«رهبری باید تصمیم شورای نگهبان را اصلاح کند»

مریم محمدی

روز، چهارشنبه سی‏ام اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ خورشیدی، در مجموعه‏ی اخبار و رویدادهای مربوط به انتخابات دهمین دوره‏ی ریاست جمهوری در ایران، اعلام نتایج بررسی صلاحیت‏های کاندیداهای ریاست جمهوری توسط شورای نگهبان، مهم‏ترین خبر بود.

با مسئولین ستاد آقای میرحسین موسوی، موفق به گفت‏وگو و طرح این پرسش که: «آیا آقای میرحسین موسوی نسبت به این رد صلاحیت‏ها در حوزه‏ی بیانیه‏ی شهروندی منتشره‏ی خود، اعتراضی خواهند داشت یا خیر» نشدم.

قبل از همه، از خانم رفعت بیات می‏پرسم: با توجه به امیدواری‏ای که در گفت‏وگوی قبلی ما برای تایید صلاحیت خود داشتید، این رد صلاحیت را چگونه ارزیابی می‏کنید؟

به هرحال، احراز شرایط برای ریاست جمهوری را آقایان شورای نگهبان اعلام می‏کنند و من از این که از خانم‏ها فردی را معرفی نکردند، متاسف هستم. به خاطر این‌که حداقل شرایطی که خودم، در مقایسه با آقایان، داشتم و در مسئولیت کشوری بودم، شاید بعضی از آقایان نداشتند.

ممکن است در مورد مقایسه، روشن‏تر صحبت کنید؟

البته این نظر را باید شورای نگهبان هم از ما می‏پرسید، اما می‏خواهم بگویم، زمانی که من مسئولیت‏های کشوری داشتم، زمانی که آقایان در سطح دفاعی بودند، مثلا، جناب آقای رضایی که همکار من بود، در سپاه فرماندهی می‏کرد و من هم مسئولیت کشوری داشتم. زمانی که من مشاور معاون رییس جمهور بودم، شاید بعضی‏ها بخش‏دار هم نبودند.

پس فکر می‏کنید، این تبعیض‏های فعلی چرا به‏وجود می‏آید؟ شما که به گفته‏ی خودتان، در فرصت‏های اداره‏ی کشور قرار داشته‏اید و در این دوره، شورای نگهبان هم تایید کرد که دریافت‏اش از رجل سیاسی بر اساس جنسیت نیست؟

چون جریان‏های سیاسی آقایان را رشد می‏دهد، نه توانمندی‏های‏شان. به همین دلیل، این دیدگاه باید از این به بعد در شورای محترم نگهبان باز شود که فرصت‏های ما را با هم بسنجند. واقعا، یک نوع نگرش عدالت جنسیتی برمی‏تابد که مدیریت‏ها و توانایی‏های خانم‏ها را مورد بررسی قرار بدهند.

فکر می‏کنید، زنان ایرانی چگونه می‏توانند این فضا را به‏دست بیاورند؟

البته‏، این فضا کم کم دارد ایجاد می‏شود. فضای فکری‏ای که آقای دکتر بهشتی داشت، خیلی خیلی مترقی بود. در مجلس خبرگان قانون اساسی، آقای منتظری مخالف حضور زنان در ریاست جمهوری بود، خانم گرجی و آقای بهشتی دفاع کردند. کلمه‏ی «مرد» رأی نیاورد و «رجل سیاسی بودند، مدیر و مدبر بودن، سوابق سیاسی داشتن»، رأی آورد.

الان، فکر می‏کنم در شورای محترم نگهبان، هنوز این دریچه‏ی جدید باز نشده است و این که یک خانم در چه فرصتی، به چه مسئولیت‏هایی رسیده و سپس بعضی‏ها، یک شبه به مسئولیت‏هایی رسیده‏اند.

رفعت بیات

خانم بیات، شما به نتیجه‏ی اعلام شده، اعتراض خواهید کرد؟

بحث ریاست جمهوری مثل جریان مجلس شورای اسلامی نیست، اما چرا، عرایض‏ام را خدمت‏شان خواهم فرستاد. چون معتقد هستم ما خانم‏ها افتخارمان این بوده که با دیدگاهی که با دیدگاه امام و رهبری و کسانی مثل آقای بهشتی منطبق بوده، هیچ‏وقت انحراف تفریطی و افراطی پیدا نکرده‏ایم.

ما خانم‏ها، انصافاً، با توان خودمان، با چنگ و دندان، فقط به دلیل دیدگاه امام و رهبری، فضاهای اجتماعی و سیاسی برای خودمان ایجاد کرده‏ایم. ولی آقایان را جریان‏های سیاسی سر کار می‏‏گذارند.

آقای اکبر اعلمی، نماینده‏ی دو دوره‏ی مجلس شورای اسلامی از حوزه‏ی انتخابیه‏ی تبریز و آذرشهر نیز، صلاحیت‏شان احراز نشد. با آقای رضا جلالی‏، مسئول ستاد آقای اعلمی صحبت می‏کنم:

فکر می‏کنم، تنها چیزی که باید گفت این است که کشور ایران به صورت فرمایشی، به سمت مشارکت حداقلی پیش می‏رود و الان فقط به دلیل رقابتی که بین کاندیداهای دو اردوگاه اصلاح‏طلب و اصول‏گرا در کشور وجود دارد، به مسیری حرکت می‏کنیم که دموکراسی حداقلی با استفاده از نخبگان و مسئولان اجرایی حکومتی و دولتی کشور مد نظر تصمیم‏سازان نظارتی در شورای نگهبان بوده‏اند.

آقای اعملی تصمیم دارد، چه برخوردی با این مساله بکند؟

آقای اعلمی اعلام کرده است که: «من با قهر سیاسی پای صندوق رأی نخواهم رفت». طبیعتاً، این پیام خیلی بزرگی دارد که چرا فردی که قبلاً، ریاست شورای عالی نظارت بر صدا و سیما را از سوی مجلس شورای اسلامی کشور، به مدت دو سال، به عهده داشت، رییس گروه‏های دوستی ایران با برخی از کشورهای اروپایی و عضو برجسته‏ و پاسخ‏گوی مجالس ششم و هفتم بود که نماینده‏ی واقعی و به تمام معنا وکیل‏المله بود، صلاحیت‏اش احراز نمی‏شود.

جز قهر سیاسی، آیا رسماً، در مهلتی که برای اعتراض رد صلاحیت‏شدگان گذاشته شده، اعتراض خواهید کرد؟

ایشان قصد و بنای هیچ‏گونه اعتراضی را نسبت به تصمیم‏گیری‏ای که آقایان انجام داده‏اند، ندارد. فقط فکر می‏کند، باید به حکم حکومتی رهبری انقلاب امیدوار بود. همان‏طوری که ایشان چهار سال پیش‏‏‏‏‏، جناب آقای دکتر معین و آقای مهندس مهرعلی‏زاده را که از مسئولان ارشد دولت اصلاحات بود را توانست با حکم حکومتی از غربال تایید شورای نگهبان بگذراند.

تنها راهی که باقی مانده این است که ایشان نه مورد ترحم، بلکه به خاطر احراز حقوق به حق خود، باید به انتظار چنین لحظه‏ای بایستد که آیا نصیب او خواهد شد یا نه.

آقای قاسم شعله سعدی، کاندیدای دیگری هستند که در برنامه‏های قبلی نیز با ایشان در مورد کاندیداتوری‏شان گفت‏وگو کرده بودم و اینک رد صلاحیت شده است:

همه می‏دانند که من حائز همه‏ی شرایط قانونی هستم. یک رجل سیاسی و مرد سیاست تمام عیار هستم. همه هم می‏دانند، دلیلی که مرا رد کردند، صرفاً همان نامه‏ای است که قبلا به آقای خامنه‏ای نوشته بودم و بعضی از روش‏ها و سیاست‏ها را نقد کرده بودم. به همین دلیل، پیش‏بینی می‏کردم که مرا رد کنند.

شما مطمئن هستید که به خاطر آن نامه رد شده‏اید؟

قطعاً، می‏دانم که همین است. چرا که شرایط قانونی را دارم. ایرانی‏الاصل هستم، نظام را قبول دارم، حسن شهرت دارم، دو دور نماینده‏ی مجلس بوده‏ام و رجل سیاسی هستم. مگر کسی می‏تواند این‏ها را انکار کند.

قاسم شعله سعدی

چه اقدامی در مقابل این رد صلاحیت خواهید کرد؟

شورای نگهبان که یک موسسه نیست، فعال مایشاء است. هرکاری دل‏اش می‏خواهد می‏کند، به کسی هم پاسخ‏گو نیست. هیچ ماده‏ی قانونی هم پیش‏بینی نکرده که بشود از تصمیم شورای نگهبان شکایت کرد. لذا، هیچ کار قضایی و از این قبیل، نمی‏توان کرد.

فقط من دارم با آقای خامنه‏ای صحبت می‏کنم که از قبل هم هشدار داده بودم، پیش‏بینی کرده بودم و حتی برای آقای خامنه‏ای یادداشت هم فرستاده بودم مبنی بر این‏که این‏ها رد می‏کنند. صرفا هم به دلیل همین نامه است.

اما گویا، می‏توانید خواستار بررسی مجدد صلاحیت‏تان بشوید؟

حتی آن مواردی هم مثل مجلس که می‏شود اعتراض کرد، هیچ‏وقت به اعتراض‏ها رسیدگی نمی‏شود. خُب ما دیگر تجربه داریم. بارها این چیزها را دیده‏ایم.

کیس من چون با آقای خامنه‏ای گره خورده، ایشان بخواهد یا نخواهد، افکار عمومی مردم ایران، رد صلاحیت من را به حساب آقای خامنه‏ای می‏گذارند و من حیف‏ام می‏آید. خیلی بد است که شخصیت و شأن آقای خامنه‏ای زیر سوال برود، به خاطر این که من هفت سال پیش نامه‏ای برای ایشان فرستاده‏ام. این نامه را دوباره نبش قبر کنند و به استناد آن، رد صلاحیت کنند. هرچند که رسما اعلام نکنند، ولی همه می‏دانند به این دلیل است.

من انتظار داشتم آقای خامنه‏ای، حداقل برای دفاع از شأن و شخصیت خودش هم که شده، از قبل دخالت کند و اجازه ندهد شورای نگهبان چنین تصمیمی بگیرد. حالا هم که شورای نگهبان این کار را کرده، باز هم آقای خامنه‏ای می‏تواند این تصمیم شورای نگهبان را اصلاح کند.

اما، موضع «کمیته‏ی دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه» در این باره چیست؟ آقای محمد سیف‏زاده، دبیر کمیته توضیح می‏دهد:

می‏دانید که صلاحیت این‏ها از طریق اعمال نظارت استصوابی اتفاق می‏افتد. این نظارت استصوابی منطبق با موازین قانونی نیست. شورای نگهبان، نظارت‏اش بر انتخابات است و نه انتخاب شوندگان.

در ریاست جمهوری هم که چنین تجویزی داده شده، صرف نظارت است و این نظارت به این معنا است که بررسی شود آیا کاندیدا مصائب و مشکلاتی دارد و آیا سوءپیشینه دارد یا نه. کاندیدا هم در صورت رد شدن می‏تواند به مراجع قضایی مراجعه کند.

به این ترتیب، این شیوه‏ی رد صلاحیت‏ها جایگاه قانونی ندارد. همین‏طور است؟

نحوه‏ی کاری که شورای نگهبان انجام می‏دهد، تجاوز به حریم دو قوه‏ی قضاییه و مجریه هم هست و با موازین قانونی انطباق ندارد.

کمیته‏ی دفاع از انتخابات آزاد، عادلانه و سالم، در این مقطع، چه انتظاری یا چه راهی برای برخورد با این مشکل، دارد؟

آن‏چه که در کمیته‏ی دفاع از انتخابات آزاد، سالم و عادلانه مورد تصویب قرار گرفته، این است که ما خواستار اجرای تعهدات بین‏المللی‏ای هستیم که دولت جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه‏ی بین‏المجالس در سال ۱۹۹۴ به آن پیوسته و متعهد به اجرای آن شده است.

این کار در دو حوزه اتفاق می‏افتد؛ یکی در حوزه‏ی تقنینی یا قانون‏گذاری است که باید قانون اساسی و قوانین موضعی کشور با ضوابطی که ما در سال ۱۳۸۶ به صورت بیست شرط اعلام کردیم، اتفاق بیفتد و قوانین اصلاح شود.

دوم آن که، اعمالی که مسئولین اجرایی و نظارتی انتخابات انجام می‏دهند، باید با آن شرایط پیش‏بینی شده و ضوابط تعیین شده انطباق داشته باشد.

انتظارات ما، فقط منطبق با قوانین داخلی و خارجی‏ای است که دولت جمهوری اسلامی ایران به آن پیوسته است.

آیا شما از نامزدهای تایید شده، انتظار پی‏گیری حقوق رقبای خود را یا یاد‏آوری آن را ندارید؟

به عنوان دبیر کمیته، هنوز این مصوب نشده و به ‏زودی، احتمالا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. اما به عنوان عضو موسس «کانون مدافعان حقوق بشر»، ما مدت‏ها پیش اعلام کردیم که کاندیداها، وزارت‏خانه‏ای به نام «وزارت حقوق بشر» تشکیل بدهند تا موارد رعایت حقوق بشر، رعایت حقوق انسان‏ها و حقوق شهروندی در آن وزارت‏خانه متمرکز شود.

از میان مسئولین ستادهای کاندیداهای تایید صلاحیت شده، تنها توانستم با آقای غلامحسین کرباسچی، رییس ستاد انتخاباتی آقای مهدی کروبی، صحبت کنم:

من، خیلی اطلاعاتی از دلایل رد صلاحیت‏ها ندارم. چون همان‏طور که می‏دانید، دلیلی برای این رد صلاحیت‏ها، اعلام نشده است. البته بخشی از آن مشخص است که به دلایل قوانین موجود ما است. در رابطه با افرادی که تحصیلات کافی ندارند یا از نظر شرایط سیاسی، به عنوان رجل سیاسی شناخته نمی‏شوند، روشن است.

اما شخصیت‏هایی که در جمهوری اسلامی نماینده بودند و مسئولیت داشتند، اگر بدون دلیل رد شده باشند، ما فکر می‏کنیم، قطعاً، باید مورد تجدیدنظر قرار بگیرد و به این مساله هم معترض هستیم که بدون دلیل کسی را رد کرده باشند.

ولی من توضیحی را نشنیدم راجع به این که دلایل رد صلاحیت در مورد افرادی که شناخته شده هستند، سوابق سیاسی دارند و جزو رجال سیاسی به حساب می‏آیند، چیست.

موضع آقای کروبی در مورد نظارت استصوابی در مرحله‏ی تایید صلاحیت‏ها، تا کنون موضع انتقادی بوده است …

الان هم همین‏طور است. ایشان به هر صورت، هم راجع به دخالت‏های به اسم نظارت در انتخابات معترض است و هم در مورد نحوه‏ی بررسی صلاحیت‏ها که افراد به صورت مبهم، بدون این که مشخصا اعلام شود که آنان به چه دلیل رد شده‏اند، رد صلاحیت می‏شوند، موضع ایشان، موضع انتقادی است و قطعاً، اگر خود آن افراد بخواهند، ایشان پی‏گیری خواهد کرد و معترض خواهد بود.