سحابی: هدف اصلی ما این است که احمدی‏نژاد انتخاب نشود

مریم محمدی

کم‏تر از پنجاه روز به برگزاری انتخابات دهمین دوره‏ی ریاست جمهوری در ایران باقی است و این برنامه‏ی «روی خط زمانه» نیز در همین ارتباط تهیه شده است.

برای اطلاع از چگونگی این واقعه با آقایان عزت‏‏الله سحابی و محمد بسته‏نگار، و دکترقربانعلی بهزادیان، رییس ستاد آقای موسوی گفت‏وگوهایی داشته‏ام. هم‏چنین برای تحلیل سیاسی خبر نیز با آقای عیسی سحرخیز، تحلیل‏گر سیاسی در تهران و آقای علی‏رضا حقیقی، تحلیل‏گر سیاسی در کانادا، گفت‏وگو کرده‏ام.

در شروع صحبت با آقای سحابی، ایشان گفتند به این دلیل به جلسه‏ی دیروز دعوت شده بودند که قبل از شروع صحبت‏های آقای موسوی، نمایندگان احزاب، امکان سخنرانی داشته باشند و محتوای سخنان آنان به گفته‏ی آقای سحابی:

سوالاتی بکنیم و هم‏چنین توصیه‏هایی به ایشان داشته باشیم. لاکن به ما نوبت ندادند. ما هم اعتراضاً، هنگام صحبت ایشان، جلسه را ترک کردیم.

شما، قبل از شروع سخنرانی ایشان، سالن را ترک کردید. مگر بعد از سخنرانی‏، امکان صحبت کردن نبود؟

نه دیگر، قبل از ایشان دیگران را به نوبت صدا کردند. قاعدتا باید ما را هم صدا می‏کردند. حتی به ما اطلاع دادند که الان صدای‏مان می‏کنند و از ما خواستند که آماده باشیم. اما علی‏رغم این، ما را صدا نکردند.

متوجه نشدید چرا این‏گونه شد؟ چرا شما را از میان سخنرانان حذف کردند؟

بعد از این‌که از جلسه بیرون آمدیم، شنیدیم که صبح روز چهارشنبه (صبح روزی که عصر آن این نشست برگزار شده بود)، در مجلس عده‏ای که هنوز نمی‏دانیم چه کسانی بوده‏اند، به آقای موسوی هشدار داده‏اند که با ملی مذهبی‏ها و نهضتی‏ها تماس نگیرید. به ضررتان است.

ما فکر می‏کنیم، همان وسط جلسه، به اطلاع ایشان رسیده و آن‏ها هم منصرف شده‏اند.

دکتر عزت الله سحابی

ارزیابی شما، الان از این مساله چیست؟ چه تاثیری در حمایت شما از نامزدها خواهد داشت؟

البته، کار بدی کردند. ما به آن‏ها اعتراض داریم. ولی در هر صورت، ظاهراً به دلیل آن تذکر بوده است.

البته ایشان، یک روز قبل از این نشست هم در جلسه‏ای در مورد ارتباط خود با نهضت آزادی و جبهه‏ی ملی، گفته بودند که: «با نهضت آزادی (البته ملی مذهبی‏ها را نام نبرده بودند، ولی به طور کلی این طیف را گفته بودند) همیشه به خاطر برداشت متفاوت‏مان از مساله‏ی ولایت فقیه، اختلاف سیاسی داشتم.»

بله، ولی در عین حال، چون در آن جلسه، ظاهراً عده‏ای از جناح اصول‏گرا بوده‏اند که می‏خواسته‏‏‏اند او را بپیچانند که چیزی بر علیه نهضت بگوید و می‏گویند:«اینان چون با امام مخالف بودند، کافر بودند.»

ایشان می‏گوید: «من هرگز چنین حرفی نمی‏توانم بزنم و حتی در زمان خود امام هم که نهضت آزادی با سیاست امام مخالفت کرد، امام نگفت که اینان کافرند یا مرتدند. بعد به امام می‏گویند: خُب اینان با شما مخالف هستند. ایشان هم پاسخ می‏دهد: مگر من اصول دین هستم که چون با من مخالفند، کافر شوند.»

این جمله را آقای موسوی از امام نقل کرده و منظورش هم این بوده که ما نهضت آزادی‏ها را غیرمذهبی یا کافر نمی‏دانیم. ولی اختلاف مشی سیاسی با آن‏ها داریم.

آقای سحابی، در رابطه با ستاد آقای کروبی چطور؟ آن‏جا سیاست‏های انتخاباتی چطور است؟ در آن‏جا هم شاهد چنین برخوردهایی بوده‏اید؟

خیر، ندیدیم. حتی رییس ستاد ایشان، آقای کرباسچی، هم با ما ملاقاتی کرد و ما هم نظرات‏مان را به ایشان گفتیم. فعلاً، ظاهراً آقای کروبی آزادتر برخورد می‏کند. آقای موسوی، مقداری حفاظت شده برخورد می‏کند.

به این ترتیب، تمایل شما در انتخابات، با توجه به این اختلاف سلیقه یا اختلاف سیاستی که در دو ستاد می‏بینید، به چه سمتی است؟

در هر صورت، ما کار نداریم. هرکدام از آنان انتخاب می‏شوند، بشوند. آقای احمدی‏نژاد نشود. اصل خواست ما این است که آقای احمدی‏نژاد انتخاب نشود. هرکدام از این دو بشوند، فرق نمی‏کند.

تا این لحظه، فضای انتخاباتی را چطور می‏بینید؟ شانس اصلاح‏طلبان و اصول‏گرایان را چگونه می‏بینید؟

‏ظاهر قضایا، آقای احمدی‏نژاد چنان مقدمه چینی کرده، چنان ریخت و پاش می‏کند، چنان پول توی روستاها می‏ریزد یا در سفرهای شهرستانی، علناً پول، تراول چک به مردم و کسانی که به او مراجعه می‏کنند، می‏دهد که می‏خواهد مردم را بخرد.

ما این‏ها را می‏دانیم. اختیار هم دست اوست، وزیر کشور از خودشان است و شورای نگهبان هم که نظارت استصوابی می‏کند، با دولت هماهنگی دارد. بنابراین، ظواهر را طوری ترتیب داده‏اند که هیچ‏کس غیر از احمدی‏نژاد انتخاب نشود.

به نظر شما، شانس احمدی‏نژاد، باز هم برای بار دوم بالا است؟

همین شرایط در سال ۱۳۷۶ برای آقای ناطق نوری بود. ولی دیدیم که آقای ناطق نوری انتخاب نشد و با فاصله‏ی زیادی، آقای خاتمی رییس جمهور شد. علت آن هم این بود که مردم به طور انبوهی در انتخابات شرکت کردند.
الان هم صحبت‏مان با هم‏وطنان‏مان این است که اگر شما، انبوهی در انتخابات شرکت کنید و تحریم و قهر نکنید، حتما به نفع خودتان تمام می‏شود.

آقای محمد بسته‏نگار، چهره‏ی دیگر ملی مذهبی که این سالن را همراه آقای سحابی و دیگران ترک کردند نیز با وجود رنجیدگی، همین برخورد را دارند:

همان‏طور که آقای سحابی گفت، فکر نمی‏کنم این مساله در دیدگاه ما تاثیری داشته باشد.

ولی در نهایت، شما باید به یکی از نامزدها رأی بدهید.

بله، این بستگی به شرایطی دارد که در روزهای آخر انتخابات پیش می‏آید. ما باید آن شرایط را ملاک قراربدهیم و بسته به آن، از یکی از کاندیداها حمایت کنیم.

الان، ما هیچ‏گونه اظهارنظری نمی‏توانیم بکنیم. بستگی به روزهای آینده دارد. ما باید ببینیم، برنامه‏هایی که این آقایان می‏دهند، در مجموع، به چه نحو است و چه مسایلی را مطرح کرده‏اند. در ضمن اقبال مردم به طرف کدام‏یک از آنان است. این سوال را در هفته‏های آینده باید جواب بدهیم، نه الان.

اما، چرا ستاد آقای موسوی چنین سیاستی را به‏کار بسته است؟ با دکتر بهزادیان، رییس ستاد آقای موسوی صحبت می‏کنم:

من واقعاً، اطلاع ندارم.

نمی‏توانید حتی حدس بزنید که چرا به آقای سحابی، آقای بسته‏نگار و آقای توسلی اجازه‏ی صحبت داده نشده است؟ در حالی که به دعوت ستادی که شما مسئول آن هستید، در سالن حاضر بودند و قرار بوده سخنرانی کنند؟

من بعید می‏دانم چنین چیزی را ، به لحاظ گلایه. ممکن است قبل از آن وقتی را تنظیم نکرده باشند. چون تا آن‏جایی که در جریان هستم، احزاب و گروه‏ها از قبل خواسته بودند که صحبت کنند. من بعید می‏دانم، نکته‏ی دیگری باشد.

ولی آقای سحابی، الان دقیقاً همین را گفتند و خیلی گله‏مند بودند…

من باید با خود ایشان صحبت کنم، ببینم چنین چیزی اتفاق افتاده است یا نه.

دکتر علی رضا حقیقی

از نظر ما، اما این اتفاق افتاده است. چرا این اتفاق می‏افتد؟ با آقای عیسی سحرخیز، تحلیل‏گر سیاسی در تهران، صحبت می‏کنم:

حادثه‏‏ای که اتفاق افتاد، از یک سو، مایه‏ی خوشبختی است چرا که باعث می‏شود تفاوت‏ها، اشتراک‏ها و افتراق‏هایی که وجود دارد یا امکان نزدیک بودن، شفاف و روشن شود.

اما، چرا این اتفاق می‏افتد؟ چه محدودیت و محظوریتی در این میان هست که نمایندگان بخشی از نیروهای سیاسی نمی‏توانند در جایی که دعوت شده‏اند، صحبت کنند؟

اقدامی که ستاد آقای موسوی انجام داده یا از روی دقت و با ظرافت بوده که این گروه‏ها را دعوت کرده است. یا این که نه، لیستی را در مقابل فردی گذاشته‏اند، گفته‏اند همه را دعوت کن.

بعد که این افراد حضور پیدا کرده‏اند و حسن نیت نشان داده‏اند، ستاد در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفته و حقی را که باید برای صحبت و طرح مطالبات‌شان به آنان می‏دادند، گرفتند. متاسفانه، در بازار سیاست ایران شاهد یک نوع تعارفات و یا ملاحظات هستیم.

آقای سحرخیز، شما به هرحال در اردوی اصلاحات فعالیت می‏کنید و هنوز هم روی نامزد مشخصی برای حمایت، تاکید نکرده‏اید. این مشکلی که در سیاست انتخاباتی آقای موسوی می‏بینید و فضای تعارفات یا ملاحظاتی که اشاره می‏کنید، آیا در جاهای دیگر هم بوده یا هست؟ مثلا، در دوره‏ی آقای خاتمی هم بود؟

این مساله را با آقای خاتمی هم داشتیم. ولی آقای خاتمی، حداقل در مورد یک نفر این ملاحظه را داشت.
ظاهراً، در فضای انتخاباتی کنونی، با موارد و مصادیقی که می‏بینیم، آقای موسوی و حتی بیش از آن، ستاد آقای موسوی، ملاحظه دارند.

به نظر من، اگر چنین حرکت‏هایی تکرار شود، نه تنها نمی‏تواند حمایت یک جریان سیاسی را که با آن این‏گونه برخورد شده کسب کند، بلکه بر روی دیگر فعالان سیاسی و کنش‏گران اجتماعی نیز اثر می‏گذارد و ‏‏آن‏ها ارزیابی خوبی از این جریان نخواهند داشت.

این حرکت، حرکت نامناسبی بوده و می‏شد از اول دعوت نکرد. اما وقتی‏ از یک جریان و یا شخصیت سیاسی دعوت کرده‏اند، طبیعی است که باید ملاحظات و نگرانی‏ها را کنار گذاشت و شفاف و روشن صحبت کرد و اجازه داد دیگران هم که حضور پیدا کرده‏اند، صحبت کنند، مواضع‏شان را بیان کنند و احیاناً یک معامله‏ی سیاسی انجام دهند و بگویند با این شرایط، اگر مطالبات ما را بپذیرید، ما هم از شما حمایت خواهیم کرد.

ظاهراً، ما از این فضا بسیار دور هستیم و همه هر حرفی که می‏زنند، هر کاری که می‏کنند، یک نگاه‏شان به بالا و یا به جریان‏هایی است ببینند واکنش آن‏ها چیست.

این مساله‏ای بود که ما در مورد آقای خاتمی هم داشتیم، اما محدود. ولی در فضای کنونی گویا دیگر افراد با ملاحظه و حساسیت بیشتری واکنش‏های دیگران را نگاه می‏کنند.

آقای علی‏رضا حقیقی، تحلیل‏گر سیاسی در کانادا، مساله را چگونه می‏بینند؟

باید توجه داشت که آقای موسوی در دوره‏های گذشته، از ورود به صحنه‏های سیاسی پرهیز می‏کرد و کلا، همیشه از وارد شدن به صحنه‏های پرجنجال پرضدوخورد دوری کرده است. اما صحنه‏ی ریاست جمهوری در ایران، از لحاظ گفت‏وگوها و تبلیغات انتخاباتی، پرضدوخوردترین صحنه‏ها است.

به خاطر همین، آقای میرحسین موسوی که خود را هم اصلاح‏طلب و هم اصول‏گرا معرفی می‏کند، نمی‏خواهد گفتارها یا دیدارهایی داشته باشد که مرزبندی‏اش را با جناح‏های اصول‏گرا یا اصلا‏ح‏طلب دچار تنش کند. به خصوص با افراد یا گروه‏هایی که در ساختار قدرت، حساسیت‏هایی در موردشان وجود دارد.

به همین خاطر، ایشان در یک پارادوکس قرار دارد؛ از یک سو باید با جامعه‏ی مدنی اعتمادسازی بکند و از سویی با قدرت. برقراری این توازن و تعادل بسیار کار مشکلی است و به هرحال مشکلاتی را به‏وجود می‏آورد.

در دیدارهای قبلی هم که آقای میرحسین موسوی در روز یکشنبه‏ی گذشته، با ناشران و هنرمندان و نویسندگان داشته، کسانی که آن‏جا صحبت کرده‏اند، نتوانسته‏اند مسایل و مشکلات ناشران و هنرمندان را منتقل کنند. بسیاری از ناشرین از این نحوه‏ی ارتباط و گفت‏وگو، بسیار ناراضی بودند.

تاثیر انتخاباتی این مساله چیست؟

با توجه به زمان کمی که برای آقای میرحسین موسوی مانده، ایشان باید تجدیدنظری اساسی در ستاد انتخاباتی‏اش بکند و از نیروهای جوان‏تر و خوش‏فکرتر استفاده کند. ایشان باید توجه کند که مرزبندی‏های محدودی که وجود دارد و شکاف‏هایی که در گذشته، توسط جریانات تندرو و رادیکال، علیه گروه‏های جامعه‏ی مدنی گسترش پیدا کرده است، الزاماً، شکاف‏های واقعی نیست.

مرزبندی کردن آقای میرحسین موسوی با این جریانات اشکالی ندارد. ولی این که در مسایل انتخاباتی از مواجه شدن و گفت‏وگو با آن‏ها خودداری کند، به نظر من، می‏تواند برای‏اش مشکلاتی ایجاد کند.

مهم این است که آقای میرحسین موسوی، تکیه‏اش را از لحاظ جذب آرا، در کدام گروه اجتماعی قرار داده باشد.
اگر ایشان، مخاطبین آقای احمدی‏نژاد و گروه‏های سنتی مذهبی را که به طور خیلی جدی و غیرانتقادآمیز از جمهوری اسلامی حمایت می‏کنند، مورد مخاطب قرار بدهد، طبیعی است که باید به این مرزبند‏ی‏ها ادامه بدهد.

ولی اگر گروه‏های طبقه‏ی متوسط و کسانی را که برای رای دادن تردید دارند و معتقدند انتخابات ریاست جمهوری تغییری در وضعیت نخواهد داد جذب کند، طبیعی است که باید کمی متفاوت‏تر از سیاستی که الان دارد، برخورد کند.

مشکل آقای موسوی این است که می‏خواهد رأی تمام گروه‏های اجتماعی را داشته باشد. این کاری است که از عهده‏ی هرکسی برنمی‏آید. فقط آقای خاتمی در یک دوره‏ی زمانی خاص، خواست این کار را انجام بدهد. ولی الان این کار به‏راحتی امکان‏پذیر نیست.