«رهبر، مسئولیت ابطال انتخابات را بپذیرد»

مریم محمدی

بررسی تحولات ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری، موضوع این برنامه‏ی «روی خط زمانه» است. پس از گذشت هفده روز از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، نتیجه‏ی قطعی این انتخابات، هنوز در هاله‏ای از ابهام قرار دارد و دامنه‏ی اعتراضات به برنده‏ی اعلام‏ شده‏ی آن در مرحله‏ی اول، محمود احمدی‏نژاد، رییس جمهور فعلی، هر روز اشکال تازه‏تری به خود می‏گیرد.

در این مورد، با آقای سعید رضوی فقیه، فعال و تحلیل‏گر سیاسی و مسئول ستاد دانشجویی آقای مهدی کروبی، گفت و ‏گو کرده‏ام.

آقای کروبی، به طور مختصر، شرحی از عملکرد شورای نگهبان را طی بیست سال (حتا تقریباً سی سال) گذشته داده‏ و در شرح مختصر این عملکرد، به وضوح بیان کرده است که شورای نگهبان در طول تمام فعالیت‏های خود، به نحوی جناحی و یک‏جانبه‏ نگرانه عمل کرده و متأسفانه، دیگر هیچ اعتمادی به بی‏طرفی این نهاد ناظر و داور وجود ندارد.

ایشان هم‏چنین دلایلی را برای عدم حضور در شورای نگهبان، جهت گفت و ‏گو و مذاکره، در مسیر پی‏گیری شکایت و اعتراضات خود، در این نامه ارائه کرده است.

به نظر من، این نامه همان‏طوری که گفته شد، یک اتمام حجت و سخن آخرین با شورای نگهبان است و نوعی انذار، بگوییم هشدار، نه تهدید، مبنی بر این‌که اگر شورای نگهبان بخواهد بر عملکرد جناحی و یک‏ جانبه‏نگرانه‏ی خود در مقابله با رأی مردم پافشاری کند، اتفاقاتی مهم‏تر از آن‏چه طی شانزده هفده روز گذشته افتاده، در این کشور خواهد افتاد و جمهوری اسلامی با بحران‏های جد‏ی‏تری در آینده، مواجه خواهد شد.

در این نامه، گونه‏ای پیشنهاد وجود دارد و آقای کروبی بعد از شمردن مراتبی که اشاره کردید، با استناد به انتخابات دوره‏ی سوم مجلس شورای اسلامی و راهکاری که آن زمان شورای نگهبان از آقای خمینی گرفت، راهی را پیش پای شورای نگهبان گذاشته است که کمی سوال‏برانگیز است. معنی این، آن‏طور که برداشت می‏شود، این است که شورای نگهبان می‏تواند به رهبری مراجعه کند و صلاح‏دید او را بخواهد.

آن‏چه آقای کروبی به آن استناد کرده، این است که در زمان امام خمینی و در آستانه‏ی تشکیل مجلس سوم، شورای نگهبان بدون دلیل، بر ابطال بخشی از صندوق‏ها و حوزه‏های انتخابیه که جناح راست آن زمان در آن به طور کلی ناکام شده بود، انگشت گذاشته بود و اصرار داشت که انتخابات حوزه‏ی انتخابیه‏ی تهران را باطل کند.

در این رابطه، مکاتبات متعددی بین اعضای شورای نگهبان و شخص امام خمینی برقرار شد که در آن امام خمینی بر تایید انتخابات تأکید داشت و در نهایت، شورای نگهبان برای رفع تکلیف از خود و اجباراً، تایید آن انتخابات را پذیرفت. منتها مسئولیت تایید را به جای شورای نگهبان، بر عهده‏ی شخص رهبری گذاشت.

سعید رضوی فقیه / عکس: یاری‌نیوز

این نگرانی وجود دارد که این اتفاق، این بار به گونه‏ای دیگر، بیفتد…

مضمون پیشنهاد آقای کروبی این است که شورای نگهبان این انتخابات را با توجه به نظر رهبری، ابطال کند و مسئولیت اصلی آن را هم بر عهده‏‏ی رهبری بگذارد. این مضمون اصلی پیشنهاد ایشان است. ولی در واقع، راهکاری است برای این‌که شورای نگهبان بتواند از بن‏بستی که خود ساخته است یا وزارت کشور بر عهده‏ی او گذاشته، بیرون بیاید…

آیا این شرایط وجود دارد؟ آیا این پیش‏بینی وجود دارد که رهبری تجدید یا ابطال انتخابات را تایید کند؟

طبیعتاً، برای حل این معضل، دو راه حل می‏توانیم داشته باشیم. یکی این است که انتخابات توسط خود شورای نگهبان، با توجه به تخلفات گسترده‏ی انجام شده و به سخن دیگر، انتخابات مهندسی شده از قبل توسط دولت و وزارت کشور، ابطال شود و زمینه برای برگزاری یک انتخابات نسبتاً آزاد و سالم و رقابتی و عادلانه، فراهم شود.

راه حل دوم این است که اگر شورای نگهبان نمی‏خواهد مسئولیت ابطال انتخابات را بپذیرد، رهبری وارد صحنه شود و با توجه به مستنداتی که در زمینه‏ی تقلبات و تخلفات گسترده وجود دارد، ایشان از حکم حکومتی استفاده کند، مسئولیت ابطال انتخابات را بپذیرد و شورای نگهبان، با توجه به حکم رهبری انتخابات را ابطال کند.

اما، با توجه به این‌که نظر رهبری تا کنون، حمایت از آقای احمدی‏نژاد و تایید نتیجه‏ی این انتخابات بوده، آیا نامه‏ی آقای کروبی، پیشنهادی به رهبری هم نیست؟

به طور ضمنی، بله.

چشم‏انداز در این ماجرا چیست؟

واقعیت این است که آینده‏ی ایران در کوتاه مدت، در هاله‏ای از ابهام قرار دارد و می‏توان گفت روند تحولات بستگی تام و تمامی به تصمیمی که مقامات عالی نظام خواهند گرفت، دارد؛ شخص رهبری، شورای نگهبان، مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و هم‏چنین قوه‏ی قضاییه تا جایی که به آن مربوط می‏شود.

از سوی دیگر، رهبران این جنبش انتخابات آزاد، به طور مشخص، آقایان موسوی و کروبی و مردمی که خواهان صیانت از رأی خود هستند و نسبت به تک تک آرایی که به صندوق انداخته‏اند، حساسیت ویژه دارند، آن‏ها هم در شکل دادن به آینده‏ی کوتاه مدت ایران خیلی موثر هستند. اگر پایداری کنند، می‏توانند حاکمیت را وادار به پذیرش حق تعیین سرنوشت مردم بکنند. اگر کوتاه بیایند، به حاکمیت امتیاز انتخاب و انتصاب به جای آن‏ها و به نمایندگی از آن‏ها را داده‏اند.

این هر دو احتمال به طور کلی، وجود داشته است. ولی در لحظه‏ی فعلی، با توجه به نزدیکی شما به آقای کروبی و آگاهی از فعالیت‏هایی که در سطوح بالا صورت می‏گیرد، آیا از جانب حاکمیت امکان چنین تعاملی که اشاره کردید، با اعتراضات مردم، می‏رود؟

شخصاً، نسبت به روند تحولات خوش‏بین هستم و گمان می‏کنم این جنبش انتخابات آزاد، جنبش احیای جمهوریت و دفاع از جمهوریت، جنبش قدرت‏مندی است که تأثیر خود را در افکار و اندیشه‏ی حاکمان گذاشته است و آن‏ها به فکر پیدا کردن چاره و راه‏حلی برای بازگرداندن شرایط به ماقبل انتخابات هستند و گمان می‏کنم اگر مردم هم‏چنان در صحنه حاضر باشند، حاکمیت آرام آرام به خواسته‏های آنان تن خواهد داد. شخصاً نسبت به روند تحولات، خوش‏بین هستم.

یکی از سناریوهای محتمل که بین اصلاح‏طلبان هم صحبت آن را شنیده‏ایم، این است که مسأله‏ی ابطال انتخابات نباشد، بلکه به ترتیبی با پذیرش بخشی از آرای نامزدها، انتخابات به مرحله‏ی دوم برود. آیا چنین شمایی هم در نظر شما و اطرافیان آقای کروبی هست؟

اگر چنین اتفاقی بیفتد، می‏شود روی آن بحث کرد. این به نوعی عقب‏نشینی شورای نگهبان در برابر مقاومت مردم و رهبران جنبش اصلاح‏طلبی است. در آن مورد، در شرایط خاصی می‏توان فکر کرد. بنابراین، ما فقط روی ابطال انتخابات و صیانت از آرای مردم باید کار کنیم. اما چنان‏چه این پیشنهاد را خود شورای نگهبان یا کلیت نظام ارائه بدهد، در شرایط مشخصی می‏توان راجع به آن بحث‏های ملموسی داشت.

پرسش دیگر، با توجه به جایگاه رسمی آقای هاشمی در سطوح بالای نظام و نقشی که آقای خاتمی به عنوان عنصر ذهنی و سیاسی در این انتخابات داشت، این است که موضع‏گیری و جایگاه واقعی آقای هاشمی و آقای خاتمی در شرایط فعلی، چیست؟ این را با توجه به سکوتی که به نظر می‏رسد، آقایان هاشمی و خاتمی دارند، سوال می‏کنم. البته، آقای هاشمی در مراسم هفتم ‏تیر صحبت‏های کوتاهی داشت.

طبیعتاً از آقای خاتمی به عنوان یکی از حامیان آقای مهندس موسوی، انتظار این بود که چه قبل از برگزاری انتخابات و بعد از برگزاری انتخابات جدی‏تر وارد صحنه بشود.

آقای هاشمی رفسنجانی، با توجه به جایگاهی که دارد، قبل از برگزاری انتخابات، حرکت شجاعانه‏ای را آغاز کرد. هرچند که بعد از اعلام نتایج انتخابات، مدت‏ها سکوت کرد و بعد هم که سخنانی را در مجامع عمومی ایراد کرد، خیلی شفاف و صریح از خواسته‏های مردم دفاع نکرد.

اما، امیدواریم که آن‏ها، اگر در حمایت از جنبش مردمی انتخابات آزاد، به طور شفاف و صریح، به دفاع ازحقوق مردم نمی‏پردازند، حداقل با سخنان دو پهلو یا حکومت پسند، این جنبش را دچار یأس و سرخوردگی نکنند.