پس از آتش‌‌بس در غزه

سعید شروینی

تحقق اهداف جنگ به چه معناست؟

روز شنبه که اهود المرت اعلام آتش‌بس یک جانبه کرد، گفت این جنگ از تحقق اهداف خود نیز فراتر رفته است. این در حالی است که دولت اسرائیل با توجه به تجربه‌ی جنگ لبنان در سال ۲۰۰۶، هیچ‌گاه در سه هفته‌ی گذشته اعلام نکرد که اهداف دقیق جنگ اخیر کدام‌ها هستند.

شاید به این دلیل که اگر اهداف اعلام‌ شده تحقق نیابند، حماس خود را پیروز جنگ اخیر اعلام کند و دولت اسرائیل، هم در صحنه‌ی داخلی و هم در گستره‌ی بین‌المللی در توجیه جنگ کم بیاورد.

می‌توان کمی مته به خشخاش گذاشت و سخن نقل ‌شده‌ی المرت را این‌گونه تعبیر کرد که گویا هدف اسرائیل در این جنگ، کشتن هزار فلسطینی بوده و حالا چون شمار کشته‌ها از این رقم بالاتر رفته، پس جنگ به فراتر از اهداف خود دست یافته است.

باری، ‌حالا که آتش‌بس یک جانبه اعلام شده، نه توافقی برای قطع موشک‌پرانی‌های حماس به دست آمده، نه مصر حاضر شده در‌باره‌ی مرز رفح و جلوگیری از قاچاق اسلحه از این مرز برای حماس تعهدی بپذیرد و نه حضور نیروهای خارجی را برای این کار قبول می‌کند.

قول‌ و قراردادهای اروپا و آمریکا به اسرائیل در این رابطه هم بعید است که لزوماً نتیجه‌ی ملموسی به بار آورند. نابودی رهبری حماس که از جمله آماج این جنگ بوده هم متحقق نشده و اگر همه‌ی کشته‌شدگان جنگ اخیر (بیش از ۱۲۰۰ نفر)‌ را هم از اعضای حماس بدانیم (‌که این‌طور نیست) باز هم این گروه رادیکال بنا به داده‌های سازمان امنیت ارتش اسرائیل همچنان ۱۵ برابر این کشته‌شدگان نیرو در اختیار دارد.

هر چند به هر صورت به لحاظ نظامی تضعیف شده،‌ اما تضعیف به معنای نابودی و فلج‌شدن نیست، و این یعنی این‌که یکی دیگر از اهداف مکتوم جنگ هم کماکان نامتحقق نمانده است. این‌که این جنگ به هدفی همچون آزاد کردن سرباز اسرائیلی که از دو سال پیش در اسارت حماس به سر می‌برد هم نرسیده است، شاید بی‌نیاز از اشاره باشد.

اگر یک نتیجه‌ی قطعی و «مثبت»‌ برای ا‌ین جنگ بتوان متصور شد، بالا‌ رفتن محبوبیت دو حزب حاکم کادیما و کارگر در نزد بخش‌هایی از مردم اسرائیل و بهبود شانس موفقیت آن‌ها در انتخابات پارلمانی فوریه در برابر حزب تندرو لیکود است.

این‌که در اسرائیل گاه و بی‌گاه احزاب حاکم برای بهبود وضعیت خود در افکار عمومی نسبت به سایر رقبا، به جنگ رو می‌آورند و این «تدبیر» معمولاً جواب هم می‌دهد، از نکات قابل تأمل در رویکردها و رفتار انتخاباتی بخش‌هایی از جامعه‌ی اسرائیل (و نه تنها آنجا) است.

خرابی گسترده غزه پس از حملات اسرائیل

هزینه‌ها و فایده‌های آتش‌بس یک جانبه

در عین حال، معنای اعلام آتش‌بس یک جانبه از سوی اسرائیل این است که این کشور حاضر نشده به شرایط حماس (خروج نیروهای اسرائیلی در مدتی کوتاه و بازگشایی مرزها و برچیده‌ شدن تحریم‌ها) تن در دهد و در ضمن می‌تواند هرگاه که خواست دست به عملیات نظامی بزند و «ترور هدفمند» رهبران حماس را هم دوباره به جریان بیاندازد.

ولی تجارب قبل از سال ۲۰۰۵ که ارتش اسرائیل در غزه حضور داشت، حاکی از آن است که حضور نظامی در این منطقه دشوار،‌ پرهزینه و توأم‌ با ریسک و خطرهای بسیار است.

این حدس و گمان شاید کاملاً بی‌اساس نباشد که آتش‌بس یک جانبه و ادامه‌ی همزمان نیروهای اسرائیلی در غزه برای آن است که مراسم تحلیف اوباما در آرامش برگزار شود و در عین حال اولین موضع‌گیری‌های وی در زمینه‌ی سیاست خاورمیانه با ملاحظه‌ی شرایط جدیدی باشد که اسرائیل در سه هفته‌ی گذشته در غزه به وجود آورده است.

سخنان بی‌سابقه‌ی المرت و پرسش دوباره در‌باره‌ی مناسبات آمریکا و اسرائیل

دولت بوش در زمینه‌ی مناسبات تنگاتنگ با اسرائیل دولتی شاخص در تاریخ آمریکا بود که به تل‌آویو تا همین لحظه‌ی آخر نازک‌تر از برگ گل هم نگفت.

این‌که المرت چهار روز پیش در جمع مردم شهر اشکلون با صراحت بی‌سابقه‌ای توضیح داد که چگونه دولت آمریکا را سنگ روی یخ کرده و در گفت و گوی تلفنی با بوش او را واداشته که در سازمان ملل به قطعنامه‌ی آتش‌بسی که خود واشنگتن در تدوین آن دست داشته رأی ممتنع دهد، می‌تواند تا حدودی نشان‌دهنده‌ی چگونگی تحکم و تبعیت میان دولت‌های اسرائیل و آمریکا باشد.

اینک چند روز است که در رسانه‌های آمریکا و خارج از آن،‌ به استناد گفته‌های المرت در‌باره‌ی رابطه‌ی تل‌آویو و واشنگتن، این بحث جاری است که به راستی آمریکا از اسرائیل حساب می‌برد یا بالعکس؟

پاسخ به این سوال هر چه باشد، رهبران اسرائیل مطلوبشان این است که اگر دولت اوباما طابق‌النعل بالنعل جا پای دولت بوش نمی‌گذارد، دست‌کم در همان کادر همیشگی دولت‌های آمریکا باقی بماند که اسرائیل هر چه در منطقه انجام می‌دهد از موضع «حق»‌ است و خواست‌هایش از واشنگتن نیز نباید روی زمین بماند.

با توجه به مجموعه‌ی نکات یاد شده،‌ هنوز نمی‌توان گفت آتش‌بسی که اسرائیل و حماس مستقلاً و با تهدید و اولتیماتوم به یکدیگر آن را اعلام کرده‌اند به کدام سو خواهد رفت و آیا جنگ سه هفته‌ی اخیر و چالش‌های سیاسی و احیاناً نظامی اسرائیل در غزه و واکنش‌های حماس و نیروهای تندرو دیگر به آن، با فرض این‌که به حذف کامل حماس از صحنه‌ی فلسطین هم بیانجامد، جز تشدید نفرت و کینه و تداوم فقدان امنیت و آرامش برای اسرائیل، نتیجه‌ای دارد؟ و آیا کسی می‌تواند ادعا کند که سودبرنده‌ی چنین شرایطی محمود عباس والفتح اوست؟

سرباز اسرائیلی پس از اعلام آتش‌بس یک‌جانبه در غزه

حماس معلول است، علت جای دیگری است

گفتن ندارد که در این سه سال، محمود عباس و سازمان الفتح بیش از پیش در موقعیت ضعیف‌تری قرار گرفته‌اند. آن هم نه لزوماً به خاطر وجود رقیبی به نام حماس، بلکه به آن خاطر که نتوانسته‌اند با مشی مسالمت‌جویانه‌ خود و ادامه‌ی مذاکره با اسرائیل تحقق یک صلح عادلانه را فراهم آورند.

در واقع اسرائیل حتی به نیروی میانه‌رو الفتح حاکم بر ساحل غربی هم حاضر نشده این امتیاز را بدهد که از تعداد ایستگاه‌های بازرسی و کنترل در این منطقه بکاهد، از ساخت و ساز بیشتر شهرک‌های یهودی در آنجا و به ویژه در بیت‌المقدس شرقی امتناع کند و دست‌کم یک دهم از ده هزار زندانی فلسطینی را از زندان رها سازد.

و همین بی‌عملی اسرائیل و نبود یک اراده و اجماع مشترک در این کشور برای پرداختن هزینه‌های صلح است که نیروهایی مانند حماس را قوت بخشیده و در عوض الفتح و محمود عباس را به ضعف و کم‌اعتباری سوق داده است. و تا چنین است، اگر حماس و حماس‌ها به طور کامل نابود هم بشوند، باز هم اشغال‌گری «فرزندان خلف‌» تازه‌ای می‌زاید.