«دستاوردهای نوری بیشتر از خاتمی بوده است»

مریم محمدی

پس از پیروزی انقلاب بهمن، جنبش دانشجویی که در کلیت خود در مقابل نظام شاهنشاهی و همراه انقلاب بود، به دو صف در مقابل هم تجزیه شد. این تجزیه که در آغاز ایدئولوژیک بود، به سرعت سیاسی و در مقابل، یا کنار نظام قرار گرفت.

در همین باره با آقای علی افشاری، از دانشجویان سابق تحکیم وحدت که در دوره‏ی اصلاحات دستگیر و زندانی شد و پس از طی مراحل مشکلی اینک در آمریکا زندگی می‏کنند، گفت و گو کرده‏ام.

آقای افشاری در جریان اختلاف نظر دوستانتان در ایران، بر سر کاندیداتوری آقای خاتمی یا نوری هستید. شما در این مورد چطور فکر می‏کنید؟

در مورد کاندیداتوری آقای نوری، یعنی از دیدگاهی که به عنوان یک اصلاحات ساختاری، به طور تاکتیکی استفاده شود، نظر مخالفی ندارم. به شرط آن‌که فضای آن فراهم شود.

این فضا چطور ممکن است فراهم شود؟

با همان شروطی که آقای نوری گذاشته‏اند، کاندیدای واحدی باشد و آن کاندیدا یک‌سری مطالبات رادیکال را در برنامه‏اش ـ حداقل تغییر قانون اساسی را ـ اعلام کند.

برنامه‏ی آقای نوری برای ریاست جمهوری چیست؟

ایشان هنوز برنامه‏ی مشخصی را اعلام نکرده است. چون هنوز اصل حضور را نپذیرفته و در حال بررسی است. اما ایشان تلویحاً دو شرط داشته است:

یکی این‌که از اصلاح‏طلبان فقط یک نفر کاندید شود، شرط دوم هم این است که اگر کاندیدایی که همه روی او اجماع کرده‏اند، رد صلاحیت شد، همه تحریم کنند.

آقای نوری تا به حال این دو شرط را به عنوان برنامه‏ی انتخاباتی‏اش مطرح کرده، ولی هنوز برنامه‏ی مشخصی را اعلام نکرده است.

علی افشاری از دانشجویان سابق تحکیم وحدت

به این ترتیب، دفاعی که شما و دوستانتان از کاندیداتوری آقای نوری می‏کنید نه بر اساس برنامه، بلکه بر اساس رادیکالیسم ایشان و مقاومتی است که در مقابل محافظه‏کاران کرده‏اند. فکر می‏کنید این برای ریاست جمهوری در شرایط دشوار ایران، کافی است؟

بحث مهم در این مورد، لزوماً مصداق آقای نوری نیست. بحث این است که در چهارچوب استراتژی اصلاحات ساختاری یا ساختارشکن، باید از فرصت انتخابات پیشِ رو استفاده کرد.

گزینه‏ها و مصادیق مختلفی برای این ایده‏ی سیاسی مطرح می‏شوند، از جمله آقای نوری. گزینه‏های بالقوه‏ی دیگری هم مثل آقای مهندس امیرانتظام یا هر فرد دیگری می‏توانند مطرح باشند.

برنامه‌ی این اصلاحات ساختاری به طور مشخص این است که قوانین در ایران و مشخصاً قانون اساسی باید مشمول تغییر قرار گیرند. حال در این تاکتیک انتخاباتی، لزوماً پیروزی در انتخابات پیشِ رو مساله‏ی اصلی نیست.

ولی در مورد انتخابات صحبت می‏کنیم. اگر نتیجه‏ی انتخابات مساله‏ی اصلی نیست، پس مساله‏ی اصلی چیست؟

مساله‏ی اصلی نیست، بلکه راه انداختن یک هویت جدید و شتاب بخشیدن و جاری کردن خون جدید در کالبد جنبش اجتماعی مطرح است.

آقای نوری کارنامه‏ی سیاسی روشنی دارد که در آن مواضع رادیکال مشخصی را داشته است. به طور مشخص، هنگام دوگانگی که در دوره‏ی اصلاحات بین خواسته‏های مردم و از طرف دیگر، حاکمیت و مقاومت نظام سیاسی پیش ‏آمد، آقای نوری نهایتاً جانب مردم را گرفت و حاضر نشد دخالت‏های فراقانونی رهبری را بپذیرد و قائل به مقاومت و ایستادگی بود.

این مقاومت و ایستادگی چه بود و چه نتایجی داشت؟

در درگیری‏های دوران حضور ایشان در وزارت کشور بود. آن زمان، نظر رهبری این بود که به جلسه‌های اعتراضی دانشجویان و دیگر اقشار اجتماعی مجوز داده نشود. هم‏چنین در انتخاب استاندارها و معاونان سیاسی هم این مقاومت بود.

به طور مشخص آقای نوری به زاهدان رفتند و تلاش کردند پس از سال‏ها، مصالحه‏ای بین نیروهای سنی معترض آن‏جا و حکومت ایجاد کنند.

وقتی قرار شد ایشان به مسجد متعلق به اهل سنت در زاهدان برود و سخنرانی کند، بلافاصله از تهران از ناحیه‏ی دفتر رهبری تماس گرفته می‏شود و به ایشان می‏گویند که رفتن به این مسجد مصلحت نیست و شما نروید. ایشان قبول نمی‏کند و می‏گوید سخنرانی‏اش را خواهد کرد. بعد که به تهران برمی‏گردد، مصلحت کار را توضیح می‏دهد.

در کارنامه‏ی آقای نوری به تلاش‏هایی اشاره می‏کنید که هیچ‏کدام به‏ثمر نرسید. در انتقاد از آقای خاتمی هم در نهایت، همین را می‏گویید. صرف‏نظر از احتمال رد شدن کاندیداتوری آقای نوری، اگر هم ایشان موفق شود از سد نظارت استصوابی رد شود، چرا فکر می‏کنید آقای نوری این‏بار موفق می‏شود؟

آقای خاتمی و آقای نوری، هر دو به لحاظ هویت سیاسی و سوابقشان در نظام سیاسی، از یک‏جا شروع کردند. هر دو هم حمایت مستقیم آیت‏الله خمینی را در کارنامه‏ی سیاسی‌شان داشتند.

ولی آقای خاتمی با دوگانه‏ی بین نظام سیاسی و خواسته‏های مردم، نهایتاً مصلحت نظام سیاسی را بر مصلحت مردم ترجیح می‏دهد.

همان جمله‏ی معروفی که ایشان گفته است: «هربار پیش رهبری می‏رفتم و اختلافی پیش می‏آمد، اول استدلال می‏کردم و سعی می‏کردم نظر ایشان را عوض کنم و وقتی نمی‏پذیرفت، نهایتاً نظر ایشان مبنا قرار می‏گرفت».

منظورم این است که در مجموع، دستاورد این دو سیاست برای جنبش دمکراتیک چه بوده و چه حاصلی داشته است؟

از موضع همان جنبش دمکراتیک و جامعه، به نظر من، دستاوردهای آقای نوری بیشتر از آقای خاتمی بوده است.