تاسیس دفتر حافظ منافع، در آستانه‌ی درگیری نظامی

مریم محمدی

روزنامه واشنگتن پست چند روز پیش خبری مبنی بر احتمال گشایش دفتر حافظ منافع امریکا در تهران منتشر کرد. به گزارش سایت تابناک، مقامات وزارت خارجه ایران به این خبر واکنش نشان داده و اظهار کرده‌اند که اگر این درخواست از مجاری رسمی دریافت شود، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

در این مورد با دو تن از مقامات دولتی سابق در دولت موقت آقایان ابراهیم یزدی، دبیر کل نهضت آزادی ایران و آقای عزت‌الله سحابی، از سیاست‌مداران طیف ملی مذهبی در ایران گفت و گو کردم. آقای یزدی در مورد این خبر می‌گوید:

خب، منبع خبر روزنامه‌هایی در امریکا هستند. دفتر حفاظت منافع برای امریکا در تهران، در سفارت سوئیس وجود دارد. و دفتر حفاظت منافع ایران در سفارت پاکستان در واشنگتن وجود دارد.

اما اشکالی که طی سال‌های گذشته بوده این است که در حالی‌که دفتر حفاظت منافع ایران در سفارت پاکستان در واشنگتن، خدمات کنسولی به مراجعین می‌دهد، دفتر حفاظت منافع امریکا، در سفارت سوییس درتهران، به ایرانیانی که مراجعه کرده‌اند، خدمات کنسولی نمی‌داده است و این مشکلی برای ایرانیان به‌وجود آورده بود.

به‌طوری که ما می‌دانیم هر سال هزاران ایرانی بنا به دلایل گوناگون، مجبور بوده‌اند به آمریکا بروند و برای این‌که ویزا بگیرند، در کشورهای مختلف سرگردان بودند، هزینه‌های بسیار سنگینی را متحمل می‌شدند. چون باید به دوبی بروند یا قبرس و یا ترکیه و یا جاهای دیگر، و درخواست ربدهند، برگردند و دوباره بروند.

آقای یزدی، ضرورت این کار چرا الان و در این شرایط احساس شده؟

‌از مدت‌ها قبل این بحث مطرح بوده است. حتی یک بار خود من در یک مقاله‌ای نوشتم چرا دولت ایران نسبت به منافع ایرانیان، بی‌تفاوت است. ایران باید از ‌امریکا بخواهد که دفتر حفاظت منافعش را در تهران فعال بکند تا در خود تهران به ایرانیان خدمات کنسولی بدهند.

یکی از مقامات در آن موقع به من جواب داد که اگر ما این کار را بکنیم، تعداد کثیری از ایرانیان در برابر دفتر حفاظت منافع امریکا تجمع می‌کنند و آبروریزی می‌شود.

ابراهیم یزدی

خب، این یک راه دارد. خدمات کنسولی از این نوع را بگذارند در جزیره کیش. یعنی می‌توانند با آمریکایی‌ها توافق بکنند که امریکایی‌ها، این خدمات را در کیش بدهند. ایرانی‌ها به آنجا بروند و با توجه به امکانات اینترنتی لزومی ندارد همه بروند آن‌جا جلوی سفارت.

اگر دفتر حفاظت منافع در تهران فعال بشود، می‌توانند از طریق اینترنت، درخواست‌ها و پرسش‌نامه‌ها را پر بکنند، بدهند، نوبت بگیرند و سر موقع معین، تعداد معینی هر روز مراجعه کنند.

این خبر که حالا مصمم هستند که این کار را بکنند، خبر خوبی است. حرکتی است به نفع ایرانیانی که به هرحال می‌خواهند به امریکا سفر کنند و نیاز به ویزا دارند.

آقای یزدی، ایجاد چنین دفتری فراتر از امکانات تسهیلاتی برای مسافران،‌ آیا تاثیر سیاسی در رابطه بین ایران و آمریکا نخواهد داشت؟

قطعاً همین‌طور است. اگر ایران و آمریکا در مذاکرات مستقیم رسمی، علنی یا غیر‌علنی، بخواهند مسایل خودشان را حل بکنند و بخواهند آرام آرام به سمت و سوی برقراری روابط حرکت بکنند، گام اول توافق، فعال کردن دفتر حفاظت منافع آمریکا در تهران است. این بازتاب اولیه‌اش، سیاسی نیست. ولی پیامد سیاسی دارد‌ و خواهد داشت.

سوال دیگری که ممکن است وجود داشته باشد این است که آیا دولت ایران می‌تواند حفاظت چنین دفتری را در تهران، در مقابل حملات برخی تندروها تأمین بکند‌؟

دولت کنونی، نماینده‌ی افراطی‌ترین گروه‌هایی است که از این صحبت‌ها می‌کنند. اگر در زمان این دولت، این تصمیم عملی بشود که شواهد و دلایلی هم وجود دارد که امکان آن را بسیار بالا می‌برد؛ قطعاً این عمل بدون موافقت و تأیید و تصویب شورای عالی امنیت ملی و بدون تأیید این تصمیم از طرف مقام رهبری، امکان‌پذیر نیست.

بنابراین اگر چنین بشود، آن گروه‌های افراطی که شما اشاره می‌کنید، علی‌الاطلاق تحت کنترل و مهار همین قشرها هستند. من تصور نمی‌کنم که اگر این کار در زمان این دولت انجام بگیرد، آن گروه‌های تند اعتراضی داشته باشند و مخالفت بکنند؛ کما این‌که سخنگوی وزارت خارجه هم گفته است که این موضوع در دست بررسی است. اطلاعاتی هم که ما داریم تایید می‌کند که ایران در حال بررسی است.

آقای یزدی، فکر می‌کنید این تصمیم مخالفینی هم در میان دولت و حاکمیت فعلی داشته باشد؟

قطعاً مخالفینی با یک چنین کاری وجود دارد. اما منطق آن‌ها، ضعیف است اگر مخالفتی وجود داشته باشد که دارد، بیشتر در میان همین گروه‌های تند و تیزی است که در برخی از نهادها وابسته هستند.

در میان نیروهای به اصطلاح راست، یا اصول‌گرا، بنیادگرا ـ هر چه اسم خودشان را می‌گذارند ـ ‌کسانی هستند که به شدت مخالف هستند. اما همان‌طور که عرض کردم اگر در این دولت با آن شرایط صورت بگیرد، من تصور نمی‌کنم هیچ یک از آن‌ها تظاهری به مخالفت بکنند.

عزت‌الله سحابی

آقای عزت‌الله سحابی در این باره می‌گوید:

بله، به نظرم اقدام مناسبی است از طرف آمریکا. چون امریکا در ایران دفتر حفاظت منافع دارد که همان سفارت سوییس است. ولیکن این‌که دفتر مستقیم به نام خودش باشد، به نظر من یک چراغ سبزی است از سوی آمریکا برای این‌که می‌خواهد روابط با ایران را نزدیک‌تر بکند.

آقای سحابی در پاسخ به این سوال که آیا حفاظت از چنین دفتری برای دولت ایران در تهران مقدور خواهد بود یا خیر، گفت:

البته اگر دولت بخواهد، مقدور است. حاکمیت بخواهد، کاملاً مقدور است، بله!

آقای سحابی، به نظر شما چرا این مساله در شرایط فعلی طرح می‌شود؟

ما روند حوادث را خیلی بد می بینیم. روز به روز هم دارد خطرناک‌تر می شود. ولیکن دولت ما همیشه در آخرین لحظات، دقیقه نود! یک تصمیماتی می‌گیرد. مثل جنگ که قطعنامه ۵۹۸ را بالاخره آن لحظاتی که وضع خیلی خیلی خراب شده بود، پذیرفتند. یا قضیه گروگان‌ها را در بدترین موقع، خیلی دیر، حاضر شدند حل بکنند.

این است که بنده روی این تجربه‌ای که از حاکمیت ایران دارم، فکر می‌کنم که این‌ها خیلی هم مخالفتی با این روند نکنند.

آقای سحابی، اگر امید به گشایش مشکلات بین ایران و امریکا،مشوق چنین اقدامی باشد؛ آمریکا در هاوانا پایتخت کوبا هم سال‌ها است که این دفتر را دارد و ظاهراً نتیجه مثبتی هم تا به حال به‌دست نیامده؟

خب، آن‌جا تا زمانی که کاسترو بود، کاسترو،‌ ژستی داشت که‌ با امریکا مقابله کند. الان که رائول آمده، تحولات زیادی را در داخل کوبا شروع کرده است. به نظر من کوبا هم به طرف بهبود روابط می‌رود.

آقای سحابی، فکر می‌کنید که این کار متقابلاً در امریکا هم اتفاق بیفتد، یعنی ایران هم دفتری در آن‌جا باز بکند؟

‌از این حاکمیت ما همه کار برمی‌آید. درحینی که فحش می‌دهد به آمریکا، ممکن است همین کار را هم بکند. چون از قراری که شنیدیم، در آن بسته پیشنهادیِ دولت ایران، یک چراغ سبزی نشان داده‌اند. من بعید نمی‌دانم.