«هرکسی روبروی احمدی‏نژاد بایستد، پیروز است»

نیک‌آهنگ کوثر

در حالی که حدود سه ماه به انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری ایران مانده، فضای انتخاباتی در ایران هم‌چنان مبهم است. در حال حاضر تنها مهدی کروبی و سیدمحمد خاتمی رسماً وارد میدان رقابت با محمود احمدی‌نژاد شده‌اند. در این زمینه با مسعود سفیری، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی گفت و گو کرده‌ام.

آمدن آقای خاتمی چه تحولاتی را می‏تواند در جبهه‏ی اصلا‏ح‏طلبان و از آن طرف، در جبهه‏ی مقابل، یعنی اصول‏‏گرایان، ایجاد کند؟

آقای خاتمی با اعلام نامزدی‏ خود در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده، دومین رییس جمهوری خواهد بود که پس از آقای هاشمی رفسنجانی تصمیم گرفته بار دیگر وارد عرصه‏ی انتخابات شود. البته امیدوار است که سرانجامی متفاوت از هاشمی رفسنجانی داشته باشد.

آقای خاتمی با اعلام این تصمیم، ترکیب آرایش نیروهای سیاسی را با تحولات جدی مواجه خواهد کرد. مایل هستم در سه محور به ارزیابی این تحولات بپردازم و بعد به بخش دوم پرسش شما پاسخ می‏دهم؛

اول به ترکیب آقای خاتمی و اصلاح‏طلب‏ها می‏پردازم. دو جریان عمده‏ی «مجمع روحانیون مبارز» و «جبهه‏ی مشارکت» از آقای خاتمی حمایت خواهند کرد. به علاوه‏ی طیف گسترده‏ای از فعالان ملی مذهبی، هنرمندان، جنبش روشنفکری و جنبش دانشجویی.

اما طیف میانه‏ی جناح اصلاح‏طلب که «حزب اعتماد ملی» آقای کروبی، بخشی از کارگزاران، احزابی نظیر «اعتدال و توسعه»، «حزب همبستگی» و نظایر آن حداقل تا این لحظه آن را نمایندگی می‏کنند، ترجیح می‏دهند در محور آقای کروبی فعال باشند.

بنابراین، جبهه‏ی اصلاح‏طلبان با یک گزینه‏ی دو محوری ـ خاتمی و کروبی ـ مواجه خواهد بود.

بخش دوم ماجرا، تاثیری است که نامزدی آقای خاتمی بر جناح اصول‏گرا خواهد گذاشت. اصول‏گراها ناگزیر خواهند شد محورها و شعارهای جدیدی را مطرح کنند و بر سر آن‏ها به توافق برسند که البته پرهزینه خواهد بود. بسیار پرهزینه. چرا که اختلاف‏نظرها خیلی جدی است و آقای احمدی‏نژاد نمی‏تواند گزینه‏ی بلامنازع باشد.

فشار اقتصادی، تحولات نظام بین‏الملل، هزینه‏های کمرشکنی را بر مردم ایران تحمیل کرده است و اگر تعداد شرکت‌کنندگان خارج از حد تصور نباشد، جناح آقای احمدی‏نژاد فقط می‏تواند از طریق صندوق‏هایی که آماده‏ی هرگونه تقلبی خواهند بود، به قدرت برسد. وگرنه هرکسی روبروی آقای احمدی‏نژاد بایستد، می‏تواند قدرت را در دست بگیرد، به‏ ویژه آقای خاتمی.

آیا حضور آقای خاتمی در انتخابات، باعث تغییر جناح‏بندی‏های سیاسی هم خواهد شد؟ یعنی آیا ممکن است برخی از روحانیون سنتی قم به سمت آقای خاتمی بیایند؟ یا نه ممکن است بخش‏هایی که انتظار داشتیم، به طرف آقای خاتمی بیایند، به سمت گروه‏های دیگر گرایش پیدا کنند؟

به اعتقاد من روحانیت سنتی که از آقای هاشمی رفسنجانی در انتخابات مجلس خبرگان حمایت کرد، از اصول‏گرایان پادگانی به ریاست احمدی‏نژاد وحشت دارد و ترجیح می‏دهد حیات سیاسی خود را به آن‏ها گره نزند. بنابراین، از خاتمی حمایت خواهد کرد. نظیر بخشی از روحانیون مستقر در قم.

اما آقای خاتمی در عین حالی که با حضور خود یک انرژی به عرصه‏ی سیاست ایران صادر کرده، یک سری انرژی‏ها را هم آزاد خواهد کرد و با مخالفت‏ها و نقدها‏ی جدی روبرو خواهد شد.

اولین مخالفین آقای خاتمی اصول‏گرایان و اصولا طیف گسترده‏ی جناح راست خواهد بود که با تخریب گسترده وارد میدان می‏شوند. رسانه‏ها، از روزنامه تا رسانه‏ی ملی را در اختیار دارند و آقای خاتمی را تا آستانه‏ی لحظه‏ای که رأی او به محدودترین حوزه‏ی ممکن برسد، تخریب خواهند کرد.

یک بخش دیگری هم هست که از آقای خاتمی انتقاد خواهد کرد. حتی ممکن است او را تخریب هم بکند. با تعابیری که مثلا آقای کرباسچی به کار برده بود.

این است که بخشی از اصلاح‏طلبان اعتقاد دارند آقای خاتمی یا سهمی به آن‏‏ها در هشت سال گذشته نداده و یا این که قدرت خود را کامل اعمال نکرده است. آن‏ها به شدت آقای خاتمی را نقد خواهند کرد. نقطه‏ی کلیدی این است که آقای خاتمی، برخلاف دوران گذشته، این بار مجلس حامی هم نخواهد داشت.

به اعتقاد من، حتا اگر اصول‏گرایان و بخش انتصابی قدرت در نظام جمهوری اسلامی حاضر شود قوه‏ی مجریه را با اصلاح‏طلب‏ها و سایر جناح‏ها تقسیم کند، مجلس را هرگز از دست نخواهد داد. طیف شورای نگهبان هم اجازه نخواهد داد که مجلس دست جناح مخالف خود (جز یک اقلیت بسیار بسیار کم) بیفتد.

بنابراین، آقای خاتمی اگر به پیروزی برسد، با یک قوه‏ی مجریه‏ی محدود و معدود ریاست جمهوری خود را آغاز خواهد کرد.

اگر نگاه را کمی فراتر ببریم، در صورتی که آقای خاتمی انتخاب شود، عملا یک نسبتاً لیبرال در ایران، بعد از پیروزی بارک اوبامای لیبرال می‏تواند در مقایس‏های جهانی اهمیت زیادی داشته باشد. نگاه جهانی به انتخاب احتمالی آقای خاتمی چه خواهد بود؟

پیروزی آقای اوباما در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، یک هیجان بین‏‏المللی در مورد نقش آمریکا به‏وجود آورده و آمریکا و نظام بین‏‏الملل را با پتانسیل جدیدی مواجه کرده است.

بنابراین، شاید نظام بین‏الملل این بار بازهم تاثیرگذار باشد و بخشی از قدرت و جناح قدرت در ایران این را درک کرده باشند که اگر می‏خواهند وارد عرصه‏های دیپلماتیک و گفت‏وگو بشوند، به فردی نظیر خاتمی نیاز دارند تا آقای احمدی‏نژاد که ادبیاتش دنیا را متشنج کرده است.

در حالی که ادبیات سید محمد خاتمی به دنیا اطمینان خاطر می‏دهد. حتا اگر آقای خاتمی از انرژی اتمی دفاع کند، ترجیح می‏دهند با خاتمی مذاکره کنند تا این که با احمدی‏نژادی که حتا بگوید از انرژی اتمی دست برداشته است. می‏خواهم بگویم فاصله این قدر زیاد است.

هرچند یک نقطه‏ی بسیار مهم‏‏تر، اما تلخ، در این بحث وجود دارد و آن این که نظام بین‏الملل هم فهمیده است که در ایران یک تصمیم‏گیرنده بیشتر وجود ندارد و آن هم شخص رهبر است و اگر ایشان اراده نکند، هیچ اتفاقی نخواهد افتاد.