«جنبش مدنی، اهل مذاکره نیست»

نیک‌آهنگ کوثر

پس از غیبتی نسبتاً طولانی، این هفته نماز جمعه تهران به امامت هاشمی رفسنجانی برگزار می‌شود. هاشمی رفسنجانی به‌عنوان یکی از منتقدین اصلی محمود احمدی‌نژاد در طول هفته‌های جاری با حملات مختلفی از سوی اصولگرایان روبه‌رو بوده است.

در همین رابطه با مسعود سفیری، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی ساکن آمریکا گفت‌ و گو کرده‌ام.

آقای سفیری به نظر شما علت حضور آقای هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه این هفته چه هست و نشانه‌ی چه چیزی می‌تواند باشد؟

اگر بخواهم واضح و شفاف بگویم، یک توافق است! احتمال قریب به یقین آقای هاشمی توافق کرده است که اظهارنظرهای خودش را در چارچوب آنچه خودشان تا بحال مصالح نظام، مصلحت‌های نظام بیان می‌کنند، بگوید. وگرنه در غیر این صورت در شرایط حساس کسانی که مخالف آقای هاشمی هستند و قدرت را در دست دارند، قطعاً این تریبون را به آقای هاشمی نمی‌دادند.

این‌که آقایان خاتمی و موسوی می‌خواهند به نماز جمعه بروند، آیا این احتمال را نمی‌دهند که ممکن است ایشان بیاناتی مطرح بکنند که چندان به مذاق این‌ها و طرفدارانشان خوش نیاید؟

بازهم باید بگویم که اگر واقع‌بین باشیم که باید باشیم و در تحلیل‌هایمان نمی‌توانیم اسیر رویاهایمان بشویم، آقای موسوی و آقای خاتمی در واقع می‌خواهند حضور نمادین خودشان را نشان بدهند، به این دلیل که این جبهه‌بندی شفاف شده است.

وقتی آقای خامنه‌ای به نماز جمعه رفت، این مثلث وجود نداشت و همه‌ی آن‌طرفی‌ها حضور داشتند. حالا این‌ها می‌خواهند بگویند می‌توانیم امیدوار باشیم که آقای هاشمی رفسنجانی هم تبدیل به این سنگری که ما نیاز داریم و در اختیار نداریم، بشود.

مسعود سفیری، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی

یعنی به تعبیر شما می‌شود گفت که آقای هاشمی رفسنجانی تبدیل به یک کاتالیزور میان نیروهای سنتی و اصلاح‌طلبانی که در انتخابات اخیر ضربه خوردند، شده‌اند‌؟

آقای هاشمی اعتقاد دارد که می‌تواند مرجع رفع اختلافات باشد. یا آنچه در ادبیات خودشان می‌گویند «مرضی‌ طرفین». یعنی رضایت هر دو طرف را جلب بکند و در واقع هر دو طرف باهم آشتی بکنند. اما فکر می‌کنم جنبش مدنی از آن مرحله عبور کرده است و این اتفاق قبل از ۲۲ خرداد باید می‌افتاد و در واقع توافق می‌شد که تقلب نشود و آنچه رأی مردم است شمارش بشود.

نه این‌که وقتی جنبش مدنی، مسالمت‌آمیزترین رفتار را از خودش نشان می‌دهد، با خشونت سرکوب می‌شود و صبوعانه‌ترین رفتاری که در برابر چشم حیرت‌زده‌ی همه‌ی دنیا شاهدش هستیم و نمی‌توانیم تصور کنیم که چرا چنین اتفاقی افتاده است، آقای هاشمی بیاید و «مرضی طرفین بشود.»

چه کسانی قرار است پای چه میز محاکمه‌ای بنشینند، پای چه میزی بنشینند و چه مذاکره‌ای بکنند؟ در حضور کدام مردم؟ آیا مردم حاضرند نتایج این مذاکرات را بپذیرند؟ اعتقاد دارم که جنبش مدنی اصولاً اهل مذاکره نیست. جنبش مدنی درخواست‌هایی دارد که به آن درخواست‌ها باید پاسخ گفته بشود! سیاستمدارها هستند که مذاکره می‌کنند.

با توجه به این‌که در هفته‌های گذشته تعدادی از طرفداران آقای احمدی‌نژاد به مخالفت از آقای هاشمی به سمت مجمع تشخیص مصلحت رفتند و شعارهایی را علیه ایشان و خانواده‌‌‌شان بعد از نماز جمعه مطرح کردند، فکر نمی‌کنید همین اتفاق در روز جمعه به نحوی تکرار بشود و فضا را اندکی مغشوش کند؟

به نظر من، نه! حادثه‌ی مهمی نیست. اگر بگوییم که علیه همدیگر شعار بدهند، در واقع می‌خواهند در یک فضای مدنی همدیگر را نفی یا اثبات بکنند. همین مهم است که می‌توانند علیه همدیگر نظراتشان را ابراز بکنند. یعنی سکوت را می‌شکنند.

مهم این است که در نماز جمعه به‌عنوان یک مکان مقدس، در مراسمی که سی سال جمهوری اسلامی از نظر خودش قداست آن را حفظ کرده است، عده‌ای می‌توانند مخالف و موافق باشند. فرصت داشته باشند حرف‌های خودشان را بزنند و شعارهای خودشان را بدهند.

خطیب نماز جمعه که آقای هاشمی هست، می‌تواند تصمیم بگیرد، گوش کند و نظرات خودش را ابراز کند. اتفاقاً شاید برای آقای هاشمی هم خوب است که بشنود موافق‌ها و مخالف‌هایش چه تعداد هستند و چه نظراتی را ابراز می‌کنند.

بعضی از منتقدین آقای هاشمی می‌گویند که ممکن است در نماز جمعه اتفاق خاصی نیفتد. چون اعتقاد دارند که آقای هاشمی هیچ‌گاه طرف مردم را نگرفتند. آیا به نظر شما این تحلیل می‌تواند در فضای فعلی جامع باشد‌؟

اعتقاد دارم که آقای هاشمی یک نوع بازیگر سیاسی است که به شیوه‌ی خودش عمل می‌کند. یعنی در ادبیات آقای هاشمی مردم یک تعریف مشخص دارند. در واقع می‌رسد به آن نقطه‌ای که باید بگوید، خودشان می‌آیند و این حرف‌ها را می‌زنند. مثل منتشر کردن این نامه‌ها، نامه‌هایی که شاید کمتر کسی به آن دسترسی داشته باشد و ایشان با دقت و سلیقه در تمام این مدت این‌ها را جمع‌آوری کرده‌اند.

راستش را بخواهید فکر نمی‌کنم آقای هاشمی در شرایط فعلی بیاید و کنار مردم قرار بگیرد. فکر می‌کنم که آقای هاشمی روز جمعه قراری برای مصالحه داشته باشد. یعنی با ادبیات خاص خودش همه‌ی طرفین را نصحیت بکند و توصیه به آرامش بکند. احتمالاً این اتفاق می‌افتد.