«استفاده از روزنه‌های کوچک برای برقراری دموکراسی»

مریم محمدی

به نظر می‌‏رسد دوره‌‏ی دهم انتخابات ریاست جمهوری در ایران، گذشته از دشواری‏‌های طبیعی گزینش یک رییس جمهور، به علت بحران‏‌های آشکار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که کشور با آن مواجه است، تأمل و درنگ بیشتری را ایجاب کرده است.

«جبهه‌‏‏ی ملی داخل»، یکی از این نیروها است. در این برنامه ‏و در گفت و ‏گو با دکتر کوروش زعیم، عضو شورای مرکزی این جبهه، با علت عدم موضع‌‏گیری، استدلال‌‏ها و آرایی که در مرکزیت این جبهه موجود است، آشنا می‏‌شویم.

به نظر می‌‏آید در نیروهای متعلق به طیف اصلاح‏‌طلب یا به‏ طور کلی نیروهای بیرون از حاکمیت، جبهه‏ی ملی از جمله معدود نیروهایی است که در مورد پشتیبانی از هر نامزدی، تاکنون سکوت کرده است.

سکوت نکرده. جبهه‏ی ملی در حال مطالعه و نظاره‌‏ی تحولاتی است که در جریان است. انتظار داریم این تحولات شدت بیشتری بگیرد؛ هم تحولات داخل کشور و هم تحولات بین‌‏المللی که ممکن است در سیاست ما و روند انتخابات تأثیرگذار باشد.

می‏توان گفت، علت سکوت شما مطالعه‌‏ی شرایط است. می‌‏توان این برداشت را کرد که جبهه‌‏ی ملی هنوز هیچ گزینه‌‏ای را برای انتخاب خود محتمل نمی‌‏داند؟ یا گزینه‏‌های محتملی هست ولی قطعی نشده است؟

ما هیچ گزینه‌‏ای را از روی میز برنداشته‏‌ایم. ولی شرایطی که امروز بر انتخابات حاکم است، با شرایط انتخابات گذشته تفاوتی ندارد. یعنی همان جریان گزینشی هم وزارت کشور، هم شورای نگهبان و همان محدود و بسته بودن دسترسی به رسانه‏‌ها، گردهمایی، حتا زمان لازم برای تبلیغات و شناسایی نامزدها برقرار است.

حتا اگر از همه‏‌ی این محدودیت‏‌ها هم گذر کنیم، امروز هیچ کنترلی بر صداقت در رأی‏گیری و شمارش آرا نداریم. بنابراین، ما همه‌‏ی این موارد را درنظر داریم و مطالعه می‌‏کنیم که آیا روند تحولاتی که شاهد آن هستیم، روزنه‏ای باز خواهد کرد.

آیا اصل را بر شرکت در انتخابات می‌‏گذارید؟ یا این‌که به همین نسبت محتمل است که در انتخابات شرکت نکنید؟ یعنی اعلام عدم شرکت بکنید؟

جبهه‌‏ی ملی، الان شرایط را برای موضع‌‏‌گیری مساعد نمی‌‏‌داند. ولی هیچ گزینه‌‌‏‏‏ای را محدود نکرده است. جبهه‌‌‏ی ملی به‌هیچ‌وجه رسالت خود را در مخالفت، فقط به خاطر این‌که اپوزیسیون تلقی شود یا فقط در عدم مشارکت، صرفاً به خاطر مخالفت کردن، نمی‌‏داند.

هدف ما تغییر شرایط به شرایط دمکراتیک است و اگر زمانی کوچک‌‏ترین روزنه‌‏ای را برای تغییر شرایط و برقراری دمکراسی ببینیم، از آن بهره‌‏برداری خواهیم کرد. چون در غیر این صورت به آرمان‏های خودمان خیانت کرده‏‌ایم. ما هم امیدواریم که این روزنه در آینده‏‌ی نزدیک باز شود و بتوانیم تصمیم مثبت بگیریم. ولی فعلاً همه چیز منفی به نظر می‌‏رسد.

دکتر کوروش زعیم، عضو شورای مرکزی جبهه‌‏ی ملی

با توجه به این‌که همه‏ چیز ناامید کننده است، می‌‏توان نتیجه گرفت، رویکرد مثبت شما به انتخابات، کمی غیرممکن است؟

نه، هیچ چیزی غیرممکن نیست. همان‌‏طوری که گفتم، تصور می‌‏کنیم، تحولات جاری ممکن است به جایی برسد که شرایط مشارکت سازمان‏‌های بیرون از حاکمیت ایجاد شود. فعلاً غیر ممکن است، ولی تحولات ممکن است شرایط را تغییر بدهد.

ممکن است، منظورتان از سازمان‏‌های بیرون از حاکمیت را روشن‌‏تر توضیح دهید؟ آیا اپوزیسیون خارج از کشور هم مورد نظر شما هست؟

نه، ما فقط سازمان‏‌های فعال ملی درون کشور را که بیرون از حاکمیت فعالیت می‏‌کنند در نظر داریم.

تحلیل شما از سکوتی که اصول‏‌گرایان در انتخاب کاندیدای خود کرده‏‌اند، با توجه به تحولاتی که در جبهه‌‏ی اصلاح‏‌طلبان به وجود آمده است، چیست؟ چرا این سکوت در اردوی اصول‏‌گرایان به‏چشم می‌‏خورد؟

آن‌‏ها در هر حال سازمان‌‏های سیاسی درون حاکمیت هستند و الان در حال رقابت بین خود هستند. چون اصول‏‌گرایانی که حاکم هستند، وضعیت چنان را منفی و ناخوشایند کرده‌‏اند که آن‌‏ها نظام را درخطر می‌‏بینند و برای نجات نظام با یک‏دیگر در حال رقابت هستند.

آن‌‏ها الان در موضع انفعالی هستند، چون وضعیت بد کنونی بیشتر به خاطر عملکرد آن‌‏ها است. در درون خودشان هم هنوز به اجماع نرسیده‌‏اند که آیا شرکت کنند و اگر قرار است شرکت کنند، کدام شخصیت‏ باید این کار را بکند.

البته‏‏‏‏، جناح آقای احمدی‌‏نژاد حق خود می‌‏داند در انتخابات شرکت کند. جناح رقیب (در درون اصول‌‏گرایان) هم که فکر می‏‌کند آقای احمدی‏‌نژاد امتحان خود را داده و دیگر نباید به ایشان اجازه داده شود در انتخابات شرکت کند و شانسی داشته باشد، هنوز نتوانسته‏ است به اجماعی برسد که چه کسی را جانشین ایشان کند.

هیچ احتمالی وجود دارد که جبهه‏‌ی ملی از یکی از نامزدهای اصول‏‏‌گرا پشتیبانی کند؟

ابداً. جبهه‏‌ی ملی به‌هیچ‌وجه تصورش را هم نمی‌‏کند که از اصول‏‌گراها که وضعیت کنونی کشور نتیجه‏‌ی عملکرد آن‏‌ها است، حمایت کند. ما حتا حمایت از گروه‏‌های دیگر درون حاکمیت را هم در شرایط کنونی، در برنامه‏ نمی‏‌بینیم.

چرا جبهه‏‌ی ملی داخل سعی نمی‌‏کند با گروه‌‏های خارج از حاکمیت، به اجماعی برسد؟ آیا شما یا آن‏ها (نیروهای دیگر خارج از حاکمیت) چنین تلاشی را کرده‌‏اید؟

ما مشکل زیادی با گروه‌‏های سیاسی خارج از حاکمیت نداریم. منتها در شرایط کنونی حاکم بر انتخابات کشور، اصلاً شرکت کردن در انتخابات، امکان‌‏پذیر نیست.

شرایط حاکم بر انتخابات، اجازه نمی‌‏دهد ما به این موضع برسیم که باید شرکت کنیم. چون در شرایط کنونی و قوانین حاکم، شرکت در انتخابات، اساساً برای سازمان‌‏های خارج از حاکمیت امکان ندارد و فقط خودشان را بازیچه‌‏ی حاکمیت قرار خواهند داد.

ممکن است دلایل این عدم امکان را بیشتر توضیح بدهید؟

اصولاً این پرسش زیاد مطرح می‏‌شود که آیا جبهه‌‏ی ملی و یا سازمان‌‏های ملی بیرون از حاکمیت، کاندیدا معرفی خواهند کرد یا نه. زمانی معرفی کاندیدا و پشتیبانی از کاندیدای به خصوصی معنی دارد که از این حرکت دستاوردی متصور باشد.

اگر نامزدی را بدون هیچ برنامه‌‏ی حساب شده‏ و قابل تداوم در مسیر انتخابات، معرفی کنیم که ردصلاحیت شود، یکی از شخصیت‏‌های ملی را چه در درون جبهه‌‏ی ملی چه بیرون از آن، بازیچه قرار داده‌‏ایم.

اگر هم نامزدی را معرفی کنیم که جمهوری اسلامی به هر دلیلی او را تائید کند ـ به خاطر این‌که تنور انتخابات را گرم نگاه دارند ـ ولی امکان تبلیغ نداشته باشد، یا کنترلی بر اخذ و شمارش رأی نداشته باشد، این وسیله‏‌ی تبلیغاتی را به جمهوری اسلامی داده‏ایم که ادعا کند انتخابات آن‌قدر آزاد بود که همه توانستند در آن شرکت کنند، منتها رأی نیاوردند.

بنابراین، ما حاضریم ببینیم آیا حاکمیت جمهوری اسلامی به آن خردورزی می‏‌رسد که روزنه را برای آزاد شدن انتخابات و کنترل مردمی بر رأی‏گیری و حتا نظارت بین‌‏المللی باز کند؟ یا آیا بعضی از فیلترها مانند شورای نگهبان، کنار گذاشته خواهد شد؟ هم‌‏چنین محدودیت زمانی که کاندیداها برای تبلیغات و شناساندن خود و عرضه‌‏ی یک برنامه برای کشور دارند؟

چون ما فکر می‏‌کنیم که کشور ما در سال آینده باید منتظر یک طوفان سهمگین اقتصادی باشد و جریانی که در آینده اداره‏ی کشور را بر عهده می‌‏گیرد، بسیار کار دشوار و گرانی در پیش خواهد داشت که از هر کسی برنمی‌‏آید.

بنابراین، برنامه‌‏ای مدون برای اداره‌‏ی کشور و نجات آن از این طوفان در راه، اولین چیزی است که یک کاندیدا باید عرضه و از آن دفاع کند. برای عرضه‌‏ی این برنامه هم نیاز به زمان، دسترسی به رسانه‏‌ها و اجازه‏‌ی برگزاری گردهما‏یی و تبلیغات آزاد دارد.

تأکید شما در برنامه‏‌های انتخاباتی روی چیست؟ در حال حاضر، مشکل بیشتر برنامه‏‌ی سیاسی رییس جمهور آینده است یا برنامه‌‏های اقتصادی او؟

در هر دوره‌‏ی زمانی، اولویت‌‏ها تغییر می‏‌کند. اولویت موجود این دوره، اصلاح خراب‏‌کاری‌‏هایی است که دولت آقای احمدی‌نژاد طی سه سال و نیم گذشته انجام داده و کشور را به سوی سقوط اقتصادی هدایت کرده‏ است.

بنابراین، بزرگ‌‏ترین مسئولیت و دغدغه‏‌ی رییس جمهور آینده جلوگیری از سقوط اقتصادی کشور و بهبود وضعیت اقتصادی است. برای این منظور هم باید برنامه‌‏ای داشته باشد، این برنامه را اعلام کند و کارشناسان ارزیابی کنند که آیا برنامه‏‌ی ایشان عملی است، راه به جایی می‌‏برد یا نه. فعلاً، اولویت نجات اقتصادی کشور است.