۵۰۰هزار تومان جریمه‏ی نقدی، صادر شده است.

این حکم قطعی است؟

بله، حکم من قطعی است.

با توجه به مجموعه شرایطی که در دانشگاه رازی می‏بینید، فضای دانشگاه را در سال جاری چگونه ارزیابی می‏کنید؟

با احکامی که برای دانشجویان صادر شده، شاید بتوان گفت بی‏سابقه‏ترین برخورد انضباطی با جنبش دانشجویی در کل دوران مبارزات دانشجویی، در دانشگاه رازی صورت گرفته است.

تا کنون حدود ۹۰ یا ۱۰۰ ترم تعلیق داشته‏ایم که به معنای ۵۰ سال عمر دانشجویی است. عده‏ای را هم دارند ممنوع‏الورود می‏کنند. از جمله خود من، روز گذشته که می‏خواستم به دانشگاه مراجعه کنم، با ممانعت نیروهای حراست دانشکده مواجه شدم و اجازه نیافتم به داخل دانشگاه بروم. ولی خُب، دانشجویان می‏ایستند و از حق‏شان دفاع می‏کنند.

هم‏چنین روز دوشنبه، روی سایت خبری دانشگاه امیرکبیر آمده بود که در دانشگاه صنعتی اصفهان، در ارتباط با حوادث تابستان اخیر، تاکنون ۱۰۰ دانشجو احضار شده‏اند، ۳۰ دانشجو احکام یک ترم و ۱۶ دانشجو نیز دو ترم ممنوعیت از تحصیل گرفته‏اند. گویا این احکام در پی حادثه‏ای که در بیست و سوم خرداد ماه، یک روز بعد از انتخابات، در دانشگاه روی داده و منجر به آتش‏سوزی آمفی‏تئاتر این دانشگاه شده، صادر شده است.

حمید رضا پورسلیم، دانشجوی دانشگاه صنعتی اصفهان در این باره می‏گوید:

این احکام در ارتباط با فاجعه‏ی آتش‏سوزی سال تحصیلی گذشته که باعث شده حدود ۲ میلیارد تومان به دانشگاه خسارت وارد شود، صادر شده است. خیلی نمی‏توان گفت که ماجرا سیاسی بوده، بیشتر در ارتباط با همان ماجرای آتش‏سوزی است.

می‏توانید توضیح بیشتری در مورد حادثه‏ی آتش‏سوزی بدهید؟

روز بعد از انتخابات، تعدادی از دانشجویان آمفی‏تئاتر دانشگاه را آتش زدند.

آقای پورسلیم، این استنباط هم وجود دارد که این اتفاق ممکن است توسط عناصر غیردانشجو افتاده باشد.

نه دیگر، اتفاقی که توسط بچه‏ها افتاده، توسط خود بچه‏ها افتاده است. جمع دانشجویی بوده که آن تجمع را به راه انداخته است.

مردم عادی هم در اعتراضات خیابانی خود چنین حوادثی را به وجود نیاوردند. چگونه دانشجویان در دانشگاه، آتش‏سوزی به راه‏ انداختند؟

البته این مساله در آغاز مد نظر ما هم بود که ممکن است فردی از بیرون آمده باشد و این کار را کرده باشد. ولی بعداَ، همه‏ی بچه‏ها متفق‏القول بودند. من تا به حال در دانشگاه نشنیده‏ام کسی بگوید که ما مطمئن هستیم کسی از خارج از دانشگاه این آتش‏سوزی را به‏راه انداخته است. همه‏ی بچه‏ها هم این نظر را دارند که اتفاق توسط خود دانشجویان صورت گرفته است.

استدلال دانشجویان برای این که آمفی تئاتر دانشگاه را که متعلق به خودشان است آتش بزنند، چیست؟

متاسفانه، برای خود ما هم جای تعجب است که چرا دانشجویان چنین مکانی را آتش بزنند. چون آمفی‏تئاتر دانشگاه دقیقا مکانی بود که بیشتر مورد استفاده‏ی خود ما قرار داشت. در جریان انتخابات هم برنامه‏های انتخاباتی را در آمفی‏تئاتر و یا در تالارها برگزار می‏کردیم.

ولی متاسفانه این اتفاق رخ داده است. جمعی با یک حال هیجانی از شیشه شکستن شروع کرده و بعد هم به آتش زدن آمفی‏تئاتر خاتمه پیدا کرده است.

نمی‏شود این مساله را با مسایل خارج از دانشگاه و یا مسایلی که در جاهای دیگر اتفاق می‏افتد، مقایسه کرد و گفت چون در شهر عوامل غیرمربوط به مردم خرابکاری می‏کردند، در دانشگاه ما هم این اتفاق توسط عوامل بیرونی رخ داده است.

مهدی فتاپور

اما مهدی فتاپور در این‏باره چه می‏گوید؟

در مورد مساله‏ای که طرح شده و اتهامی که به یک سری دانشجویان وارد کردند مبنی بر این که جاهایی خراب‏کاری شده، مکان‏هایی را آتش زده‏اند، این که در هر دانشگاهی چه اتفاقی افتاده است، اطلاع دقیقی در دست ما نیست. ولی مجموعه‏ی شواهدی که وجود دارد، نشان می‏دهد این اتهام کاملا بی اساس است.

تظاهرات و اعتراضاتی که امسال در ایران انجام شد، تظاهراتی مسالمت‏آمیز بود. با این که صدها هزار نفر و در طول چند روز به خیابان‏ها می‏آیند و تظاهرات می‏کنند، هیچ اتفاق مهمی نمی‏افتد و هیچ خرابی‏ای به‏وجود نمی‏آید. مواردی هم که خسارتی وارد شده، فیلم‏هایش موجود است و نشان می‏دهد عمدتا مامورین انتظامی یا خود بسیجی‏ها بوده‏اند که زده‏اند ماشین‏های مردم را خراب کرده‏اند.

در این شرایط که بخش مهمی از تظاهر کنندگان دانشجویان بودند و در سطح شهر چنین تظاهرات مسالمت‏آمیزی صورت گرفته، طبیعتا این اتهام که دانشجویان در دانشگاه که همه هم‏دیگر را می‏شناسند، جایی که دانشجویان می‏خواهند تحصیل کنند، بزنند تاسیساتی را خراب کنند، کاملا بی‏اساس است.

واقعیت این است که آمفی تئاتر دانشگاه اصفهان، فردای روز انتخابات، آتش گرفته و سوخته است.

من بعید می‏دانم دانشجویانی که در تظاهرات شرکت کرده‏اند، دانشجویانی که در این جنبش سبز شرکت کرده‏اند، چنین اقداماتی را انجام داده باشند، با توجه به آن‏چه در سطح شهر اتفاق افتاده است.

وقتی در سطح شهر فیلم‏هایی وجود دارد که خود مامورین انتظامی دارند می‏زنند شیشه‏های ماشین‏های مردم را می‏شکنند، در سطح دانشگاه هم می‏تواند چنین اتفاقاتی بیفتد.

در نگاهی کلی به روند آغاز سال تحصیلی جدید و بر بستر رویدادهای اخیر، فکر می‏کنید دانشگاه‏ چه سالی را در پیش خواهد داشت؟

بخش مهمی از کسانی که در جنبش اخیر و حرکات اعتراضی حضور داشتند، دانشجویان بودند. ضمن این که دانشجویان افرادی هستند که رو به آینده دارند، می‏خواهند در حیات سیاسی کشور شرکت داشته باشند و شرایطی که امروز در جامعه به وجود آمده، برای آنان غیرقابل تحمل است.

در واقع وضعیت موجود می‏خواهد بخش بزرگی از جامعه و به خصوص بخش جوان جامعه را از شرکت در حیات سیاسی محروم کند. طبیعتا دانشجویان نسبت به این مساله اعتراض خواهند کرد.

اعتراض در دانشگاه‏ها، قطعا ادامه پیدا خواهد کرد و اگر رژیم بخواهد با سیاست‏های شدت عمل، اخراج و این‏گونه برخوردها، جلوی آن را بگیرد، اعتراضات نه تنها کاهش پیدا نمی‏کند، بلکه ابعاد گسترده‏تری هم پیدا می‏کند.

یکی از دانشجویان دفتر تحکیم، در مورد اتفاقی که در دانشگاه صنعتی اصفهان افتاده، معتقد بود که این دانشگاه معمولا فضای آرامی داشته و دانشجویان علاقه‏ای به شرکت در مسایل سیاسی نداشتند و حال با این احکام تنبیهی، فضا باز هم محافظه‏کارتر می‏شود. تجربیات شما در این باره چه می‏گوید؟

تجربه‏ی من از مبارزات دانشجویی این است که این اقدامات امکان خاموش کردن اعتراضات را ندارد. این اقدامات شکل اعتراضات را عوض می‏کند.

اعتراضات شکل‏های نهان‏تری به خود می‏گیرد که معمولا غیرقابل کنترل‏تر هستند. وقتی عرصه‏ی اعتراضات دانشجویی شکل آزاد و علنی داشته باشد و دانشجویان به میدان بیایند، حرکات مجموعا کنترل شده‏تر است. هرچقدر اعمال فشار این شرایط را سخت‏تر کند، اشکال دیگر مبارزه ادامه پیدا می‏کند.

البته یک عامل منفی در این شرایط وجود دارد؛ در دوران ما هم وجود داشت و آن این که وقتی شدت عمل بالا می‏گیرد، اشکال و اعتراضات رادیکال و شیوه‏های رادیکال‏تر مبارزه گسترش پیدا می‏کند.

متاسفانه فکر می‏کنم، یکی از هدف‏هایی که امروز در این اعمال فشارها وجود دارد این است که اعتراضات را به سمت رادیکال شدن سوق بدهد. چرا که دامنه‏ی اعتراضات رادیکال می‏تواند محدودتر باشد.

به نظر من، درست است که دانشجویان نسبت به این مساله کاملا آگاه باشند و چنین سیاست محتملی را و تلاشی را که برای پیش‏برد آن می‏شود، خنثی کنند.

ولی الان صحبت از این است که دانشگاه اصفهان با چنین احکام تنبیهی‏ای باز هم خاموش‏تر خواهد شد. یعنی یک پیش‏بینی این است.

به نظر من، شرایط امروز جامعه طوری است که ما هیچ دانشگاهی را نداریم که در آن اعتراض وجود نداشته باشد. کل جامعه، کل جوانان و کل اقشار مدرن جامعه به میدان آمده‏اند و نتیجه‏ی طبیعی چنین حالتی وجود اعتراض در همه‏ی دانشگاه‏ها است.

وقتی صدها هزار نفر در خیابان اعتراض می‏کنند که بخش مهمی از آنان نیز دانشجو هستند، در همه‏ی دانشگاه‏ها هم اعتراض وجود خواهد داشت.

اگر در دانشگاه اصفهان اعتراضی وجود نداشت، چنین اقدامی طرح نمی‏شد. خود طرح چنین اقدامی نشان می‏دهد که در آن‏جا هم اعتراض وجود داشته است. فکر می‏کنم هیچ‏کدام از دانشگاه‏ها از این قاعده مستثنی نیستند.