گزینه‌‌ی بعدی اصلاح‌طلبان: موسوی یا خاتمی؟

مریم محمدی

در ادامه‌‌ی بحث‌‌های مربوط به آرایش صحنه‌‌ی سیاسی انتخابات، ترتیب شرکت و تعداد کاندیداها، به ویژه از دو جناح اصلی کشور ـ اصول‌‌گرایان و اصلاح‌‌طلبان ـ با آقایان: دکتر احمد زیدآبادی، دبیر کل «سازمان ادوار تحکیم وحدت» که سازمان متبوع وی از ماه‌‌ها پیش بر نامزدی آقای عبدالله نوری، وزیر کشور دوران اصلاحات اصرار داشته است، و نیز محمدعلی ابطحی از چهره‌‌های سرشناس نزدیک به آقای خاتمی که در دو دوره‌ی ریاست جمهوری وی به ترتیب رییس دفتر و معاون حقوقی پارلمانی ایشان بودند، گفت و گو کرده‌‌ام.

از آقای زیدآبادی می‌‌پرسم که در مجموعه اخبار و شرایط فعلی صحنه‌‌ی تازه‌‌ی انتخابات را چگونه می‌‌بینند؟

هنوز صحنه‌‌ی انتخابات تغییر محسوسی نکرده است. جز آقای کروبی که حضور خودشان را در انتخابات قطعی اعلام کرده‌‌اند، هنوز کاندیدای رسمی در انتخابات نداریم.

آقای خاتمی همچنان اعلام نظر نکرده است. آقای موسوی هم همین‌‌طور. از طرف جناح محافظه‌‌کار هم جز آقای احمدی‌نژاد، کسانی که مطرح بودند، هنوز به طور رسمی اعلام حضور نکرده‏‌اند. شرایطی هم که آقای نوری برای حضور خود مطرح کرده بود، هنوز متحقق نشده است.

بنابراین، اتفاق خاصی نیفتاده است. شاید تنها اتفاق این باشد که ظاهراً اراده‌‌ی آقای خاتمی برای وارد شدن در صحنه کم‌‏تر شده و این یک شور منفی در بین اصلاح‌طلبان به وجود آورده است.

احمد زیدآبادی، دبیر کل سازمان ادوار تحکیم وحدت / عکس: دویچه‌وله

بدین ترتیب، شما گزینه‌‌ی بعدی اصلاح‌طلبان را بیشتر آقای موسوی می‌‌بینید تا آقای خاتمی؟

آقای خاتمی گفته است: «از بین من و آقای موسوی یکی خواهد آمد.» اما گروه‌‌های حامی آقای خاتمی ظاهراً اصرار بر آمدن شخص ایشان دارند و تمایلی به حمایت از آقای موسوی ندارند.

ولی اگر آقای خاتمی بیاید، یک اجماع نسبی دور ایشان شکل می‌گیرد و ممکن است کاندیداهای دیگر به حاشیه بروند.

فرض کنیم این اتفاق بیفتد و آقای موسوی به جای آقای خاتمی بیاید.

اگر آقای موسوی بیاید، این‌که دور ایشان و یا در اطراف آقای کروبی اجماعی شکل خواهد گرفت، هنوز مشخص نیست. چون ممکن است که اصلاح‌طلبان به دو دسته‌‌ی نسبتاً مساوی تقسیم بشوند.

ولی از نظر من، آقای کروبی و آقای موسوی با هم رقابت نخواهند کرد و به احتمال زیاد ممکن است یکی از این دو نفر به نفع دیگری کنار برود.

آن یک نفر از نظر شما چه کسی خواهد بود؟

فعلاً روشن نیست. ممکن است هر دو امکان‌پذیر باشد. فکر می‌‌کنم این‏‌ها آن‌قدر به هم نزدیک هستند که بتوانند توافق کنند.

از نظر شما امکان دارد آقای خاتمی به همین دلیل که بین آقای موسوی و کروبی می‌‌تواند توافقی باشد که زیاد هم به زیان اصلاحات نباشد، این طرح «من یا موسوی» را آورده باشد برای این‌که هم پاسخ هوادارن خود را داده باشد و هم این‌که در مقابل کروبی قرار نگیرد؟

آقای خاتمی تحت فشار بوده که وارد بشود. چون ایشان نمی‌‌خواهد وارد بشود، با طرح آقای موسوی خواسته است آلترناتیوی برای اصلاح‌طلبان به وجود بیاورد. طرح ایشان مقداری هم به معنای عدم حمایت آقای خاتمی از آقای کروبی تعبیر می‌‌شود.

اما اگر آقای خاتمی نیاید و حضور آقای میرحسین موسوی جدی بشود، راه ائتلاف اصلاح‌طلبان باز می‌‌شود. چون این دو نفر با هم سابقه‌‌ای دارند و به خصوص دوست ندارند با هم رقابت کنند، فکر می‌کنم امکان کناره‌‌گیری هر کدام از این‌ها به نفع دیگری وجود دارد.

این احتمال هم هست که مسأله را به میزان نفوذ اجتماعی که هر کدام دارند، واگذار کنند و بر اساس یک نظر‌سنجی یا نوعی ریش سفیدی، یکی از این‌‏ها به نفع دیگری کنار برود.

از شما به عنوان دبیر «سازمان ادوار تحکیم وحدت» که کاندیدای مورد نظرتان آقای نوری بود، سوال می‏کنم در شرایط فعلی که به نظر می‌‌آید از اصلاح‌طلبان آقای خاتمی یا آقای موسوی یا یکی از این دو به اتفاق آقای کروبی، نامزد مقابل اصول‌گرایان باشند، سازمان شما چه تصمیمی خواهد گرفت؟

ما همچنان امیدواریم زمینه برای تحقق حضور آقای نوری فراهم بشود، اما اگر این زمینه به هر دلیلی فراهم نشود، قطعاً از کاندیدای خاصی حمایت بی‌قید و شرط نخواهیم کرد.

احتمالاً، سوالات و پرسش‌‌هایی و همین‌‌طور مطالباتی را مطرح می‌‌کنیم و به تک تک کاندیداها ارائه می‌‌کنیم. هر کاندیدایی که پذیرفت به سوال‌‏های ما پاسخ‌‌های روشنی بدهد و برای بخشی از ضروری‌‌ترین نیازهای جامعه راه حلی داشته باشد و بخواهد به آن مطالبات پاسخ بدهد، ممکن است حمایتی متناسب با آن خواست‌‌ها انجام بدهیم. اما اگر غیر از این باشد قاعدتاً بعید است از کاندیدای خاصی حمایت کنیم.

محمدعلی ابطحی، رییس دفتر و معاون حقوقی پارلمانی دوره‌ی خاتمی

با آقای ابطحی گفت و گو می‌کنم و از ایشان می‌پرسم به گفته‌‌ی رسانه‌‌ها، آقای خاتمی تاریخی را که برای مشخص کردن نامزدی خودشان یا آقای موسوی اعلام کرده بودند، باز هم به تعویق انداختند. چرا؟

آقای خاتمی تاریخی را اعلام نکرده بودند. این جنگ روانی توسط رسانه‌‌های اصول‌‏گرا در ایران شکل گرفته بود که هر چند روز یک بار خبری را اعلام می‌‌کردند، بعد خودشان تکذیب می‌‌کردند و یک فضایی درست می‌‌کردند تا آقای خاتمی را در یک فشار فوق‌‌العاده قرار بدهند و نهایتاً بتوانند عدم رضایت آقای خاتمی را اعلام و جلب کنند.

ولی، اساساً هیچ‌وقت نشنید‏ه‏‌ام که آقای خاتمی مناسبت، مورد و یا وقتی را مشخص بکنند و بعد به تعویق بیندازند. یک روال طبیعی برای این اعلام هست.

ایشان هم اذعان دارند که باید هرچه سریع‏‌تر اعلام کنند. طبیعی است بعد از این‌که مشورتشان به نتیجه رسید، در یک موعد نزدیک نظرشان را اعلام خواهند کرد.

اگر این یک جنگ روانی از جانب اصول‏‌گرایان هم بوده،آقای خاتمی را در یک وضعیت خاصی برای جواب دادن قرار داده است.

مسلم است که باید زودتر اعلام بشود. ولی واقعاً این یک فشار روانی است. تا الان به جز آقای کروبی که باز هم از جبهه‌ی اصلاح‌‌طلبان است، از جبهه‌‌ی اصول‏‌گرایان هیچ کسی اعلام کاندیداتوری نکرده است.

اما داریم این فشار را فقط روی آقای خاتمی می‌‌آوریم‌. در حالی که حتی آقای احمدی‌‌نژاد تاکنون اعلام کاندیداتوری نکرده و کسان دیگری هم از جبهه‌ی اصول‌گرایان کاندیداتوری خودشان را اعلام نکرده‌اند. فکر نمی‌کنم، این خیلی به معنای یک حالت فوق‌‌العاده و حاد برای شخص آقای خاتمی باشد.

در میان اصلاح‌‌طلبان، الان سه شخصیت مطرح هستند. پیش‌بینی شما نسبت به موقعیت هر کدام از آن‌‏ها در میان رأی‌دهندگان چیست؟

هر سه شخصیتی که الان مطرح شده‌اند ـ آقایان خاتمی، کروبی و موسوی ـ در عرصه‌ی سیاسی کشور سه شخصیت مهم هستند. هر سه آن‏‌ها دارای بار لازم کاندیداتوری برای ریاست جمهوری هستند.

فضای جامعه نسبت به آن‌ها فضای مثبتی است و می‌‌توانند کاندیدای خوبی برای ریاست جمهوری باشند. اما این اتفاق نظر وجود دارد که آقای خاتمی ظرفیت بیشتری برای جلب آرای مردم، به خصوص جلب آرای کسانی که معمولاً در انتخابات شرکت نمی‌‌کنند و آرای خاموش تلقی می‌‌شود، دارد.

آقای خاتمی می‌‌تواند بیش از دیگران آن‏‌ها را به میدان بیاورد و طبیعتاً اگر آن‌ها در انتخابات شرکت کنند (هر تعدادی که از این مجموعه شرکت کنند)، می‌توانند سرنوشت انتخابات را تغییر دهند. هم‌‏چنان که شرکت نکردن همین افراد، دفعه پیش سرنوشت کشور و انتخابات را تغییر داد.

اگر آقای خاتمی کاندیدا بشوند تقریباً اجماع یا شبه اجماعی که اکثریت اصلاح‌‏طلبان را در بر بگیرد، پشت سر آقای خاتمی خواهد بود و اگر رقابت بین آقای کروبی و آقای موسوی شکل بگیرد، طبیعی است که اجماع، کار بسیار دشواری است.

در حوزه‌ی اصلاح‌طلبان کار دشوار خواهد شد. فکر می‌ِ‌کنید وقتی حضور دو‌گانه‌‌ای از اصلاح‌طلبان موجود است، آن وقت اصول‌‏گرایان به چه شکلی وارد صحنه می‌‌شوند؟

معتقد هستم، در هر صورت جبهه‌‌ی اصول‌گرایان شانسی غیر از آقای احمدی‌‌نژاد ندارند و اگر هم کسی را معرفی کنند به صورت غیرجدی معرفی می‌‏کنند.

اصول‏‌گرایان پشت سر آقای احمدی‌‌نژاد خواهند رفت یا کسی را معرفی نمی‌‌کنند، یا فردی غیرجدی را معرفی می‌‌کنند. این هم البته مورد استقبال ماست که همه‌‌ی جناح اصول‏‌گرا پشت سر آقای احمدی‌‌نژاد باشند تا کاملاً تابلوی شفافی از چهره‏‌ی آن‏‌ها در ذهن جامعه شکل بگیرد.

از دلایل شکست اصلاح‌‌طلبان در دروه‌ی قبل، یکی این گفته می‌‌شود که توقعات اجتماعی از اصلاح‌‌طلبان بالاتر از توان موجود بوده است. آیا با توجه به شرایط دشوارتری که امروز به لحاظ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی موجود است، ممکن نیست این توقعات باز هم بیشتر به وجود آمده باشد و در واقع از توان اصلاح‌‌طلبان خارج باشد؟

البته شرایط خیلی دشوار است و کار خیلی سخت است‌. اما تصور من این است که با توجه به تجربیات این سه ساله و اتفاقاتی که در این مدت افتاد، توقعات جامعه محدودتر شده است.

جامعه بسیاری از این اتفاقات را در آن سال‌ها پیش‌بینی نمی‌کرد یا فکر نمی‌‌کرد که ممکن است اتفاق بیفتد‌. ولی این‏‌ها در شرایط فعلی می‌‌تواند در تنظیم توقعات جامعه سهیم باشد و کمک بکند.