توصیه یوشکا فیشر به مقامات ایران

یوشکا فیشر
برگردان: بنفشه سرتیپی

دو هفته بود که به نظر می‌رسید رژیم ایران بالاخره این پیام را دریافت کرد که نتیجه ادامه برنامه هسته‌ای احتمالاً رویارویی نظامی جدی خواهد بود. در واقع اظهارات جالب و بی‌سابقه و نشانه‌هایی از جانب تهران، حاکی از تمایل فزاینده برای آغاز مذاکره درباره برنامه هسته‌ای این کشور و مسایل امنیت منطقه‌ای بود. تصمیم آمریکا برای اعزام ویلیام برنز، معاون وزارت خارجه ایالات متحده به جلسه‌ای با حضور مذاکره کننده هسته‌ای ارشد ایران نیز حاکی است که این نشانه‌ها جدی گرفته می‌شوند.

‌اما قدرت‌نمایی نظامی اخیر ایران با آزمایش‌های موشکی و رد مصالحه از سوی محمود احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور و وزیرخارجه وی نشان می‌دهد که حاکمیت این کشور دچار اختلاف جدی بر سر استراتژی است که این کشور باید دنبال کند.

حاکمیت ایران هنوز این تصور غلط را دارد که تهدید‌های اسراییل بر ضد تاسیسات هسته‌ای‌اش، بیانگر مشکلات داخلی دولت ایهود اولمرت است. این کاملاً اشتباه است. دولت اولمرت مشکلات جدی دارد، اما آن‌ها دلیل به وخامت گراییدن رابطه اسرائیل و ایران نیستند.

‌درست برعکس، اجماعی در میان احزاب اسرائیل درباره تسلیحات هسته‌ای احتمالی و سلطه منطقه‌ای ایران وجود دارد. همه جناح‌ها معتقدند که در صورت دست نیافتن به یک راه حل دیپلماتیک، باید در زمان مناسب و با هر وسیله لازم، مانع از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای شد. به علاوه عربستان سعودی و برخی از دیگر کشورهای عرب -البته در پشت درهای بسته - نیز همین دیدگاه را دارند.

‌اگر ایران رویکرد واقع‌بینانه‌تری اتخاذ کند، امید واقعی برای یافتن یک راه حل دیپلماتیک وجود دارد. از تازه‌ترین پیشنهاد گروه پنج به‌علاوه یک (پنج عضو دائم شورای امنیت و آلمان) در تهران استقبال خوبی شد.

در این پیشنهاد، علاوه بر همکاری وسیع سیاسی و اقتصادی، قول همکاری در‌باره موضوعات هسته‌ای از جمله ساخت و تامین جدیدترین رآکتورهای آب سبک در ایران و نیز دستیابی تهران به تحقیقات و توسعه هسته‌ای در صورت دستیابی به راه‌حلی از طریق مذاکره داده شده است.

‌اما آن‌چه واقعاً جدید است این است که ایران ‌‌به رویه پیشنهادی گروه پنج به‌علاوه یک پاسخ مثبت داد. در مرحله پیش از مذاکره، این بدین معنی است که ایران موافقت خواهد کرد سانتریفیوژ‌های جدیدی که برای افزایش حجم اورانیم غنی‌شده لازم است نصب نکند و در ضمن گروه پنج به‌علاوه پنج از درخواست برای تحریم‌های جدید در شواری امنیت خودداری خواهد کرد.

یوشکا فیشر

‌به محض آغاز مذاکرات، ایران تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، غنی‌سازی اورانیم و همه فعالیت‌های مرتبط با آن را به مدت شش ماه به حال تعلیق در می‌آورد؛ چیزی که دولت ایران در چهار سال گذشته حتی از بحث درباره آن خودداری کرده بود. شورای امنیت نیز به سهم خود، همه شور و مشورت‌هایش را در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران به حال تعلیق در‌خواهد آورد.

‌هدف از این مذاکرات، توافق جامع بین ایران و گروه پنج به‌علاوه یک است که ضمن گشودن باب همکاری‌های وسیع بین‌المللی و منطقه‌ای، مناقشه هسته‌ای را هم حل خواهد کرد و به مسایل امنیتی (در عراق، رویارویی اسرائیل و فلسطین، لبنان، خلیج فارس و افغانستان) خواهد پرداخت.

از جانب ایران نیز نشانه‌هایی مبنی بر این‌که مقامات این کشور با تسلط بر فناوری غنی‌سازی اورانیم ممکن است به فکر ادامه غنی‌سازی در یک کشور ثالث و در یک کنسرسیوم مشترک با غرب بیافتند وجود دارد. پیشنهاد مشابهی که از طرف روسیه ارائه شد و همین چند وقت قبل فوراً رد شد.

‌به علاوه، درحالی‌که هیچ تمایلی برای پذیرش سلطه اسرائیل وجود ندارد، لحنی که در برابر این کشور به کار می‌رود به تدریج تغییر می‌کند. یهود‌ستیزی آشکار احمدی‌نژاد اخیراً به‌طور غیرمستقیم اما نسبتاً علنی مورد انتقاد علی‌اکبر ولایتی، وزیر‌خارجه سابق و یکی از نزدیک‌ترین افراد به رهبر ایران قرار گرفت.

اظهارات سخنگویان ایران هم تلویحاً گویای یک آگاهی رسمی از اهمیت اسرائیل در یک راه‌حل منطقه‌ای است و این که تجارت با اسرائیل دیگر غیرقابل تصور نیست.

‌البته در طول سال‌های به قدرت رسیدن احمدی‌نژاد، کسی چنین لحنی را نشنیده است. اما آیا ایران جدی است یا همه این‌ها صرفاً تاکتیک‌های قدیمی سنگ‌پراکنی است؟ آیا دولت ایران فقط می‌خواهد بار دیگر وقت‌کشی کند و مساله را تا انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا طول دهد؟ با توجه به تناقض‌های عمومی در رفتار حاکمیت ایران، آیا موضع قابل اعتمادی از جانب این کشور وجود دارد و در این صورت چه کسی آن را ارائه می‌دهد؟ این سوالات مهم فقط با محک عملی مذاکرات و این بار با مشارکت مستقیم آمریکا پاسخ داده می‌شود.

اگر ایران جدی باشد، نتیجه ممکن است چیزی کمتر از معامله بزرگی که مدت‌ها انتظار آن می‌رفت نباشد. یک سازش منطقه‌ای، منافع ایران در یک سو و آمریکا، اروپا و متحدان ایالات‌متحده در منطقه در سوی دیگر را تامین می‌کند.

اما اگر ایران وقت‌کشی کند, رفتارش کوته‌بینانه و ابلهانه خواهد بود. این رویارویی و خطر رویارویی نظامی با آمدن یک دولت جدید در آمریکا از بین نخواهد رفت. برعکس در صورت شکست مذاکرات، این رویارویی در مدت زمان کوتاهی مجدداً بروز خواهد کرد و به مراتب خطرناک‌تر خواهد بود.

نه جان مک‌کین و نه باراک اوباما موضع نرم‌تری نسبت به دولت کنونی آمریکا در مورد مساله سلطه منطقه‌ای ایران و برنامه هسته‌ای این کشور اتخاذ نخواهد کرد. در واقع در صورت شکست راه‌حل‌های دیپلماتیک، احتمال آن‌که آن‌ها واکنش شدید‌تری نشان دهند بیشتر است. بنابراین لازم است به دیپلماسی که در این لحظه یک شانس به نظر می‌رسد، فرصت داده شود.

اگر حاکمیت تهران دریافته است به جای آن‌که هر چیزی را در یک رویارویی نظامی با پیامدهای غیر‌قابل پیش‌بینی به خطر اندازد، بسیار معقولانه‌تر و به مراتب با منافع ایران سازگارتر است که موفقیت‌های سیاست خارجی‌اش در چند سال گذشته را تحکیم بخشد و رژیم را تقویت کند.

شانس واقعی برای دستیابی به راه‌حل دیپلماتیک وجود دارد. در غیر این صورت، منطقه به یک رویارویی حاد کشانده خواهد شد. در این ضرب‌المثل قدیمی که گنجشک در دست بهتر از باز در هواست, حکمتی است که رهبران ایران باید به آن توجه کنند.

‌یوشکا فیشر از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ وزیر خارجه آلمان و معاون صدر اعظم این کشور بود و حدود ۲۰ سال رهبری حزب سبزهای آلمان را بر عهده داشت.

منبع: نشنال‌ژورنال رومانی