زیدآبادی: بستن تنگه هرمز، فاجعه به بار می‌آورد

نیک‌آهنگ کوثر

بحث‌های مربوط به مناقشه هسته‌ای و مذاکره بر سر بسته پیشنهادی کشورهای۱+۵ همچنان بحث درجه اول رسانه‌ها و محافل سیاسی جهان است. تهدیدهای نظامی متقابل، از جمله تهدید به بستن تنگه هرمز، یکی از این مسایل مورد بحث است که درباره‌ی آن با بابک یکتافر، کارشناس مرکز بین‌المللی امنیت در واشینگتن دی.سی. و احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار در تهران گفت و گو کردم:

آقای یکتافر، آیا پذیرش بسته پیشنهادی ۱+۵، میزان تهدیدها را کاهش خواهد داد؟

همان‌طوری که می‌دانیم اخیراً ایران چه از طرف وزیر امور خارجه خود، جناب متکی و چه بعضی از مصاحبه‌هایی که شده، در این مورد انعطاف نشان داد، ولیکن ‌خیلی‌ها هم می‌گویند که این هم سناریویی ساختگی است که در گذشته ایران به کار برده، برای این‌که یک مقداری این جریان را طول بدهد.

بنابراین اگر پذیرش تا حد توقف کردن غنی سازی تا حدی و همین‌طور کاهش این تحریم‌ها نباشد و حتی بیشتر از آن هم پیش نرود، واقعاً من فکر می‌کنم که تهدیدها بیشتر و بیشتر می‌شود.

نظر من این همه تشنج و سر و صدایی که در رابطه با ایران اخیراً در طول دو سه هفته گذشته شنیدیم، فکر می‌کنم فشاری است که با آن می‌خواهند به جمهوری اسلامی ایران، این پیام را بدهند که اگر این بسته پیشنهادی مورد موافقت واقع نشود، در تهران مشکلاتی را در بر خواهد داشت.

بابک یکتافر، کارشناس موسسه جهانی امنیت و سردبیر نشریه واشنگتین پریزم

در مقابل هم فرماندهان نظامی ایران تهدید کردهاند که اگر حمله‌ای به ایران صورت بگیرد با بستن تنگه هرمز، جلوی مسیر انتقال نفت خلیج فارس را خواهند گرفت. آیا این تهدید عملی است؟

اگر بخواهیم از نظر عملی نگاه بکنیم چنین اقدامی از طرف جمهوری اسلامی ایران شاید تا حد شعار امکان‌پذیر باشد، ولی واقعاً عملی نمی‌تواند باشد.

البته این را باید در نظر داشت، من قبلاً هم بارها این را گفتم که قدرت نظامی ایران صرفاً در رویارویی با یک قدرت دیگر یا یک ارتش دیگر آن‌چه که به آن Conventional Warfare می‌گویند یا به اصطلاح جنگ کشور با کشور نیست.

به این جهت می‌گویم چون امتحان نشده است. ایران بعد از جنگ با عراق، با هیچ کشور دیگری نجنگیده. قدرت ایران بیشتر در کارهای Asymmetrical یعنی کارهای تخریبی است مثل مین گذاری‌ها و غیره.

از آن نظر مسلماً می‌توانند موثر باشند و برای ‌کشتی‌هایی که نفت و دیگر کالاها را از تنگه بخواهند عبور بدهند، تهدید به حساب بیایند. ولی این‌که واقعاً بخواهند تنگه را ببندند به خصوص با حضور ناوگان‌های آمریکایی در آن‌جا و به خصوص این‌که در این زمانه نیاز شدیدی به نفت وجود دارد و دیگر کشورها، از جمله چین و هند هم به هرحال وارد این عرصه خواهند شد‌؛ به نظر من کاری بس مشکل خواهد بود.

کویت و بعضی از کشورهای دیگر شورای همکاری، طی جلساتی به این نتیجه رسیدهاند که در صورت وقوع حمله، نفت را از جای دیگری صادر کنند. با توجه به افزایش قیمت نفت، حمله‌ای هم صورت بگیرد ممکن است قیمت نفت بالاتر برود؛‌ آیا تغییر مسیر انتقال نفت در کوتاه‌مدت مشکل را رفع خواهد کرد؟

چنین بحرانی مسلماً قیمت را تا حد بیشتری بالاتر می‌برد. ولی اقدام کویت و دیگر کشورهای خلیج (فارس) به نظر من از چندی قبل، نشان دهنده‌ی تلاشی است از سوی این کشورها که راه‌های دیگری را برای انتقال نفت پیدا بکنند. صرفاً به خاطر این‌که به نوعی بتوانند آن قدرتی را که ایران حداقل در رابطه با تنگه هرمز از خودش نشان می‌دهد، مهار کنند.

ایران الان می‌گوید‌ ما دروازه‌بان این تنگه هستیم و اگر مشکلی پیش بیاید می‌توانیم در رفت و آمد نفت اختلال ایجاد بکنیم. کویت و دیگر کشورها می‌کوشند راه‌های دیگری پیدا بکنند تا با برتری ایران بتوانند مقابله بکنند.

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و کارشناس سیاسی

از دکتر احمد زید آبادی، کارشناس و تحلیل‌گر سیاسی مقیم تهران درباره احتمال بستن تنگه هرمز سوال کردم:

کسانی که باید درباره این موضوع نظر بدهد، تحلیل‌گران سیاسی نیستند. بیشتر کارشناسان نظامی و افرادی از این نوع هستند. اما در مجموع اگر بخواهیم از نقطه نظر سیاسی به قضیه نگاه کنیم، به نظر می‌آید که آمریکایی‌ها و در مجموع جامعه جهانی، اجازه بستن تنگه هرمز را به هیچ قیمتی نمی‌دهد.

بنابراین اگر هم تلاش‌هایی برای این قضیه صورت بگیرد و امکانات فنی آن وجود داشته باشد، تنگه هرمز بیش از چند ساعتی فکر کنم قابل بستن نباشد و بعد از آن با هر نوع شدت عملی که لازم باشد، آن‌ها تنگه را باز خواهند کرد.

آیا همین مسأله، تأثیری در بازارهای جهانی خواهد گذاشت؟ آیا ایران از این ماجرا نفعی خواهد برد؟

طبعاً بستن تنگه هرمز و حتی حرف زدن درباره آن، بر بازارهای جهانی و به خصوص نفت تاثیر می‌گذارد. اما ظاهراً دوره‌ای بود که حتی نفت ۷۰ دلار هم یک کابوس تلقی می‌شد و قیمت نفت الان به بالای‌۱۴۰دلار رسیده و به عنوان یک واقعیت از سوی همه پذیرفته شده است.

بنابراین به نظر نمی‌آید شوک‌های ‌۱۰-۲۰ دلاری نفت، برای نظام جهانی فاجعه‌آمیز باشد. اما برای ایران قاعدتاً سودی نخواهد داشت. چون که توانایی بستن تنگه در طولانی‌مدت به نظر امکان‌پذیر نمی‌رسد و در کوتاه‌مدت هم تأثیر مقطعی می‌گذارد.

اما اگر ایران واقعاً بخواهد درگیر جنگ بشود، این مهم نیست که چه هزینه‌ای را می‌خواهد به بقیه تحمیل کند. مهم این است که چه هزینه‌ای را می‌خواهد تحمل کند.

بنابراین هرگونه اقدام برای این‌گونه کارها که از نظر جامعه بین‌المللی فوق‌العاده خطرناک و تهدید تلقی می‌شود، هزینه‌های فوق‌العاده سنگینی به ایران وارد می‌کند.

اصولاً ورود به هر نوع جنگی، آن هم جنگ با قدرت‌های جهانی، قطعاً برای ایران عواقب خیلی فاجعه‌باری خواهد داشت. گو این‌که ممکن است برای دیگران و از جمله مهاجمان هم مشکلاتی را به بار بیاورد و تلفات یا ضایعاتی را هم به آن‌ها تحمیل کند.