«در مجلس هشتم، ظرف پنج روز بودجه تصویب می‌شود»

مریم محمدی

بیش از یک سال است که دولت نهم در مورد «طرح تحول اقتصادی» که محور آن هدف‏مند کردن یارانه‏ها شمرده می‏شد، تبلیغ و تلاش کرده است.

در این مورد، با خانم سارا احمدی، خبرنگار پارلمانی در مجلس شورای اسلامی، هم‏چنین آقای محمد رضا خباز، نماینده‏ی مردم کاشمر در مجلس گفت‏گو کرده‏‏ام. در مورد تاثیرات مستقیم تصمیم مجلس نیز با آقای دکتر حسین عبده تبریزی، اقتصاددان در تهران گفت‏گویی داشته‏ام.

از خانم احمدی می‏پرسم: آیا حذف این طرح از لایحه‏ی بودجه، در مجلس هم همین‏‏قدر غیرقابل انتظار بود؟ و آیا اخبار مبنی بر اعتراض شدید نمایندگان دولت به این مساله، در مجلس انعکاس داشته است؟

وزیر اقتصاد در آن جلسه‏ی مجلس حضور داشت و همان‏جا ابلاغ کرد که دولت از این مصوبه ناراحت است.
چون هدف‏مند کردن یارانه‏ها یکی از شعارهای آقای احمدی‏نژاد در آستانه‏ی انتخابات ریاست جمهوری دوره‏ی دهم است و وقتی حذف می‏شود، به معنای نوعی بی‏توجهی به ایشان است. ولی چون مصوبه‏ی مجلس است، قابل بازگشت نیست.

اعتراض دولت به این مصوبه را هم روز گذشته شاهد بودیم، به این شکل که هیچ‏کدام از نمایندگان دولت حاضر به شرکت در جلسه‏ی مجلس نشدند.

در حالی که طبق قانون اساسی و هم آئین‏نامه‏ی داخلی مجلس، نمایندگان دولت باید در جلسات بررسی لایحه‏ی بودجه، بر اساس موادی که با هرکدام از وزرا مرتبت است، در جلسه حضور داشته باشند و نظرات دولت را به مجلس اطلاع بدهند.

واکنش نمایندگان مجلس به خروج نمایندگان دولت از مجلس چه بود؟

عدم حضور نماینده‏ی دولت، باعث شد که حتا بخش افزایش پلکانی حقوق هم که دولت در لایحه گنجانده بود، حذف شود.

یعنی حذف این طرح، واکنش مجلس به قهر نمایندگان دولت بود؟

بله. حتا آقای ابوترابی فرد، رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات هم در صحبت‏هایش گفت: «این قهر دولت از مجلس در شأن نظام و مجلس و دولت نیست».

محمد رضا خباز

هیأت رئیسه هم اعلام کرد: «دولت هیچ دلیل مشخصی را برای غیبت خود مطرح نکرده است».
اما امروز، از سازمان مدیریت، آقای کردبچه و آقای ممبینی و آقای مصری، وزیر رفاه در جلسه‏ی صبح حضور داشتند.

طرح «افزایش پلکانی اعتبارات کارمندان»، به نظر می‏آمد، طرح عادلانه‏ای است. چرا مجلس با آن مخالفت کرد؟

این هم نوعی مخالفت با دولت بود. شاید در اعتراض به این که نمایندگان دولت در دفاع از طرح حضور پیدا نکردند.

بودجه‏ی ۸۸ در مراحل پایانی بررسی خود در مجلس است. شما که در تمام مراحل شاهد این روند بودید، مهم‏ترین اتفاقی که برای این بودجه در مجلس افتاده، چیست؟

یک مورد، همین بحث رکورد شکنی مجلس در بررسی لایحه‏ی بودجه است. در سال‏های گذشته، سابقه نداشته که مجلس ظرف پنج روز لایحه‏ی بودجه را تصویب کند. حداقل زمان بررسی و تصویب لایحه‏ی بودجه در مجلس‏‏های گذشته، هشت تا نه روز بوده است. اما در مجلس هشتم این رکورد شکسته شد و بودجه ظرف پنج روز تصویب شد.

به این دلیل نبود که دولت لایحه را دیرتر از زمان موعود به مجلس داد؟

یک بخش آن به خاطر تاخیر دولت بود. یک بخش هم به خاطر اصلاح آیین‏نامه‏ی داخلی مجلس بود که زمان بررسی را کوتاه می‏کرد.

بخشی هم به مدیریت جلسات برمی‏گشت. آقای لاریجانی و آقای باهنر اجازه‏ی طرح خیلی از پیشنهادات را نمی‏دادند.

این تغییر در روند بررسی لایحه‏ی بودجه قابل توجه بود. در خود لایحه چه تغییر مهمی اتفاق افتاد؟

علاوه بر سرعت بررسی و تصویب، حذف «لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها» یکی از مهم‏ترین قسمت‏ها بود. هم‏چنین این‏که در برخی از موارد، مجلس نام سازمان مدیریت را در لایحه‏ی بودجه گنجاند.

این سازمان که دیگر وجود ندارد؟

بله، همین‏طور است. سازمان مدیریت الان منحل شده و وظایف آن بر عهده‏ی «معاونت برنامه‏ریزی و نظارت راه‏بردی رییس جمهور» است. ولی چون در یک سری مکاتبات و اغلب موافقت‏نامه‏ها و معاهدات دوجانبه، نام «سازمان مدیریت برنامه‏ریزی» از گذشته وجود داشته، هم‏چنان نام سازمان آورده شده است.

سازمان یک جای‏گاه حقوقی دارد، ولی معاونت برنامه‏ریزی، جای‏گاه حقوقی محسوب نمی‏شود. به همین دلیل، جاهایی که احتیاج به یک جایگاه حقوقی بود، مجلس هم‏چنان نام سازمان مدیریت را قید کرد.

یکی دیگر از ویژه‏گی‏های لایحه‏ی بودجه‏ی امسال این است که هنوز قیمت بنزین در این لایحه مشخص نیست.
در صورتی که هرسال دولت، نرخ مشخصی را برای بنزین ارائه می‏کرد، مجلس هم آن را چکش‏کاری می‏کرد، تا بالاخره یک چیزی مصوب می‏شد.

پس با پیشنهاد کمیسیون تلفیق که قیمت‏گذاری بنزین به دولت واگذار شود، موافقت نشده است؟

خیر. جلسه‏ی امشب کمیسیون تلفیق باید در این زمینه تصمیم‏گیری کند. چون برای دولت هیچ درآمدی برای واردات بنزین در نظر گرفته نشده است.

در سال جاری، دولت سه میلیارد تومان از مجلس برای واردات بنزین مجوز داشت. علاوه بر آن، سه میلیارد تومان هم خارج از مجوز مجلس، هزینه کرد.

یعنی دولت در سال ۸۷، مجموعاً شش میلیارد تومان واردات بنزین داشته است. ولی امسال هیچ مبلغی برای این منظور در نظر گرفته نشده و دولت بودجه‏ای برای واردات بنزین در اختیار ندارد.

برای روشن شدن عوارض حذف «لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها» از بودجه‏ی سال ۸۸، از آقای محمد رضا خباز، نماینده‏ی مردم کاشمر در مجلس شورای اسلامی، تقاضا می‏کنم، توضیحات کاملی بدهند:

سال ۱۳۸۸ هم مثل ۱۳۸۷ یارانه‏ی کالاهای اساسی مانند یارانه‏ی گندم، روغن، قند و شکر، همه به قوت خود باقی هستند.

ولی دولت در مورد حامل‏های انرژی تصمیم تازه‏ای داشت؛ حذف یارانه‏ها و پرداخت نقدی آن به مردم.

دولت تصمیم داشت در سال اول حامل‏های انرژی، اعم از بنزین، گازوئیل، نفت سفید، برق، آب، گاز و آن‏چه از نفت به‏دست می‏آید، همه را با قیمت واقعی به مردم بدهد. پیشنهاد دولت این بود که: بنزین ۴۰۰ تومان، گازوئیل ۳۵۰ تومان، نفت سفید ۳۰۰ تومان و…

مجلس در ابتدای کار، این امر بسیار مهم را به کمیسیونی به نام «کمیسیون ویژه» سپرد. این کمیسیون هنوز نظر نهایی خود را نداده، هنوز «لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها» به صحن مجلس نیامده و قانون نشده است.

قبل از این که این لایحه در مجلس تصویب و قانون بشود، کمیسیون تلفیق با اصرار دولت، بیست هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از گران کردن حامل‏های انرژی را در بودجه منظور کرده بود. ما هنوز به لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها رأی نداده‌ایم، آثار آن را در بودجه‏ی سال آینده مشاهده کنیم.

این را مجلس نپذیرفت. گفت: نه، سرنوشت بودجه را با سرنوشت هدف‏مند کردن یارانه‏ها گره نزنید.
مجلس این بیست هزار میلیارد تومان را از درون لایحه‏ی بودجه کنار گذاشت و به آن رأی نداد. گفت: وقتی سال آینده لایحه‏ی هدف‏مند کردن به مجلس آمد، اگر مجلس تصویب کرد، آن‏وقت آن را به بودجه اضافه خواهیم کرد.

ولی ممکن است مجلس به این لایحه رأی ندهد. پیشاپیش که نمی‏شود برای مجلس تصمیم گرفت. هنوز که مجلس به جمع‏بندی نرسیده. حتا کمیسیون تخصصی هم هنوز به جمع‏بندی نهایی نرسیده است.

این عجله‏ای را که دوستان ما دارند، مجلس نپذیرفت. شتابزدگی‏ دولت را که هرچه زودتر از ابتدای سال ۸۸ مواد سوختی را گران کند، مجلس نپذیرفت و رأی نداد.

با آقای دکتر حسین عبده تبریزی، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در تهران، گفت‏گو می‏کنم.
آقای عبده‏ تبریزی در باره‏ی «طرح تحول اقتصادی»، به خصوص «لایحه‏ی هدف‏مند کردن یارانه‏ها» در برنامه‏های گذشته و همین چند روز پیش با شما گفت‏گو کردم. شما هم معتقد بودید که این طرح در بودجه وارد شده و اجرا خواهد شد. اما مجلس آن را از لایحه‏ی بودجه حذف کرد. نظرتان در این باره چیست؟

دکتر حسین عبده تبریزی

حذف این لایحه، به معنای کسر بودجه‏ی بیشتر است. کسری بودجه‏ای حاصل از این که قیمت‏ها بالا نرود. حال این کسر بودجه را مجلس در کجا می‏تواند جبران کند؟ یا باید هزینه را پایین بیاورد که انعطاف در این زمینه بسیار کم است و امکان ندارد بتواند هزینه را با این سرعت پایین بیاورد.

در هر حال باید محل درآمدی برای آن پیدا کند. بنابراین مشکل فعلی‏‏‏‏‏‏‏‏‏، کسری بودجه‏ی بیشتر است.

برای مقابله با این کسر بودجه، چه راه‏هایی وجود دارد؟

یا باید هزینه‏های عمرانی را پایین بیاورند، یا باید قیمت ارز را بالا ببرند و یا این که استقراض کنند. که منطقی‏ترین نه، محتمل‏ترین امکان استقراض، از بانک مرکزی و ارزهای بانک مرکزی است. بنابراین باید یک معادل درآمدی، داخل بودجه برود.

اگر یکی از این اتفاقات بیفتد، از نظر اقتصاد سیاسی برای دولت هم بد نشده است. قیمت‏‏ها را فعلا بالا نمی‏برد و از یک ممر دیگری هزینه را تامین می‏کند. در سال انتخابات، فکر نمی‏کنم، فشار خاصی برای دولت باشد. چون می‏تواند یکی از این روش‏ها را به‏کار گیرد. دولت ترجیح می‏دهد، این روش استقراض باشد، چون به این ترتیب فشاری هم به مردم نمی‏آید.

استقراض از بانک مرکزی تورم‏زا نیست؟

اگر دولت بخواهد رقمی معادل پانزده هزار میلیارد تومان از بانک استقراض کند، تورم‏زا است، ولی آثار تورمی آن از بالا بردن ارز (برای مثال دلار از نهصد و خرده‏ای روی هزار و دویست تومان برود) کم‏تر است. هر نوع کسری بودجه، عملاً تورم‏زا است، ولی آثار آن دیرتر دیده خواهد شد.

الان هم به‏نظر می‏رسد که اقتصاد ایران به پول جدید نیازمند است.

چرا این‏طور است؟

به نظر می‏رسد، ترمزی که بانک مرکزی زده، خیلی قوی بوده و بنابراین، کمی هم پول تازه داخل اقتصاد تزریق شود، ممکن است آثار تورمی خیلی وسیعی هم نداشته باشد. یعنی این که تدبیری هم باشد و اقتصاد را کمی به حرکت دربیاورد.