برکناری سعید مرتضوی، تغییری در دستگاه قضایی؟

نیک‌آهنگ کوثر

برکناری سعید مرتضوی از دادستانی تهران و قوه‏ی قضاییه دوام چندانی نداشت و به مقامی دیگر در قوه‏ی قضاییه منصوب شد.

مسعود سفیری، تحلیل‏گر سیاسی ساکن امریکا، در باره‏ی این جابجایی، چنین توضیح می‏دهد:

برکناری آقای مرتضوی، نشان دهنده‏ی این است که هر فرد جدیدی که می‏آید، می‏خواهد تغییراتی ایجاد کند. چرا که فضای بسیار ملتهبی بر کشور حاکم است و می‏خواهند به افکار عمومی آرامش و اطمینان خاطر بدهند.

اما این که فکر کنیم سیستم تغییر خواهد کرد و به سمت عدالت حرکت خواهد کرد، مقداری خوش‏باوری است. به همین دلیل هم هست که آقای مرتضوی از شغلی بسیار حساس‏تر، به منصب دیگری گمارده می‏شود. البته آن‏جا کار دفتری، در حد دیدن نامه‏ها، خواهد کرد.

این‏طور نیست که آقای مرتضوی در حضور دادستانی مانند محسنی اژه‏ای، معاون پرقدرتی باشد، اما نشان دهنده‏ی این نقش هم هست که مرتضوی اصولاً، آدم مهمی است. چون معاون دادستان کل کشور را خود دادستان کل انتخاب می‏کند. وقتی حکم آقای مرتضوی را رییس قوه‏ قضاییه می‏دهد، نشان‏دهنده‏ی این است که آدم مهمی است، به نوعی می‏خواهند او را احیا کنند، به او احترام بگذارند و به او بگویند که هوایش را دارند.

اما این جابجایی، تغییر جدی‏ای ایجاد نخواهد کرد. ممکن است که شرایط تلطیف شود، اما این که مشی عدالت‏طلبانه داشته باشد، به نظر من، دور از انتظار است.

مسعود سفیری، تحلیل‏گر سیاسی

آقای مرتضوی در کل ساختار قضایی جمهوری اسلامی، به عنوان یک نماد شناخته می‏شود. آیا عدم کنار گذاشتن کامل او می‏تواند نشان‏دهنده‏ی این مساله باشد که عملاً در دستگاه قضایی، تغییری اتفاق نیفتاده است و نخواهد افتاد؟

دستگاه قضایی تغییر خواهد کرد. همین الان هم تغییر کرده است. اما منظور از این تغییر چیست؟ اگر تغییر مثبت باشد، خیر! من تغییر مثبت نمی‏بینم. ولی این قوه تغییر خواهد کرد. چرا که آقای صادق لاریجانی، شاگرد آقای مصباح است.

پستی که الان آقای لاریجانی در اختیار دارد، مقامی است که آقای خامنه‏ای به آقای مصباح یزدی پیش‏کش کرده است. به عنوان این که یکی از شاگردان ارشد ایشان در این منصب قرار بگیرد. آقای صادق لاریجانی جوان‏تر است، یک سری آدم‏ها را هم می‏شناسد، تحقیق کرده و بعد آمده است. آقای مرتضوی را هم تغییر می‏دهد، به این دلیل که در این مقطع به افکار عمومی آرامش بدهد.

فریده غیرت، وکیل دادگستری

از فریده غیرت، وکیل دادگستری، پرسیدم که به نظر او ، چرا آقای مرتضوی رفت و چرا مجدداً به سمتی دیگر در قوه‏ی قضاییه منصوب شد؟

برکناری ایشان از دادستانی، به منظور تلطیف شرایط بحرانی‏ای است که در جامعه ایجاد شده است و همه‏ی مردم در گروه‏های مختلف، مقداری از این مسایل را متوجه آقای مرتضوی می‏‌دانستند. حال غیر از گروه حقوق‏دانان و وکلا و قضات که سر و کار داشتند، عموم مردم هم برداشت‏شان همین بود.

به همین دلیل برای تلطیف موضوع، ایشان را برداشتند، ولی پست دیگری به ایشان داده شد و هرچند که ایشان در این پست، قدرت سابق را نخواهد داشت.

پست جدید آقای مرتضوی مانع از این خواهد شد که بسیاری از پرونده‏ها علیه او به جریان بیفتد. فریده غیرت، در این باره توضیح می‏دهد:

به عقیده‏ی من، رفتن ایشان به پست جدید، تا حدی به این خاطر است که این پست مصونیت قضایی را برایش ایجاد کرده است. شاید اگر ایشان فاقد پستی بود، این مصونیت را نداشت و می‏شد که با او برخورد دیگری بشود. ولی الان با این وضعیت، مصونیت پیدا کرده است.

خلیل بهرامیان، وکیل دادگستری

خلیل بهرامیان، وکیل دادگستری، معتقد است که سعید مرتضوی، نماینده‏ی بخش تند‏روی کشور است که به بازار وابسته است و امکان کنار زدن این بخش از دستگاه قضایی، وجود ندارد:

در دادگستری دو جریان حاکم است؛ یک جریان متعادل که سعی می‏کند در کارش علاوه بر حفظ ضوابط شرعی، حرمت دستگاه قضایی را نیز حفظ کند، قاضی باشند و در نهایت، تا آن‏جایی که می‏توانند، نظر مستقلی داشته باشند.

گروه دیگر، گروه تندروها یا افراطیون مذهبی هستند. پشت مقوله‏ی افراطی مذهبی نیز منافع مالی خوابیده است. یعنی این تندروی‏ها نمی‏تواند بُعد صرفا اعتقادی داشته باشد. بازار، به خصوص کسانی که بازار سیاه را اداره می‏کنند و در بازار واردات کالاها به ایران مشغول به کارند، پشت این‏گونه برخوردها قرار دارند.

این تندروها در دستگاه قضایی، مهم‏ترین دستگاه، جای گرفته‏اند. جایی که می‏توان افراد را تعقیب کرد، به زندان انداخت و یا اعدام کرد. این گروه افرادی هستند که در دستگاه قضایی، امنیتی و… نفوذ کرده‏اند.

در نهایت، بازار هیچ‏وقت نخواسته است که دستگاه قضایی را به کس دیگری واگذار کند. چون منافع آن‏ها را این دستگاه می‏تواند حفظ کند. آقای مرتضوی نیز عمله‏‌ای است که هرکاری را آن بالا می‏گفتند انجام می‏داده است.

حال رییس جدید قوه‏ی قضاییه آمده است که یک سری جابجایی‏های سطحی انجام بدهد که خود را توجیه کند. اما در بالا، قدرت مانع می‏شود و مثلا در مساله‏ی آقای مرتضوی نتوانست کنارش بگذارد. این‏ها یک باند هستند، معاونین‏اش، جزو باند او هستند. قسمت حفاظت اطلاعات دستگاه قضایی کشور، زیر کنترل ایشان است. حضور آقای مرتضوی در دستگاه قضایی، به مفهوم چماقی است که روی سر مردم قرار داده‏اند.