ویرانه‌ای که تنها ظاهرش آباد شد

نیک‌آهنگ کوثر

خیلی‌ها انتظار دارند که تغییر رییس قوه قضاییه منتهی به تغییر روند دادرسی‌ها در کشور شود. اما وقتی پای صحبت سیاسیون و فعالان اجتماعی می‌نشینید، بیشتر با یک جور ناامیدی روبه‌رو می‌شوید. در همین رابطه نظر غلامحسین کرباسچی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی را جویا شدم.

غلامحسین کرباسچی، دبیر کل حزب کارگزاران سازندگی

به نظر شما با تغییر رییس قوه قضاییه آیا ما شاهد تغییری در روند ساختار قضایی خواهیم بود یا خیر؟

راستش من خیلی بعید می‌دانم؛ ولی امیدواریم.

روزی که آقای شاهرودی قوه قضاییه را تحویل گرفتند، خودشان عنوان کردند که یک ویرانه را تحویل گرفتند. شما امروز تحلیلتان از چیزی که آقای صادق لاریجانی تحویل می‌گیرند، چه هست؟

آن روز که آقای شاهرودی تحویل گرفتند که ما در زندان بودیم. الان هم در ارتباط با مسائل قضایی حالا من نمی‌دانم؛ شاید مثلاً مدرنیزه شده و ساختمان و کامپیوتر و این‌ها اضافه شده باشد، ولی به لحاظ عدالت قضایی و آن بحث‌هایی که مطرح می‌شود، من اطلاعات مثبتی ندارم و گاهی اوقات از بعضی دوستان هم که سؤال کردم، کسی به من اطلاعاتی نداده است.

ولی خب حالا به لحاظ ساختمان‌سازی و کامپیوتری کردن و مثلاً این‌ها شاید. ولی این‌که محتوای قضاوت و احقاق قضایی و عدالت قضایی و این‌ها هست، من در موردشان نشنیده‌ام که آمار مثبتی بشود ارائه کرد.

فریده غیرت، حقوق‌دان و وکیل دادگستری

اما وکلای دادگستری نیز نگاه خود را دارند و امیدوارند تغییر در سطح حوزه‌ی ریاست قوه قضاییه منتهی به نتایج مثبتی شود. در همین رابطه نظر فریده غیرت، وکیل دادگستری و عضو کانون وکلا را جویا شدم:

تغییر و تحولی که ما خواهان آن در قوه قضاییه هستیم، بسیار بسیار زیاد است. یعنی واقعاً خیلی باید چشم‌گیر باشد. من صادقانه بگویم. مردم عادی ممکن است که به اشکال مختلف توقعاتی را از قوه قضاییه داشته باشند؛ ولی ما به علت این که به هر حال کارمان با قوه قضاییه است و برای احقاق حق مردم به قوه قضاییه مراجعه می‌کنیم، نیازمند قوه قضاییه‌‌ای قوی‌ هستیم که در درجه‌ی اول بسیار قانون‌مند و قانون‌مدار باشد. روی این نکته ما، من و وکلای دیگر و جمع کسانی که با قوانین و مراجعه به دستگاه قضایی سر و کار دارند، خیلی حساس هستیم و خواهان آن هستیم.

مستحضر هستید که طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی اصل ۱۵۶ قانون اساسی و یکی دو تا از اصول دیگر، وظایفی را برای قوه قضاییه تعیین کرده است. در این‌جا گسترش آزادی‌های مشروع، نظارت بر اجرای حکم قوانین و احیای حقوق عامه، همه این‌ها در قانون اساسی قید شده است که ما با کمال تأسف در سال‌های گذشته فقط یک رویه ظاهری از این‌ها را دیده‌ایم؛ ولی به طور عملی متأسفانه این‌ها دیده نشده است و روز به روز هم محتوای قوه قضاییه از این لحاظ خالی شده است.

این است که ما از ریاست جدید قوه قضاییه که ان‌شاءالله در کار سنگینی که به ‌عهده گرفته‌اند موفق هم باشند، این توقع را داریم که خود قانون اساسی را نصب‌العین قرار بدهند؛ به قوانین توجه کنند و در اجرای قوانین مصر باشند.

با توجه به چیزی که از آن در طول سالیان اخیر شاهد بوده‌ایم، منظور شما از تعمیم آزادی‌های فردی و آزادی‌های مشروع توسط قوه قضاییه چه هست؟

وقتی می‌گوییم آزادی‌های فردی و آزادی‌های مشروع را تعمیم و گسترش بدهند، منظور همین مسائلی است که اخیراً شما و ما همه با آن دست‌ به گریبان هستیم. افراد دستگیر می‌شوند؛ هیچ‌کس زیر بار آن نمی‌رود؛ هیچ‌کس مسئولیت آن را قبول نمی‌کند؛ از محل نگهداری آن‌ها هیچ‌کس اطلاعی ندارد. در حالی که طبق قوانین ما همه‌ی این اقدامات باید زیر نظر سازمان زندان‌ها، قوه قضاییه و شورای عالی قضایی باشد.

امروز را در قیاس با روزی که آقای شاهرودی قوه قضاییه را تحویل گرفتند، چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آقای هاشمی شاهرودی ۱۰ سال قبل گفتند «من ویرانه‌ای را تحویل گرفتم.» امروزه اگر شما به قوه قضاییه از نظر ظاهر نگاه کنید، ما دارای مجتمع‌های قضایی متعددی در سراسر همین تهران و شهرهای بزرگ هستیم. ساختمان‌های عظیم، ساختمان‌های مدرن و بسیار خوب برای قوه قضاییه ایجاد شده است و مراکز توسعه پیدا کرده‌اند. مجتمع‌های قضایی از نظر کمیت توسعه پیدا کرده‌اند. اما با کمال تأسف از نظر محتوا خالی است.

ما شاهد بی‌عدالتی‌ها، شاهد حق‌کشی‌ها، شاهد تجاوز به حریم افراد با آزادی‌های متعددی به وسیله‌ی همین قوه قضاییه - متأسفانه - هستیم؛ یا به وسیله‌ی کسانی که به نام قوه قضاییه دارند این کارها را انجام می‌دهند. بنابراین از نظر ما این «ویرانه» هم‌چنان ویرانه است و باید یک تحول بسیار عظیم در آن ایجاد شود.

صادق لاریجانی و محمود هاشمی شاهرودی، رؤسای سابق و فعلی قوه قضاییه

درباره‌ی نحوه‌ی عملکرد هاشمی شاهرودی به‌عنوان رییس قوه قضاییه در طول ۱۰ سال گذشته نظر رمضان حاجی‌مشهدی، وکیل دادگستری را که هم‌اکنون در آمریکا ساکن است، جویا شدم:

بی‌شک برخورد صحیح و واقع‌گرایانه این است که ما موضوعات انسانی و پدیده‌های اجتماعی و سیاسی را سیاه و سفید و مکعب نبینیم. ایشان بالطبع عملکرد مثبتی هم داشته‌اند. به‌عنوان نمونه: احیای دادسراها، تدوین اعلامیه‌ای مثل حقوق شهروندی که بعداً توسط عده‌ای از نمایندگان شجاع و با شهامت و زحمت‌کش مجلس ششم به صورت قانون درآمد، رسیدگی به وضع معیشتی قضات و کارمندان که جلوی رشوه‌گیری آن‌ها گرفته شود که البته این خیلی تأثیر نداشت؛ ولی مطابق قاعده‌ی حق‌التکلیف به هر حال به وضعیت آن‌ها رسیدگی شد که در تمام دنیا هم سعی می‌کنند که قضات از رفاه برخوردار بشوند.

همین طور تأسیس هیأت منصفه و قبول آن‌ها حتی به صورت نیم‌بند، علی‌رغم این که به مثابه وجدان عمومی و وجدان بیدار جامعه تلقی نمی‌شد. هم‌چنین نقش وکلا در پرونده‌های مطبوعاتی‌ ـ سیاسی. این‌ها در واقع عملکردهای مثبت ایشان بوده است.

به گمان من ایشان شخصی میانه‌رو و متعادل بود‌‌ند و ظاهراً اگر اراده‌ای هم داشتند، از آن‌جا که در واقع توان و قدرتی را نداشتند که با دستگاهی مقابله کنند که بخشی از قضات آن اساساً ذهنیت و تفکر استبدادی داشتند و اساساً به حقوق ملت (اعتقادی) نداشتند، ایشان در واقع نتوانست آن «ویرانه» را آباد کند.