«برداشت از بودجه‏‌ی عمرانی، گرفتن آینده‏‌ی کشور»

مریم محمدی

سرانجام هفته‏‌ی گذشته، پس از نزدیک به دو ماه تعویق، بودجه‌‏ی سال ۱۳۸۸ دولت نهم به مجلس ارائه شد. به این ترتیب، مجلس برای بررسی این بودجه فقط دو هفته زمان در اختیار دارد.

با اشاره به نکات برجسته در بودجه‌‏ی سال ۸۸ و بعضی مطالب تا کنون در مجلس طرح شده، با آقای دکتر جمشید اسدی، استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس، گفت‏ و گو کرده‏‌ام.

بودجه‏ی دویست و هشتاد و دو هزار میلیارد تومانی دولت نهم، با دو درصد کاهش نسبت به سال گذشته به مجلس تقدیم شده است. دولت معتقد است که کسر بودجه نخواهد داشت و در صورت همکاری مجلس، قادر خواهد بود با این بودجه به خوبی مملکت را اداره کند. نظر شما که بودجه را مطالعه کرده‌‏اید، در این مورد چیست؟

پیش از این با نفتی که بین ۹۰ تا ۱۴۰ دلار در نوسان بود، بودجه‌‏ی این دولت، بودجه‌‏ای شد که بارها احتیاج به متمم داشت و بارها یا از مجلس خواستند برداشت اضافه از صندوق ذخیره‌‏ی ارزی را بپذیرد یا خودشان از حساب عمرانی بودجه به حساب جاری بودجه اضافه کردند.

در زمانی که قیمت نفت این‌‏قدر بالا بود و بودجه‏‌ی دولت گرفتار کسری شد، وای به حال امروز؛ علی‏‌رغم این‌که خودشان می‌‏فرمایند با در نظر داشتن کاهش قیمت نفت صورت گرفته است.

مضافاً این‌که تا پیش از دولت نهم، معمولاً رسم بر این بود که در آذر‌ماه بودجه به مجلس ارائه شود تا مجلس بتواند در این مورد بحث و تبادل‏ نظر کند و پیشنهادهای خود را بگوید.

دکتر جمشید اسدی، استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس

اشاره‌‏ی شما به زمان کمی است (۱۵ روز) که برای بررسی در اختیار مجلس است؟

بله و به طور کلی. مضافاً این‌که ریز بسیاری از مواد بودجه مثل گذشته به مجلس نیامده و آن‌‏ها را به ‏طور کلی به مجلس ارائه کرده‌‏اند. حتی آقای رییس جمهور فرموده‏‌اند امیدوار به روزی هستند که بودجه مثل یک دفترچه یادداشت در جیب هر ایرانی جای بگیرد.

یعنی آن موادی را که وجود داشت و نمایندگان مجلس می‌‏توانستند در مورد آن اندیشه و تبادل نظر کنند، کم‏‏کم از میان رفته است.

این بودجه از طرف نهاد نسبتاً مستقل «سازمان برنامه و بودجه» تنظیم نشده (این سازمان را آقای رییس جمهور منحل کرد) و بودجه‌‏ای را که خود دولت تنظیم کرده، خود او هم به مجلس پیشنهاد می‌‏کند.

در همین بررسی‏‌های اولیه در مجلس، دولت مجاز شد که تا مبلغ پنج هزار و پانصد و پنجاه هزار میلیارد ریال از هزینه‌‏های عمرانی برداشت و صرف هزینه‌‏های جاری کند. این عمل در عرف اقتصاد چه پیامدهایی برای جامعه و اقتصاد کشور دارد؟

معنی عمده‌‏ی برداشت از بودجه‏‌ی عمرانی و تخصیص ‏‏‏آن به بودجه‌‏ی جاری، از میان بردن آینده‏‌ی یک کشور است. عمران یعنی سرمایه‏‌گذاری برای ساختن آینده.

مثلاً سرمایه‏گذاری برای راه‏ انداختن کارخانه‏‌های تولیدی جدید، تکنولوژی‌‏ها و فن‌‏آوری‌‏های آینده‌‏ساز و سرمایه‌‏گذاری برای آن‏‌که اقتصاد و کشور بتواند در آینده در عصر جهانی شدن و رقابت بین‌‏المللی یک مکان رقابتی و کارا داشته باشد.

وقتی مرتب از بودجه‌‏ی عمرانی برداشت و به بودجه‌‏ی جاری تخصیص داده می‌‏شود، یعنی این‌که این آینده از کشور گرفته شده است.

به‏ویژه آن‌که این سرمایه‏‌های عمرانی درآمد‌ساز و سرمایه‌‏ساز هستند. یعنی کشور در آینده باید بتواند از سرمایه‏‌گذاری‏‌های عمرانی که امروز صورت می‌‏گیرد، هم به ‏صورت اشتغال و هم داشتن درآمد، بهره‏‌مند شود.

دولت قیمت پایه‏ی نفت را ۳۷.۵ دلار اعلام، ولی پیش‌‏بینی کرده که ممکن است نفت تا ۴۵ دلار به فروش برود و از محل اضافه‌‏ی این درآمد، صرف بودجه‌‏های عمرانی شود. در این مورد چه فکر می‏‌کنید؟

اولاً، علی‌‏رغم مخالفتم با دولت نهم و آقای رییس ‏جمهور، یکی از بزرگ‌‏ترین آرزوهایم این است که قیمت نفت ۴۵ دلار که سهل است، ۴۵۰ دلار بشود و درآمد کشورم افزوده شود.

اما زمانی که قیمت نفت نه ۴۵ دلار بلکه ۱۴۵ دلار بود، مگر نه این‌که آقای احمدی‌‏نژاد باز از بودجه‏‌ی عمرانی برداشت و به بودجه‏‌ی جاری اختصاص داد. مگر نه این‌که خارج از مصوبات حساب ذخیره‏‌ی ارزی که هم در چهارچوب برنامه‏‌ی سوم و چهارم پیش‌‏بینی شده بود و هم مجلس آن را تصویب کرد، بیشتر از حدی که باید، ازحساب ذخیره‏‌ی ارزی برداشت کرد.

خُب حالا چه تضمینی وجود دارد که اگر قیمت نفت دو سه دلار اضافه شود، آن دو سه دلار اتفاقاً به هزینه‏‌های عمرانی تخصیص داده خواهد شد.

احمدی‌نژاد، بودجه‌ی سال ۸۸ را تقدیم مجلس می‌کند

پیش‌‏بینی احتمال درآمد اضافه‏ برای دولت از محل حذف یارانه‌‏ها هم وجود دارد. اخیراً معاون برنامه‏ و بودجه‌‏ی دولت، آقای ممبینی، گفته‏‌اند: «از محل حذف یارانه‏‌‌ی حامل‌‏های انرژی و شفاف‏‌سازی در این زمینه، حدود پانزده هزار و دویست میلیارد تومان درآمد دولت خواهد شد» که البته این هم در جهت جبران کسری بودجه‌‏ای که کارشناسان در بودجه‏‌ی سال ۸۸ پیش‏بینی می‌‏کردند، است.

این هم باز از نکاتی است که آقای احمدی‏‌نژاد با تصور خاصی از میزان فهم و درک جامعه چنین صحبتی را می‌‏کند. مگر آقای رییس جمهور نگفته‌‏اند: «این یارانه‏‌ها را به جای این‌که به حامل‏‌های انرژی بپردازیم، به صورت نقدی به مردم خواهیم پرداخت».

پس در این مورد، هزینه بر دوش بودجه فرقی نمی‏‌کند؛ به جای این‌که به این حساب بپردازند، به آن حساب می‌‏ریزند. مگر این‌‌که یا آقای احمدی‏‌نژاد تصمیم گرفته باشد یارانه‌‏ها را به صورت نقدی به مردم ندهد که در این صورت حقیقت را خدمت مردم نگفته است. یا آن‏‌چه را گفته، وفای به عهد می‌‏کند و انجام می‌‏دهد که در این صورت هزینه‏‌ی دولت کم‌‏تر نمی‏‌شود.

نکته‌‏ای که این‏‌جا هست، البته ممکن است عایدی دولت از محل تفاوت پرداخت یارانه‏‌های انرژی باشد و میزانی که تعیین کرده به خانواده‏‌ها بدهد که میزان بسیار کمی است. (نفری سی تا چهل هزارتومان)

بله، به این نکته هم می‌‏پردازم. حسابی که دولت نهم کرده است، مورد قبول اقتصاددانان و حتا دفتر پژوهش‏‏‌های مجلس نیست.

نکته‏ی دیگر هم این است که حتا اگر اقتصاددانان در ایران و دفتر پژوهش‌‏های مجلس هم اشتباه کرده باشند، حساب دولت درست باشد‏ و ذخیره‏ای از این محل باقی بماند، بازهم تکاپوی کسری بودجه‌‏ای را که سال‌‏های پیش به آن اندازه از حساب ذخیره‌‏ی ارزی برداشت کرده‌‏‏اند و از حساب عمرانی به حساب جاری ریخته‏‌اند، نمی‌‏‏کند.

با شناختی که از روند اقتصاد جهانی دارید و اِشرافتان به اقتصاد ایران، توصیه‏‌ی شما به همین دولت آقای احمدی‏‌نژاد برای این‌که اوضاع اقتصادی بدتر از این نشود یا احیاناً بهبود پیدا کند، چیست؟

توصیه‏‌ای که می‌‏توانم داشته باشم، این است که برای دوره‏‌ی دهم خود را نامزد و کاندیدا نکند. برای این‌که اقتصاد در وضع بحرانی شدیدی به‏ سر می‏‌برد.

وقتی آقای احمدی‏نژاد بسیاری از وزرای خود و روسای بانک مرکزی را به خاطر تذکراتی که به مراتب هم‏‌راهی و هم‏‌دلی بیشتر با دولت داشته است، وادار به استعفا کرد، وای به حال اقتصاددانی که خارج از حوزه‏ی اعتماد ایشان توصیه‌‏ای بکند.

اما آن‏چه را برای اقتصاد ایران بسیار مفید می‏‌دانم، این است که اقتصاد ما هرچه بیشتر اقتصاد بازار بنیاد بشود. همان‌‏گونه که حتا مقامات عالی‌‏رتبه‏ی خود کشور مثل رهبری و مجمع تشخیص مصلحت گفته‏اند و اشارات بسیاری هم در مجلس شده است‏، بالاخره این اقتصاد انحصاری و راند‏خواری را به اقتصاد رقابتی و بازار بنیاد تبدیل کنند.