برخورد رسانه‌های غربی با غزه: پیشداوری یا زاویه دید؟

نیک‌آهنگ کوثر

چند شب پیش با ساندرو کانتنتا، خبرنگار کانادایی که سال‌های زیادی را در خاورمیانه سپری کرده گپ می‌زدم. می‌گفت یکی از مشکلات بزرگ رسانه‌های غربی برای پوشش درگیری خونبار غزه، منع ورودشان به داخل غزه توسط اسرائیلی‌هاست.

پیتر مارتین که سابقه‌ای طولانی در تحلیل خبرهای بین‌المللی دارد نیز به مساله منع ورود خبرنگاران به داخل غزه اشاره کرد، اما گفت که فعالیت فوق‌العاده بخش انگلیسی زبان تلویزیون الجزیره تا حدی تواسنته است فضای داخل غزه را نشان دهد، اما کافی نیست.

پیتر زمانی استاد خودم هم بود و البته سوال‌پیچ کردن استاد هم اندکی لذت‌بخش است. یک نوع انتقام حرفه‌ای که البته دو طرف از آن راضی هستند!

از پیتر در باره اختلاف نحوه پوشش خبرهای ّغزه در آمریکا و کانادا پرسیدم.

من شخصا تفاوت بزرگی میان این دو نمی‌بینم، شاید دلیلش این باشد که به جز در موارد معدودی، منابع اصلی خبری ما از سرویس‌های خبری و خبرگزاری‌های آمریکایی است. اما مورد مهم‌تر این است که رسانه‌های غربی را به غزه راه نمی‌دهند.

و تقریبا هیچ چیز خاصی از درون غزه نداریم، مگر مثلا نوشته‌ای در روزنامه تورنتو ستار که مسوول فلسطینی سابق اسوقیتد پرس در غزه آنرا نوشته و وضعیت بد آنجا را خودش شرح داده که مجبور شده با خانواده‌اش آپارتمان بمباران شده‌اش را ترک کند.

این نگاهی است که بندرت مطرح می‌شود. اما از طرف دیگر، مثلا رادیو سی‌بی‌سی گزارش می‌دهد که گرچه نمی‌تواند از داخل غزه خبری به شنونده بدهد ولی می‌تواند استرس و نگرانی اسرائیلی‌هایی که در معرض موشک‌های حماس بوده‌اند را مخابره کند.

از او پرسیدم که این مساله اندکی قضاوت را برای مخاطب دشوار می‌کند. همانطور که دیروز در یادداشتی، هارون صدیقی در روزنامه تورنتو ستار در مورد بی‌عدالتی خبری نوع پوشش اخبار در مورد اسرائیل و فلسطین نوشته بود، مردم می‌توانند هر چه این طرف مایل است بشنوند، اما خبری از اطلاع‌رسانی در مورد وضعیت واقعی مردم غزه وجود ندارد.

درست است. خبرنگاران غربی از ورود به داخل غزه منع شده‌اند. اما در همین وضعیت گروه الجزیره انگلیسی که می‌خواهد اعتباری در غرب کسب کند، تلاش زیادی برای اطلاع‌رسانی از داخل محدوده ممنوعه به خرج داده، اما همان‌طوری که هارون صدیقی هم گفته، ما نمی‌توانیم به نقطه نظر مشخصی برسیم وقتی خبرنگارانمان را به منطقه راه نداده‌اند.

پیتر مارتین، از دبیران سابق خبری روزنامه تورنتو ستار و مدرس روزنامه‌نگاری / عکس از نیک‌آهنگ کوثر

اما مساله دیگری فراتر از گزارش‌هایی که منتشر می‌شود، یادداشت‌های شدیدا باردار و ایدئولوژیک در روزنامه‌های غربی است که خیلی راحت هر کسی را محکوم می‌کنند و به قضاوت می‌نشینند. و مساله این است که این یادداشت‌نویسان حتی ممکن است با منطقه خاورمیانه آشنایی نداشته باشند...

آیا واقعا این مساله به همین راحتی امکان‌پذیر است؟

فکر می‌کنم که امکان‌پذیر است.رسانه‌های خبری همیشه متهم به موضع‌گیری هستند و البته گاهی سعی می‌کنند مطالبی را منتشر کنند که خلاف موضع‌گیری‌هایشان باشد تا ظرفیت و یا دموکراتیک بودن خودشان را نمایش دهند. این مساله چنین می‌نمایاند که این روزنامه‌ها فقط یک خط سیر فکری ندارند و مجالی به تفکرهای مختلف برای عرضه داده‌اند.

سوال من این است که به نظر می‌رسد بعضی از روزنامه‌ها منطق و جبهه‌گیری‌های مشخصی دارند، در همین کانادا تورنتو ستار یک تلقی از ماجرا دارد، نشنال پست، یک تلقی دیگر. چگونه چنین چیزی را می‌توانیم تشریح کنیم؟

البته اینکه ما یک روزنامه را متهم به جبهه‌گیری کنیم، شاید نشان‌دهنده این باشد که خودمان نسبت به آن روزنامه جبهه‌گیری کرده‌ایم. من این‌طور ماجرا را می‌بینم که ممکن است که هر روزنامه‌ای با وجود آنکه که می‌خواهد متعادل عمل کند، اما نقطه نظر خود را نیز ناخودآگاه وارد ماجرا می‌کند.

اما اگر همین دو روزنامه را بررسی کنیم، به نظر می‌رسد که فارغ از قضاوت، تورنتو ستار از منظر فلسطینی‌ها به مساله نگاه می‌کند، بدون آنکه طرفدار فلسطینی‌ها باشد، نشنال پست البته در گزارش‌هایش تا حدی طرفدار اسرائیل عمل می‌کند، که این مساله در یادداشت‌ها تشدید می‌شود.

آیا این گرایش به اسرائیل ناشی از مدیریت ناشر طرفدار اسرائیل نمی‌تواند باشد؟

خیلی سخت است بتوان تشریح کرد که یک دیدگاه خاص خبری چه منشایی دارد، اما خب کسانی که در این روزنامه مدارج ترقی را طی کرده‌اند طبیعتا طوری مسائل و خبرها را پوشش داده‌اند که روسای خود را راضی کنند. به هر صورت مدیران خبر این روزنامه‌ها از مراحل گزینشی خاصی عبور کرده‌اند که طبیعتا کارشان مورد رضایت مدیرشان از کار در بیاید.

پیتر مارتین به نکته خاصی در مورد پوشش خبری جنگ در رادیوهای کانادایی اشاره کرد:

مساله‌ای که مرا اندکی آزار می‌دهد این است که می‌گویند ارتش اسرائیل با شبه نظامی‌های حماس درگیر شده‌اند، این مرا اذیت می‌کند این است که حماس اگر منتخب مردم فلسطینی غزه است، انتخاب اسم شبه نظامی در مقابل ارتش چندان جالب نیست.

می‌شود این طور ماجرا را تشریح کرد که چون حماس بیشتر یک جنبش مردمی است تا یک حزب و چون افراد مسلح آن لباس فرم ارتش نمی‌پوشند آنها را ارتشی خطاب نمی‌کنند. مشکل من این است که واژه‌هایی که انتخاب می‌شود چندان بیان کننده واقعیت‌ها نیست و باید دید که چرا مدیران خبری نتوانسته اند راه حل‌های بهتری پیدا کنند. مثلا آنهار را جنگجویان حماس بنامند.

در روزهای اخیر با همکاران متعددی در این باره گپ زده‌ام. گفت‌وگوهای غیر رسمی که البته پای میکروفون نمی‌شود همان حرف‌ها را بیرون کشید. اما همه ایشان کار جالب کریستین امانپور را می‌ستودند که مارک رگو، سخنگوی دولت اسرائیل را به چالش کشیده بود که چرا امکان انعکاس واقعیت‌ها را از درون غزه به خبرنگاران نداده‌اند.

امانپور در این گفت‌وگو هم به کشته شدن مردم عادی توسط اسرائیل اشاره می‌کند و هم تاثیر منفی این کشتار که موجب خشم بسیاری از مردم در کشورهای اسلامی و راهپیمایی‌های اعتراض‌آمیز در آمریکا و اروپا برای همدردی با مردم غزه و اعتراض به اسرائیل شده است و اینکه تصویر زنان و کودکان کشته شده در غزه تاثیر بسیاری بدی به ضرر اسرائیل بر جای گذاشته است.