«کاری از دست هاشمی برنمی‌آید»

مریم محمدی

ایران و به ویژه تهران و شهرهای بزرگ آن هنوز در تب و تاب انتخابات روز جمعه هستند. زیرا نامزدهای اصلاح‏طلب این انتخابات و هواداران‌شان، نتیجه‏ی انتخابات را به رسمیت نمی‏شناسند و مهم‏تر از آن، برای اولین بار پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، تظاهرات و شورش‏های خیابانی، بسیاری از نقاط کشور را فرا گرفته است.

این برنامه‏ی «روی خط زمانه» را در ارتباط با مضمون سخنان ایشان در این دو نشست تهیه کرده‏ام و در این زمینه با صادق زیبا‌کلام، استاد دانشگاه و تحلیل‏گر سیاسی در تهران و علیرضا حقیقی، استاد دانشگاه و تحلیل‏گر مسایل ایران در کانادا، گفت و ‏گوهایی انجام داده‏ام.

آقای زیبا کلام به بخش‏هایی از صحبت‏های آقای احمدی‏نژاد در جمع هواداران خود در میدان ولی‏عصر تهران، می‏پردازد:

تصور می‏کنم که ایشان حرف جدیدی را در این سخنرانی مطرح نکرد، باز غیرمستقیم به آقای هاشمی رفسنجانی حمله کرد و هم‏چنین به آقای مهندس موسوی حمله کرد و باز هم مطرح کرد که بنا دارد با مفاسد مبارزه کند.

آقای زیباکلام، همان‏طور که می‏گویید، آقای احمدی‏نژاد همیشه این حرف‏ها را زده است و حمله به هاشمی و موسوی اگر قبلاً هم کم‏رنگ بود، این اواخر جزو مبارزه‏ی انتخاباتی آقای احمدی‏نژاد بود. فکر می‏کنید آقای احمدی‏نژاد با اتکا به چه چشم‏انداز و دورنمایی، دوباره روی این موارد تاکید می‏کند؟

ایشان دارد دو هدف را دنبال می‏کند؛ یک هدف‏اش این است که بگوید: «من با باند مافیا درافتاده‏ام، با باند قدرت و مافیای اقتصاد درافتاده‏ام، هاشمی رفسنجانی و خانواده‏اش در این سی سال برده‏اند و خورده‏اند، چپاول کرده‏اند، من در مقابل این‏ها ایستاده‏ام» و به این ترتیب برای خیلی از مردم که آگاهی زیادی ندارند و این‏ها را باور می‏کنند، یک حالت حماسی به‏وجود بیاورد. یعنی یک هدف ایشان، تهییج احساسات و افکار عمومی به نفع خود است.

هدف دیگر از حمله به آقای هاشمی این است که بگوید این مخالفت‏ها، ناآرامی‏ها، اغتشاش‏ها و تظاهراتی که از سوی جوانان و دانشجویان صورت می‏گیرد، زیر سر هاشمی رفسنجانی است و او این حرکت‏ها را سازماندهی می‏کند.

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی

یعنی، هیچ اشاره‏ای نمی‏کند که مساله‏ی اصلی این اعتراضات، نتیجه‏ی انتخابات است و مردمی که پای صندوق‏ها رفته‏اند و رأی داده‏اند، معترض هستند.

با توجه به اشراف نسبتاً از نزدیک شما به ساختار نظام و آشنایی‏تان از موقعیت آقای هاشمی رفسنجانی، فکر می‏کنید، این حملات هر روز شدیدتر به ایشان، به کجا می‏خواهد منجر شود؟

شاید نهایتاً، به اتکای آیت‏الله خامنه‏ای و برخی عناصر و افراد دیگر سطح بالای نظام، بخواهند آقای هاشمی رفسنجانی را از صحنه کنار بگذارند.

ولی مساله‏ی اساسی این است که مشکل آقای احمدی‏نژاد و علت ناکامی‏اش در چهار سال گذشته، آقای هاشمی رفسنجانی نبوده است. البته، آقای هاشمی رفسنجانی ظرف چهار سال گذشته هیچ وقت از ایشان، از دولت نهم و کارهای این دولت حمایت نکرد.

باز هم سوال این است که آقای هاشمی رفسنجانی می‏خواهد سرانجام در مقابل این حملات چه کند؟ یا چه می‏تواند بکند؟

مردم می‏پرسند که چرا هاشمی رفسنجانی سکوت کرده و چرا کاری نمی‏کند. ولی مهم‏ترین دغدغه‏ی آقای هاشمی رفسنجانی این نیست که چرا آقای احمدی‏نژاد شبانه‏روز به ایشان حمله می‏کند و…، مهم‏ترین دغدغه‏ی ایشان، مهم‏ترین مساله‏ای که به آن فکر می‏کند، حفظ نظام است و این که به نظام خللی وارد نشود.

با زیر سوال رفتن نتیجه‏ی همین انتخاباتی که در همین نظام برگزار شده، نظام زیر سوال نمی‏رود؟

خُب، چرا! من معتقدم این انتخابات و نتیجه‏ای که به بار آورد، شاید در عرض سی سال گذشته، بیشترین صدمه و خدشه را به نظام وارد کرده باشد. یعنی اگر یک ترک وجود داشت، این ترک امروز، بین نظام و حداقل بخش عمده‏ای از نسل جوان، بدل به شکاف شده است.

در عین حال، آقای رفسنجانی دو پست دارد؛ یکی ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام است که از طرف آیت‏الله خامنه‏ای به ایشان داده شده است و سمت دیگر ایشان، نمایندگی در مجلس خبرگان است که خیلی ارتباطی با آقای خامنه‏ای پیدا نمی‏کند. مردم ایشان را انتخاب کرده‏اند. او چند ماه پیش هم با اکثریت قاطع اعضای مجلس خبرگان، ریاست این مجلس را بر عهده گرفت.

بنابراین، این‌که بگوییم آقای رفسنجانی چه‏کار باید بکند، چه‏کار می‏تواند بکند، تصور نمی‏کنم، با توجه به موقعیتی که ایشان دارد، کار خیلی زیادی از دست‏‏اش بربیاید.

با آقای علیرضا حقیقی مطرح می‏کنم که آقای احمدی‏نژاد در مناظره‏ی مطبوعاتی امروز، در پاسخ به سوال بی‏بی‏سی عربی، در مورد روابط ایران و امریکا در آینده، گفت که: «منتظر بررسی موضع‏گیری‏های دولت‏ها، از جمله امریکا، در مقابل این انتخابات است». معنی مشخص این ابراز نظر چیست؟ و چه نگرانی برای ایشان وجود دارد؟

با توجه به گزارش‏های خبرنگاران امریکایی از ایران، به ویژه، گزارش بیل کلر، خبرنگار «نیویورک تایمز» از قول یکی از کارمندان وزارت کشور که در آن اعلام شده بود در انتخابات در آرا دست‏کاری نشده، بلکه افراد را نوشته‏اند و جلوی آن عدد گذاشته‏اند و گزارش‏های دیگری که وزارت خارجه‏ی امریکا دریافت کرده است، خانم کلینتون در کنفرانس خبری‏ای که همراه وزیر خارجه‏ی کانادا داشت، گفت: «ما در ارتباط با دست‏کاری آرا و تقلب، در حال بررسی هستیم». آقای اوباما هم خاطرنشان کرد که بحث‏‏های طرح شده در مناظره‏‏های انتخاباتی ایران خیلی متفاوت بوده و قابل تامل است.

علیرضا نامور حقیقی - عکس از نیک‌آهنگ کوثر

اما به هرحال، این نکته هست که تداوم اعتراضات و این‌که رقبای انتخاباتی، ریاست جمهوری آقای احمدی‏نژاد را به‏رسمیت نشناخته‏اند، طبیعی است که کشورهای غربی، فعلاً در شناسایی نتیجه‏ی این انتخابات، تأمل کنند.

به همین دلیل، آقای احمدی‏نژاد می‏خواهد این شرط را بگذارد. چرا که اگر از جانب امریکا و کشورهای غربی شناسایی شود، جوابی هم به مخالفین خود داده است و در عین حال مذاکرات هسته‏ای یا بحث‏های دیگر را هم به این شناسایی مرتبط می‏کند.

یعنی شما این پاسخ را حاوی این پیغام می‏دانید که انتقاداتی که امریکا و دیگران می‏کنند، متوقف شود؟

آقای احمدی‏نژاد می‏خواهد از این وسیله استفاده کند که به بخشی از مخالفین و رقبای داخلی‏اش پاسخ بدهد. چون الان جبهه‏ی مشارکت، مجاهدین انقلاب، جامعه‏ی روحانیون مبارز و هم‏چنین رییس ستاد انتخاباتی آقای موسوی، انتخابات را مخدوش اعلام کرده‏اند.

با توجه به این که هنوز هم تظاهرات خیابانی در اعتراض به نتیجه‏ی انتخابات در ایران ادامه دارد، آقای احمدی‏نژاد دو تلاش خواهد کرد؛ یکی این که از جنبه‏ی بین‏المللی به رسمیت شناخته شود و یکی از جانب رقبای داخلی‏‏اش.

در ارتباط با درگیری‏ها و تظاهرات خیابانی، آقای احمدی‏نژاد در سوالی، آن را به مسابقه‏ی فوتبال تشبیه کرد که یک اعلام نظر از موضع قدرت در مقابل تظاهرات و اعتراضات مردم به نظر می‏رسد. آیا باید این اعلام را نقطه‏ی پایان به اعتراضات مردم و ماندن آقای احمدی‏نژاد و مسوولان نظام بر همین مواضع بدانیم؟

آقای احمدی‏نژاد همیشه از موضع قدرت برخورد می‏کند، ولی خیلی جاها هم عقب نشسته‏ است. مثلاً در اعتصاب بازاری‏ها عقب نشست، در مورد انتخاب فرد جدیدی به عنوان رییس سازمان حج و زیارت، عقب نشست و با فرمان رهبری مجبور شد، حکمش را پس بگیرد. در مساله‏ی تبریز هم همین‏طور.

حتا در مهم‏ترین موضوعی که ایشان در سیاست خارجی مطرح کرد که اسراییل باید از روی نقشه محو شود، به فاصله‏ی سه روز مجبور شد جلوی رهبری بگوید که سرنوشت اسراییل باید با رفراندم تعیین شود. یعنی مجبور شد حرفش را پس بگیرد.

به هرحال از این موارد زیاد بوده است. ایشان همیشه سعی می‏کند با قدرت و اقتدار حرف بزند، چون فکر می‏کند در میان توده‏ها خیلی جاذبه دارد.

اما به معنای این نیست که ایشان می‏تواند یا می‏ماند، بر سر این مواضع؟

نه، همیشه تجربه‏ی تاریخی نشان داده که این نوع افراد در برابر قدرت کوتاه می‏آیند. بستگی دارد که چه قدرتی جلوی آن‏ها بایستد.