«مطالبات یک کرد، از دست هیچ کاندیدایی برنمی‏آید»

مریم محمدی

در حالی که حدود سه هفته به برگزاری دهمین دوره‏ی انتخابات ریاست جمهوری در ایران باقی مانده است، یکی دیگر از برنامه‏های «روی خط زمانه» را در ارتباط با انتخابات و در مجموعه‏ی گفت و ‏گوها با سازمان‏های و احزاب اپوزیسیون، تهیه کرده‏ام.

در گفت و گو پیرامون انتخابات با آقای آهنگری، به ناگزیر، مطالبی در مورد نظرگاه‏های کلی این حزب و چگونگی انعشاب پیش آمده است:

ما هنوز بیانیه‏ی رسمی منتشر نکرده‏ایم و در حال تحلیل و بررسی هستیم. اما به عنوان یک کرد و حزب دمکرات کردستان به عنوان یک حزب کردستانی، آن مطالبات وخواسته‏هایی را که یک کرد دارد، در ایران، نه در چهارچوب قانون اساسی و نه از دست هیچ کاندیدایی برنمی‏آید و به احتمال زیاد، مواضع ما به سوی تحریم حرکت می‏کند.

می‏توان صحبت‏های شما را این‏طور فهمید که مطالبات کردهای ایران آن‏قدر بالا است که در وعده‏های هیچ‏کدام از نامزدهای انتخاباتی نمی‏گنجد؟ حتا با توجه به این‌که بعضی وعده‏ها، اولین باری است که طرح می‏شود؟

اجازه بدهید این جمله‏ی شما را این‏گونه اصلاح کنم: آن‏قدر بالا نیستند، آن‏قدر واقعی هستند. حزب دمکرات کردستان به دنبال جزییات نیست. این حزب به دنبال تقسیم قدرت و فرم تقسیم قدرت در ایران است.

حزب دمکرات کردستان اخیراً طی بیانیه‏ای، برنامه‏های آقای کروبی در مورد اقوام ایرانی را مثبت ارزیابی کرد. این ارزیابی مثبت تأثیری در موضع‏گیری انتخاباتی شما نخواهد داشت؟

در بین کاندیداها، آقای کروبی اولین نفری بود که مسأله‏ی تکثر را پیش کشید. چون این مسأله به عنوان یک حرکت اولیه از جانب آقای کروبی پیش کشیده شد، و فقط این نوع نگاه مثبت ارزیابی شد. وگرنه بندها و ماده‏های برنامه‏ی آقای کروبی در این ارتباط، کفاف حال حزب دمکرات کردستان نیست و انطباق واقعی با اساس‏نامه و برنامه‏های این حزب ندارد.

بیانیه‏ی شما آموزش زبان مادری در کنار زبان فارسی را که در برنامه‏ی آقای کروبی گنجانده شده، مثبت ارزیابی کرده است. خواسته‏ای که از مطالبات مردم کرد و سایر اقوام ایرانی است و هنوز هم به دست نیامده‏ است. به نظر می‏رسد، دست‏یابی به چنین خواسته‏هایی، آسان‏تر از تقسیم قدرت سیاسی باشد…

درست است…

آیا واقع‏بینانه نمی‏بینید که قبل از تقسیم قدرت سیاسی که کار بزرگ‏تری است، این مطالبات به‏دست بیاید؟ صرف‏نظر از موافقین و مخالفین آن و این‌که آیا اصلاً این کار ممکن باشد؟

چرا آموزش زبان مادری که در قانون اساسی هم به آن اشاره شده، اهمیت دارد. زبان هسته‏ی فرهنگ است و فرهنگ هم هسته‏ی وجودی به اسم ملت است.

به دست آوردن اصلی که تا این حد مهم است، مهم نیست (قبل از تقسیم قدرت)؟

من نمی‏توانم با چیزی که در آن تضاد و تناقض هست، صلح و آشتی کنم.

کاوه آهنگری، عضو رهبری حزب دموکرات و مسئول رابطه با احزاب ایرانی

مسأله‏ی صلح و آشتی این‏جا مطرح نیست. اگر در انتخاباتی این اصلی که می‏گویید مهم است، به دست می‏آید، نباید به آن رأی داد؟

این مطالبات، از نظر من آن‏قدر بدیهی و ساده هستند که اصلاً قابل بحث نیستند. حزب دمکرات کردستان، نیروی‏ خود را روی این صرف نخواهد کرد که اگر مثلاً، در سنندج آموزش زبان کردی رواج پیدا کرد، پله‏ای را بالا رفته‏ایم. این یک حق بدیهی، اساسی و ساده‏ی یک کرد است که بتواند به زبان خود بخواند و بنویسد، این حقی نیست که به من داده شود.

ما فراتر از این‏ها، به ایران نگاه می‏کنیم و به پایندگی و یک‏پارچگی ایران خارج از این مسایل فکر می‏کنیم. ایران با چنین مسایلی یک‏پارچه نخواهد ماند. ایران با پیش کشیدن یک خواست ساده و ابتدایی از طریق این یا آن کاندیدا، به سوی توسعه‏ی پایدار نخواهد رفت. آن‏چه ما به آن فکر می‏کنیم، تقسیم قدرت و فرم تقسیم قدرت است که در اساس در تضاد با ولایت فقیه است.

شما روی اصل یک‏پارچگی ایران تأکید می‏کنید. ولی در انشعابی که در حزب صورت گرفت، شما «حزب دمکرات کردستان» نام گرفتید و بخش دیگر «حزب دمکرات کردستان ایران». اگر شما خواهان یک‏پارچگی ایران هستید، برداشتن نام ایران از اسم حزب، پس به چه معناست؟

اسم حزب، در اصل تا کنگره‏ی چهارم در سال ۱۳۵۸، «حزب دمکرات کردستان» بوده است. یکی از دلایلی که با فشارهای شهید دکتر قاسملو، کلمه‏ی «ایران» به نام حزب اضافه شد، همین برچسب‏های تجزیه‏طلبی بود که به حزب زده می‏شد.

اما بعد از سی سال این برچسب و این پسوند کارایی خود را از دست داده است. به همین خاطر بعد از تقسیم حزب، ما به نام اصلی خودمان برگشتیم. در همین کشوری که من دارم زندگی می‏کنم، چندین حزب در میان هلندی زبان‏های بلژیک هستند که هیچ‏کدام پسوند «بلژیک» ندارند، اما کسی هم به آنان تجزیه‏طلب نمی‏گوید. من مختار هستم، اسمم را خودم انتخاب کنم.

از سوی دیگر، این واقعیتی است که هر حزبی (به غیر از احزاب ایدئولوژیک، چه مذهبی و چه مکتب‏های فکری دیگر) که خود را دمکرات بداند، اگر به روان‏شناسی و جامعه‏شناسی مردمش مسلح نباشد، امکان ندارد از دمکراسی فاصله نگیرد. روان‏شناسی و جامعه‏شناسی حزب دمکرات کردستان، گروه رهبری ما، این بود که مردم خواهان این اسم بودند.

در سیاست باید آن‏قدر جرأت داشته باشیم که اگر منِ نوعی معتقد به استقلال کردستان هستم باید بگویم؛ تعارفی در این نداریم. ولی ما فعلاً، در حال حاضر، به صراحت و به تفصیل در اساسنامه و برنامه‏مان آورده‏ایم که معتقد به برپایی یک جمهوری کردستان در چهارچوب ایران دمکرات و فدرال هستیم. اگر نسل فردا انتخاب دیگری کرد، در اختیار من نخواهد بود.

گذشته از تعبیر «فعلاً» که به کار می‏برید، فکر نمی‏کنید هم‏زیستی مسالمت‏آمیزی که مردم ایران در کنار هم‏دیگر دارند، در چهارچوب یک مفهوم واحد از کشور ایران معنا دارد؟ یا به عبارتی اساساً، شما کجا یک جمهوری را در دل جمهوری دیگری دیده‏اید که ضامن بقا و حفظ یک‏پارچگی باشد؟ نمونه‏ای از این قبیل، به جز اتحاد جماهیر شوروی سابق، در جهان سراغ دارید؟

یک نمونه‏ی آن همان اتحاد جماهیر شوروی بود که شما هم اشاره کردید.

آن تجربه‏ی ناموفقی نبود؟

اگر چنین باشد، باید بگوییم همه‏ی جمهوری‏ها نمونه‏ی ناموفق هستند. جمهوری‏هایی در خاورمیانه، شرق دور و یا در آفریقا هستند که جمهوری‏‏اند، جمهوری در جمهوری هم نیستند، ولی خیلی ناموفق‏‏اند، رییس جمهور دیکتاتوری هم دارند. پس باید تعمیم بدهیم که جمهوری ناموفق است…

منظور من در همه‏ی امور نیست. ساختار اداره‏ی کشور بر اساسی که می‏گویید، منظور من است…

پس باید تمام سیستم سیاسی اقتصادی، فرهنگی و… اتحاد جماهیر شوروی را تحلیل کنیم…

من به مشکلات سیاسی اقتصادی یا ساختار ایدئولوژیک اتحاد جماهیر شوروی کاری ندارم. می‏خواهم بدانم چگونه ممکن است، یک جمهوری در درون جمهوری دیگری، در عین حال مستقل از آن باشد و در آن واحد هر دو با هم یک حکومت را تشکیل بدهند؟

خیر، ما که نمی‏خواهیم یک جمهوری مستقل خارج از جمهوری ایران درست کنیم. ما جمهوری را در کردستان، در رابطه با خود مردم کردستان و جلوگیری از استبداد داخلی می‏خواهیم و سیستم فدرال را در رابطه با کلیت و سراسر ایران و جلوگیری از استبداد سراسری می‏خواهیم.

به هر حال بر اساس تعاریف مرسوم، دولت‏ ـ ملت یک مجموعه‏ی واحد را نشان می‏دهد و علی‏رغم وجود حکومت‏های غیردمکرات در ایران، بین مردم هم‏زیستی مسالمت‏‏آمیز وجود داشته است…

خیر، هم‏زیستی وجود نداشته است. یک لحظه ایران را بدون قدرت مرکزی تصور کنید، ببینید ایران چه خواهد شد.

من فکر می‏کنم، هم‏زیستی مردم با هم وجود دارد…

خیر، هم‏زیستی بین اصفهانی و کردستانی چیست؟ هیچ اصفهانی، تهرانی و مشهدی برای هزاران هزار نفری که در زمان انقلاب اسلامی ایران، از سال ۵۷ تا کنون شهید، ترور و یا کشتار دسته‏جمعی شده‏اند، یک بار به خیابان نیامده است که بگوید چرا هم‏وطن من را در سنندج می‏کشید؟

این چه نوع هم‏زیستی است که اصفهانی من را نمی‏شناسد، من رشتی را نمی‏شناسم، رشتی بلوچستانی را نمی‏شناسد و تهرانی از بلوچستانی خبر ندارد؟ این یک هم‏زیستی جبرآمیز است. هم‏زیستی، هم‏زیستی مردم سوییس با یک‏دیگر است، هم‏زیستی مردم بلژیک و یا هم‏زیستی هندی‏ها با هم است.

هم‏زیستی مردم هند با هم؟

من، به عنوان یک کرد، معتقد به تقسیم قدرت و فرمی که بتواند این تقسیم قدرت را بر اساس واقعیت وجودی متکثری پایه‏ریزی کند، هستم. هم‏زیستی که دل‏خواهانه، در ایرانی آباد و آزاد، با رعایت حقوق همه‏ی ادیان و مذاهب در ایران، باشد.