«ریشه‌ اختلافات در لبنان، ربطی به ایران و آمریکا ندارد»

نیک‌آهنگ کوثر

با آن که نیروهای مسلح حزب‌الله لبنان از صحنه زد و خوردها در غرب بیروت خارج شده‌اند و ارتش کنترل اوضاع را در این شهر به دست گرفته، اکنون درگیری‌ها به شهر طرابلس کشیده شده است. محمدعلی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز در نشست خبری خود و در پاسخ به اتهامات آمریکا مبنی بر دست داشتن ایران در خشونت‌های لبنان، آمریکا و اسراییل را متهم به تفرقه‌افکنی در لبنان کرد.

درباره ماهیت این درگیری‌ها و نقش حزب‌الله در رویدادهای لبنان، با دکتر منصور فرهنگ، کارشناس روابط بین‌الملل و مسائل خاورمیانه گفتگو کردم:

دکتر منصور فرهنگ، نماینده پیشین ایران در سازمان ملل متحد

با بحرانی‌تر شدن وضعیت لبنان، حساسیت کشورهای مختلف روی نقش حزب‌الله بیشتر شده است. در این میان، ایران و آمریکا همدیگر را به دخالت در وضع داخلی لبنان متهم کرده‌اند. دولت سینیوره هم موفق نشده که حزب‌الله لبنان را خلع سلاح کند و عملاً با مشکلات زیادی در قبال نیروهای تحت امر حسن نصرالله روبه‌رو هست.

نقش حزب‌الله در جامعه امروز لبنان چیست و رابطه‌اش با ایران چگونه است؟

حزب‌الله لبنان به عنوان یک نیروی قوی و در حال گسترش در صحنه سیاست لبنان و به طور کلی منطقه فعال شده و بدین شکل، حزب‌الله لبنان، معرف فقیرترین بخش جمعیت لبنان است. یعنی بخش فقیری که در جنوب لبنان زندگی می‌کنند.

بین حزب‌الله و ایران هماهنگی منافع امنیتی و تا حدودی ایدئولوژیک وجود دارد. بنابراین ایران از حزب‌الله برای پیش‌برد اهداف خودش در منطقه استفاده می‌کند و حزب‌الله از ایران برای تقویت موقعیت خود در سیاست لبنان و تقابل با اسراییل استفاده می‌کند.

از طرف دیگر مسیحیان لبنان، نه همه آن‌ها، بلکه اکثریت مسیحیان لبنان و بخشی از سنی‌های لبنان که بیشتر خواستار ادامه وضعیت پیشین لبنان هستند و حاضر نیستند که شیعیان را در امور لبنان به حد کافی وارد بکنند، هماهنگی و هم‌سویی با آمریکا و تا حدودی اسراییل دارند.

بنابراین این طور نیست که دولت لبنان دست‌نشاده آمریکا باشد یا حزب‌الله فرمان‌بردار ایران باشد. بلکه این هم‌جهتی منافع و بینش، این گروه‌ها را به همدیگر نزدیک می‌کند. بنابراین آمریکا و ایران، هر دوی آن‌ها درست می‌گویند که در اختلافات و نابسامانی لبنان یا به طور کلی در رقابت‌ها و تقابل‌های لبنان دخالت دارند. ولی نه به این شکل که گرداننده صحنه سیاسی یا اختلافات لبنان باشند.

یعنی می‌شود گفت لبنان می‌تواند مرز درگیری فعلی میان ایران و آمریکا محسوب شود؟

این درگیری قبل از این‌که ایران و آمریکا وارد صحنه بشوند، وجود داشته است. درگیری‌های لبنان برمی‌گردد به این ماجرا که هنوز لبنان کشوری است که اعضای پارلمانش که ۱۲۸ کرسی دارد، بر مبنای مذهب تعیین می‌شود.

در آن‌جا مجموعاْ ۱۷ حزب مختلف که مذاهب و فرقه‌های گوناگون را معرفی می‌کنند، در پارلمان لبنان عضویت دارند و سرشماری این‌که تعداد این گروه‌ها چه قدر است، هنوز آخرین سرشماری که انجام شده، سال ۱۹۳۲ است که یکی از دلایل اساسی اختلافات لبنان است.

بنابراین این عملاً به این‌جا کشیده شده که رقابت‌های ایران و آمریکا در صحنه اختلافات داخلی لبنان هم پیامدهایی دارد؛ ولی ریشه‌های این اختلافات ارتباطی به تقابل بین ایران و آمریکا ندارد.

با این همه ایران و آمریکا دارند همدیگر را متهم می‌کنند که دو طرف نقش زیادی در از بین بردن آرامش در منطقه و به خصوص در لبنان دارند. این مسأله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به طور کلی امروز آمریکا، هر کشور و یا گروهی در خاورمیانه که حاضر به تمکین به هژمونی آمریکا نباشد، متهم به خطری برای صلح و امنیت منطقه می‌شود. از طرف دیگر برای ایران، هر کشور یا گروهی که بخواهد با اسراییل همکاری بکند یا به طور کلی بخواهد با آمریکا در جهت تقابل با ایران همکاری بکند، متهم می‌شود به این‌که با صهیونیست‌ها یا آمریکایی‌ها همکاری می‌کند.

واقعیت امر این است که بسیاری از این گروه‌ها و کشورها دنبال منافع رژیم‌های حاکم هستند و این رژیم‌های حاکم، چه از ایران و چه از آمریکا برای پیش‌برد منافع خودشان استفاده می‌کنند. تا آن زمان که آن منافع به یک حساب‌گری‌های دیگری داشته باشد، خیلی راحت می‌توانند تغییر جهت بدهند.

بهترین مثالی که بزنم تا زمانی که لیبی به آمریکا تمکین نمی‌کرد، یک کشور تروریست بود؛، از روزی که تمکین کرده، از صفحات روزنامه‌های آمریکا محو شده و معاون رییس‌جمهور آمریکا می‌گوید لیبی در جهت دموکراسی حرکت می‌کند.

در طول سال‌های اخیر خیلی از نهادهای بین المللی و خیلی از سران کشورها سعی کردند یا به حزب‌الله لبنان فشار بیاورند یا به کنار گذاشتن سلاح تشویقش بکنند. با توجه به شرایط موجود و ترکیب سیاسی فعلی لبنان فکر می‌کنید این ماجرا شدنی است؟

زمانی که حزب‌الله بتواند کاملاً در جامعه لبنان ادغام بشود که بین حزب‌الله و بقیه لبنان اختلافی وجود نداشته باشد. ولی آن در آینده نزدیک قابل پیش بینی نیست و حزب‌الله به عنوان یک نیروی مسلح و یک حزب سیاسی برای آینده قابل پیش‌بینی، در واقع حضور خواهد داشت.