«اوباما هیچ اقدامی نمی کند»

مریم محمدی

شش روز پس از برگزاری دهمین دوره‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران، حوادث و ناآرامی‏های مرتبط با نتیجه‏ی این انتخابات، ابعاد نگران‏ کننده‏تری یافته است. تظاهرات و اعتراضات خیابانی به نتیجه‏ی انتخابات، ده‏ها کشته و زخمی در سراسر ایران برجای گذاشته و در حمله‏ی مامورین انتظامی به خوابگاه دانشجویان در تهران و شهرستان‏ها نیز، کشته‏ها و زخمی‏هایی برجای مانده است. شاید به همین علت، روند ابراز تبریک و تهنیت به برنده‏ی اعلام‏ شده‏ی این انتخابات، محمود احمدی‏نژاد که با ارسال تبریک هوگو چاوز، رییس جمهور ونزوئلا و بشار اسد، رییس جمهور سوریه و برخی سران کشورهای عربی آغاز شده بود، متوقف شده است.

در عرصه‏ی موضع‏گیری جامعه‏ی بین‏المللی نسبت به این انتخابات، مهم‏ترین سوالی که وجود دارد، اعلام موضع غرب و به ویژه دولت امریکا، به رهبری بارک اوباما است.
در همین مورد با آقای هوشنگ امیراحمدی، استاد دانشگاه و رییس «جمعیت همکاری‏های ایرانیان و امریکاییان» گفت‏گویی داشته‏ام.

آقای امیراحمدی، با توجه به تلاش‏هایی که آقای احمدی‏نژاد برای نزدیکی با امریکا داشته و با توجه به جایگاه و نقش ویژه‏ی آقای اوباما، در اذهان سیاسیون ایران، این نگرانی، حداقل در میان منتقدین و مخالفین آقای احمدی‏نژاد وجود دارد که دولت امریکا چه موضعی نسبت به نتیجه این انتخابات داشته باشد؟

اولا، ما ایرانی‏ها وقتی به امریکا می‏رسیم، هم خدا را می‏خواهیم و هم خرما را . از یک طرف، می‏خواهیم امریکا در امور داخلی ایران دخالت نکند. از طرف دیگر وقتی دخالت نمی‏کند، عصبانی هستیم که چرا موضع نمی‏گیرد. مخصوصا جناح اصلاح‏طلب همیشه دنبال این خدا و خرما بوده است.

ولی خُب، برای امریکا مشکل است. امریکا در تحلیل نهایی، به دنبال منافع خویش است. دنبال منافع ملت ایران که نیست. این را باید خیلی دقیق گفت و باید آن را درک کرد و پذیرفت.

اما در چهارچوب منافع امریکا هم، امریکایی‏ها فکر می‏کنند یک ایران باثبات، دمکراتیک، ایرانی که منافع امریکا را در منطقه به دردسر نیاندازد، بهتر از ایرانی است که در مقابل امریکا قرار می‏گیرد. به همین دلیل هم، امریکایی‏ها و مخصوصا شخص اوباما، بسیار در این رابطه با دقت عمل کرده است.

آقای اوباما از همان روز اول، وقتی که پیام نوروزی‏اش را برای ایران فرستاد، اسمی از دمکراسی و حقوق بشر در پیام وجود نداشت. برای این که ایشان می‏خواست، در رابطه با ایران خیلی عمل‏گرا ظاهر شود و بگوید: مسایل داخلی ایران مربوط به خود شما است، من با شما که ایرانی هستید، مهم هم نیست راست، چپ، دمکرات یا دیکتاتور هستید، یک سری مسایل دارم و می‏خواهم این مسایل را با شما حل کنم.

الان موضع مشخص دولت امریکا در این رابطه چیست؟ دیروز آقای اوباما، صحبتی کردند که گویا مقداری از موضع‏گیری اولیه‏ی ایشان، متفاوت است.
دولت امریکا، شخص آقای اوباما و وزارت خارجه در شروع، بسیار بااحتیاط جلو رفتند و سعی کردند نشان دهند که به هیچ‏وجه نمی‏خواهند در این موضوع دخالت کنند. در تحلیل نهایی، صحبت از ناهنجاری‏هایی در جریان انتخابات بود.

دیروز اما آقای اوباما، به نظر من، تحت فشار اروپایی‏ها، مقداری جلوتر رفت و شروع کرد به صحبت کردن از دفاع از دمکراسی و حقوق مردم ایران و گفت که دولت ایران باید به حقوق دمکراتیک مردم احترام بگذارد.

فکر می‏کنید، چرا این چرخش در صحبت‏های آقای اوباما پیش آمده است؟ تحت تاثیر چه عواملی؟

موضع‏گیری دیروز، به دو دلیل به وجود آمد؛ یکی این که روی اوباما هم از داخل کشور و هم از بیرون، از جانب اروپایی‏ها، خیلی فشار هست. اوباما این موضع‏گیری را بعد از این که اتحادیه‏ی اروپا موضع‏ سخت‏تری را در رابطه با ایران گرفت، اتخاذ کرد. یعنی خواست موضع امریکا را با موضع اتحادیه‏ی اروپا هماهنگ کند. چرا که امریکایی‏ها نمی‏خواهند در دفاع از دمکراسی، از اروپایی‏ها عقب بمانند. برای‏شان خوب نیست. این یکی از نرم‏افزارهای قدرتشان است.

اما، این سیاست جدیدی است و می‏توان گفت، سیاست تیم اوباما است. چون در گذشته، امریکا در مقابل همین حرکت اروپایی‏ها هم موضع داشت. سیاست آقای بوش این نبود.

سیاست بوش که سیاست تحریم و سرنگونی بود. آن اصلاً داستان دیگری است. سیاست اوباما، هماهنگی با اروپا و در واقع‏، با دنیا است. اوباما به یک دنیای چند جانبه اعتقاد دارد و صادقانه به حرکت‏های چند جانبه معتقد است. در حالی که تمام حرف‏های بوش یک جانبه بود.

بنابراین، این تغییر در سیاست اوباما هست که واقع‏بینی کند و خود را با اروپا هماهنگ کند. مخصوصا با اروپا. من فکر می‏کنم، حتا سعی کرده خود را با چین و روسیه نیز هماهنگ کند.

نکته‏ی دوم این است که آقای اوباما در سیاست بسیار بسیار واقع‏گرا است. الان درکاخ سفید یک جریان واقع‏گرای عمل‏گرا حاکم است که در تحلیل نهایی، معتقد است باید در بازی‏های قدرت دنیا، باید کاری کرد که منافع ملی کشور تامین شود. بحث ایدئولوژی این‏جا مهم نیست. این که یکی دمکرات است، دیگری دیکتاتور و ما می‏خواهیم دنیا را دمکرات کنیم‏‏‏، این حرف‏ها کنار گذاشته شده است. این‏ها حرف‏هایی بود که نومحافظه‏کاران و نیروهای طرف‏دار بوش می‏گفتند. اوباما این‏ها را کنار گذاشته و گفته که سیاست خارجی خیلی عمل‏گرا دارد، آدم واقع‏گرایی است و می‏گوید هم با دمکرات‏ها دوست‏ است و هم با دیکتاتورها.
در رابطه با موقعیت جدید ایران و بحرانی که الان وجود دارد، چه سیاست معینی را می‏توانیم از جانب آقای اوباما، منتظر باشیم؟

پیام نوروزی اوباما، خیلی مشخص هم خطاب به مردم ایران و هم به رهبران ایران بود و رهبران ایران از دید اوباما هم در میان نیروهای راست و میانه و هم چپ هستند. تفکیک نکرد که یک عده خوب هستند، یک عده بد.

دولت‏های قبلی همیشه وقتی به ایران نگاه می‏کردند، بد و خوب می‏کردند؛ این گروه خوب است با او کار می‏کنیم، یا این گروه بد است، با آن‏ها کار نمی‏کنیم.

اوباما این سیاست را کنار گذاشته. می‏گوید: برای من مهم نیست کی خوب است یا کی بد. مردم ایران تصمیم‏ می‏گیرند خوب و بد کدامند. من در دو جهت باید با آن‏ها کار کنم، یکی در جهت منافع خودم، دوم در چهارچوب اصول.

اصول چیست؟ امریکا یک کشور دمکراتیک است و در چهارچوب اصول، نمی‏تواند از دمکراسی و حقوق بشر چشم‏پوشی کند. بنابراین می‏گوید، بر مبنای اعلامیه جهانی حقوق بشر، دنیا باید دمکراتیک باشد و حقوق بشر را رعایت کند. اما این را به عنوان یک سیاست برای آقای احمدی‏نژاد، آقای موسوی یا هر کس دیگری روی میز نمی‏گذارد.

پس می‏توان گفت که امریکا تا پایان تعیین مساله‏ی انتخابات در ایران، موضع خاصی نمی‏گیرد؟ یعنی حداقل تا این ده روز طی نشود و نظر رسمی شورای نگهبان اعلام نشود، امریکایی‏ها پیام تبریک برای آقای احمدی‏نژاد نمی‏فرستند؟

حتما این‏طور است. امریکا الان نمی‏تواند این کار را بکند. برای این که حتا خود رهبری جمهوری اسلامی هم به شورای نگهبان گفته که باید بررسی کند، ببیند داستان چیست و مسایل را نگاه کند. بنابراین، اوباما، حتما تا وقتی که مراحل قانونی این مساله طی نشده، هیچ اقدامی نمی‏کند. نه تبریک می‏گوید و نه سیاستی را اعلام می‏کند.

اما، اوباما گفته و به نظر من پای آن هم ایستاده است که به هرکس که بعدا به عنوان رییس جمهور اعلام شود، چه آقای احمدی‏نژاد باشد چه آقای موسوی، با او کار می‏کند. این‏طور نیست که اوباما بگوید: مردم ایران احمدی‏نژاد را نمی‏خواهند (مثال می‏زنم) پس من با او کار نمی‏کنم.

گویا، اشاره‏ای هم به تجدید انتخابات در ایران در صحبت‏های آقای اوباما بود؟ یا این که صحبت از شمارش آرا بود؟

اشاره به تجدید شمارش آرا بود، نه تجدید انتخابات. امریکایی‏ها در چهارچوب قانونی و سیستم انتخاباتی خودشان دارند فکر می‏کنند. برای مثال، وقتی در فلوریدا یا اوهایو در چند سال گذشته، بر سر نتیجه‏ی انتخابات اختلاف‏نظر بوده، انتخابات را تجدید نکرده‏اند، بلکه شمارش را تجدید کردند و نحوه‏ی شمارش را بررسی کردند. آن‏ها در این چهارچوب فکر می‏کنند.

این که انتخابات به طور کلی نفی شود و انتخاباتی دوباره آغاز بشود، در چهارچوب فکری امریکایی‏ها نیست. چون امریکا هیچ وقت چنین تجربه‏ای نداشته است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، برای امریکایی‏ها یک جریان بسیار جدی‏ خواهد بود. یعنی، آن‏وقت امریکا‏یی‏ها به این نتیجه می‏رسند که پس وضعیتی که در ایران به عنوان انتخابات وجود داشت، به خصوص در چند وقت گذشته‏، به‏‏طور کلی و از بیخ خراب بوده است. فعلا امریکایی‏ها در این چهارچوب فکر نمی‏کنند.

آقای امیراحمدی، امروز آقای احمدی‏نژاد در اجلاس شانگهای شرکت کردند. تاثیر حضور ایشان در آن‏جا، با توجه به مسایل ایران را چگونه می‏بینید؟
آقای احمدی‏نژاد تا ماه اوت رییس جمهور است. بنابراین، ایشان باید شرکت کند که شرکت کرده و من هم فکر می‏کنم به درستی این کار را کرده است. ایشان نباید امور کشور را کنار بگذارد.

بیشتر، منظورم این بود که اجلاس شانگهای یک سمت و سوی معین سیاسی و اقتصادی دارد و به نوعی با زعامت دولت روسیه اداره می‏شود و سوال‏ام در ارتباط با موقعیت فعلی آقای احمدی‏نژاد و شرایط فعلی کشور، با توجه به این مساله است.

مساله این است که ایران در حال حاضر با امریکا و غرب مشکل دارد و توجه‏اش بیشتر به طرف شرق رفته است و این اجلاس، ایران را بیشتر به چین و روسیه نزدیک می‏کند. در این مقطع که ایران با امریکا دشمنی دارد، آن مسیر تنها مسیری است که برای ایران باز است.

من فکر نمی‏کنم که ایران باید تمام تخم‏مرغ‏هایش را در یک سبد بگذارد. متاسفانه، ایران این کار را در گذشته کرده و این حرکت‏اش به سمت شرق، هرچه بیشتر امریکایی‏ها را نسبت به ایران جَری و ناامید می‏کند.

خوب است که ایران در اجلاس شانگهای و اجلاس‏های نظیر آن در شرق، شرکت می‏کند. اما سیاست ایران همان‏طور که در گذشته هم بوده‏ است، باید سیاست مبارزه‏ی منفی باشد. یعنی هم باید با شرق و هم باید با غرب کار کرد. نه این که نه شرقی و نه غربی، بلکه به نظر من، سیاست جمهوری اسلامی باید هم شرقی و هم غربی باشد و اگر می‏توانست رابطه‏اش را با امریکا و به خصوص با اروپا کمی بهتر کند، بهتر بود.

الان رابطه با انگلستان، بسیار خطرناک است. رابطه‏ی ایران و انگلستان وضعیتی دارد که کسی هم متوجه نیست، اما بسیار وضعیت بدی است، حتا بدتر از وضعیت ایران و امریکا.