‫«در شهر خبری نیست»

مهرزاد حافظی

با آن که شهردار تهران معتقد است با اتکا به فرهنگ و محله ‌محوری، فصلی نوین را در فعالیت‌های عمران شهری آغاز نموده، حوزه فرهنگ، ادبیات و هنر شهر، در فقر و كم ‌تدبیری دست و پا می‌زند. ظاهرا، آن چه در برنامه ریزی امور فرهنگی – ادبی مورد توجه نیست واقعیت های موجود جامعه است. آیا سازمانی چون شهرداری كه بیشترین حجم ارتباط با شهروندان تهرانی را دارد در شناخت نیازها و مطالبات مردمی با گرهی خاص روبروست؟ اكنون 371 محله در 120 ناحیه تهران بزرگ، نیازمند برنامه‌ها و پروژه‌های فرهنگی – ادبی و هنری منطبق با واقعیت موجود خود هستند.

تاریخ انقلاب در سرزمینی که شعر و ادب، هنر ملی‌اش است، دارد به سی سال می‌رسد؛ ولی هم‌چنان، کفه‌ی جبر فرهنگ – هنر و ادبیات دولتی بر اختیار ملت فرهنگ و ادب می‌چربد.

شهردار تهران ضمن اینكه بروز انواع مشکلات فرهنگی و اجتماعی را نتیجه ناکارآمدی مدیریت منابع انسانی، اقتصادی و سرمایه‌های اجتماعی می‌داند، سازمان فرهنگی - هنری را به عنوان بازوی فرهنگی و مجری طرح‌های فرهنگی - هنری شهرداری تهران معرفی می‌کند. [+]

شاخص‌های كنونی برنامه‌های فرهنگی سازمان فرهنگی هنری شهرداری ناظر بر این موضوعات است:

* هویت ملی و دینی
* آیین‌ها و مناسبت‌های ملی و مذهبی
* قرآن و معارف اسلامی
* فرهنگ ایثار و شهادت
* اماکن مذهبی و تربیتی
* اوقات فراغت
* گردشگری
* کتاب و کتابخوانی

به‌نظر می‌رسد برنامه‌هایی مبتنی بر چنین موضوعاتی، نمی‌تواند چندان مورد اقبال و اعتنای شهروندان تهرانی باشد؛ چون عموماً مناسبتی هستند و مناسبت‌ها، پوشش دهنده نیازهای واقعی و واقعیت نیازهای شهروندان نیستند. از طرفی چار چوب اجرایی برنامه‌هایی از این دست، راه را بر هر نوع شكوفایی و ابراز جرات ِ نوآوری جوانان شهروند بسته است. به‌طوری كه نویسندگان، شاعران، مترجمان، منتقدین و هنر دوستان مستقل و جوان تهرانی از برگزاری یک برنامه ساده ادبی و فرهنگی و هنری خود در مراكز سازمان محرومند.

امکانات کلان شهر تهران در حوزه فرهنگ، ادبیات و هنر عبارتند از:

* 283 فرهنگسرا، خانه فرهنگ، کتابخانه، موزه و خانه - موزه در 22 منطقه و 371 محله تهران
* بیش از سه هزار نفر پرسنل رسمی، قراردادی و ساعتی
* مشارکت داوطلبانه مردمی با 400 کانون و 9 سازمان مردم‌نهاد (NGO) را به ساختار این سازمان همراه کنید. [+]

سازمان متولی امور فرهنگی كلانشهر تهران، از آغاز تا حالا شش رییس با ذائقه و علایق سیاسی شبیه به‌هم دیده است:

* منصور واعظی (دبیر فعلی شورای فرهنگ عمومی کشور) 1377 - 1375. با چهار میلیارد تومان بودجه سالانه.

* مهدی ارگانی (او تنها شش ماه رییس بود و برنامه‌هایش را با حمایت مالی معاونت اجتماعی شهرداری انجام می‌داد.)

* محمدعلی زم (روحانی، رییس سابق حوزه هنری) 1381 - 1378. بودجه سالانه او 20 تا 25 میلیارد تومان بود.

* اسفندیار رحیم مشایی (معاون اجتماعی احمدی‌نژاد شهردار و ریاست سازمان) 1384 - 1381. رقم بودجه او سالانه 25 تا 30 میلیارد بوده است.

* علی عسگری 1386 - 1384. او سالانه 35 میلیارد هزینه کرده است.

* احمد نوریان (معاون اجرایی ناجا) 1386 تا به حال. بودجه پیشنهادی‌اش 50 میلیارد تومان است.


شهردار تهران، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر آموزش و پرورش، رییس شورای اسلامی شهر تهران، رییس سازمان تبلیغات اسلامی، رییس سازمان صدا و سیما، رییس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها، فرمانده نیروی مقاومت بسیج، رییس حوزه هنری، رییس «شورای فرهنگی - اجتماعی زنان شورای عالی انقلاب فرهنگی» و مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 11 عضو هیأت امنای این سازمان هستند. [+]

تركیب‌هیات امنای سازمان نشان از كثرت علایق و سلایق ناهمگون دارد. چیزی كه در خوشبینانه‌ترین حالت، نشان از تعدد مراجع تصمیم‌گیری در امور فرهنگی و تشتت برنامه‌ها دارد.


برخی نیز معتقدند وجود طیف وسیعی از آقازاده‌ها ،كه به بدنه مدیریت سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران تزریق شده‌اند امكان اصلاح عملكرد را از این سازمان گرفته است. [+]

شهردار تهران ظاهراً از فراوانی سلیقه‌های غیرعلمی در مجموعه ارگان‌های فرهنگی، اجتماعی و هنری تحت امر خود انتقاد دارد و اعمال سلیقه سیاسی در زمینه فرهنگی را ظلم به مردم می‌داند. او از بدو مدیرتش در شهرداری تهران دو بار رییس سازمان را تغییر داده است.

قائم‌مقام كنونی سازمان و سرپرست موقت معاونت هنری سهم برنامه‌های فرهنگی - ‌ادبی این سازمان را در پرمخاطب‌ترین فصل یعنی تابستان سال 86، تنها 4.12 درصد از کل برنامه‌ها اعلام می‌کند.

در حال حاضر سهم فرهنگ و ادبیات و هنر از جذب ِ بودجه مصوب سازمان فرهنگی - هنری شهرداری تهران کمتر از چهار میلیارد تومان است. حال آن‌که رقم بودجه مصرفی سازمان از 75 به این طرف، از 4 میلیارد به 35 میلیارد تومان رسیده و امسال، رقم درخواستی آن به 50 میلیارد تومان رسیده است. [+]

اکنون در فرهنگسراها و خانه‌های فرهنگ تهران، محصولات و برنامه‌هایی پرهزینه و عموماً کم‌مخاطب تولید و اجرا می‌شوند. محتوای این برنامه‌ها در بن‌بست تعهدات دولتی و علایق سیاسی جناح‌های مختلف مانده است.

چرا ضمن برخورداری از پول كافی ، كارشناسان خوب و قابل قبول ، نیازهای محلات به برنامه های متنوع و ... در پاسخگویی به مطالبات شهروندان با ضعف مدیریت روبروییم . مشكل كجاست؟

شاید پاسخ به پرسش هایی از این دست بتواند در شفافیت بخشیدن به عملكرد شهرداری در حوزه فرهنگ و ادب موثر افتد :
* چه کسی مرجع تشخیص نیازهای فرهنگی - ادبی جامعه است؟

* برنامه‌های فرهنگی ادبی بر اساس چه استانداردها، شاخص‌ها و نیازسنجی‌هایی تعریف و تولید می‌شود؟

* چه حجم از بودجه سازمان جذب فعالیت‌های عمرانی در حوزه فرهنگ (مثلاً ساخت کتابخانه، خرید کتاب‌های ارزشمند) می‌شود؛ وقتی به حکم قانون: «شهرداری‌ها می‌توانند برای ساختمان کتابخانه‌های عمومی زمین بلاعوض در اختیار انجمن کتابخانه‌ها قرار دهند.» یا شهرداری‌ها موظفند همه ساله، حداقل نیم‌درصد از درآمدهای خود را به منظور اداره کتابخانه‌ها در اختیار انجمن کتابخانه‌های عمومی شهر قرار دهند!؟ [+]

شهروندان تهرانی نیازهای اصلی فرهنگی و ادبی خود را چنین برمی‌شمرند:


* برنامه‌های شادی‌آفرین جهت تامین و ترمیم بهداشت روانی خانواده‌ها.
* ایجاد کتابخانه و قرائت‌خانه در محلات تهران برای دختران و پسران.
* ایجاد حداقل امکانات حمایتی برای فعالیت‌های فرهنگی - ادبی بانوان از قبیل شب شعر، شب داستان و ...
* ایجاد امکانات و تسهیلات زیر بنایی برای آشنا ساختن جمعیت کودک و نوجوان تهرانی با جاودانه‌های فرهنگ و ادب ایران‌زمین.

شهردار پایتخت با اقرار این که شهرداری، نزد مردم، سازمان قابل دفاعی نیست، به ضرورت بازسازی اعتماد مردم به عنوان یک سرمایه اجتماعی اشاره می‌کند. [+]

شهروندان می‌دانند که شهرداری، به مدد جذب مالیات‌های مردمی، می‌تواند در سامان‌دهی اوقات فراغت کودکان، نوجوانان و جوانانشان عملِ مؤثر داشته باشد. کمیسیون فرهنگی شورای شهر می‌تواند در ساماندهی مدیریت فرهنگ ـ هنر و ادبیات كلانشهر تهران صاحب ثاثیر باشد.

آیا پرداختن به مساله شناسی محلات تهران می‌تواند نقطه آغاز اصلاحات در حوزه فرهنگ، ادبیات و هنر شهر باشد؟ آیا مشاركت بخشیدن به شهروندان در ساماندهی امور فرهنگی تهران می تواند حلقه مفقوده مدیریت فرهنگ، ادبیات و هنر در تهران باشد؟