درگیری واضح نهادهای دینی و نهاد‌های نظامی

برگردان: م. صبا

نتایج اولیه انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی ایران اعلام شده است. آنچه در روز جمعه ۱۴مارس در ایران اتفاق افتاد، پیشی گرفتن واضح محافظه‌کاران بر اصلاح‌طلبان است. محافظه‌کاران حدود ۷۰ درصد از آرا را به دست آورده‌اند و در مقابل ۳۰ درصد آرا به اصلاح‌طلبان و کاندیداهای مستقل تعلق گرفته است. این حرف به معنای تضمین استمرار تسلط محافظه‌کاران بر یکی دیگر از مراکز مهم تصمیم‌سازی در جمهوری اسلامی است.

این انتخابات، بیست و هشتمین انتخابات در میان انتخابات گوناگون مانند رای‌گیری برای قانون اساسی، انتخابات ریاست جمهوری، انتخابات مجلس شورا یا مجلس خبرگان در تاریخ جمهوری اسلامی ایران بود. معنی این حرف آن است که ایران به طور میانگین در هر سال شاهد یک انتخابات بوده است. به عبارت دیگر حضور مردم که در شکل انتخابات عمومی تجلی پیدا می‌کند، در ایران وجود داشته و یکی از ارکان مشروعیت نظام جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهد، گرچه ممکن است ما در مورد حجم و گستره این حضور با هم اتفاق یا اختلاف نظر داشته باشیم.

در هنگام این انتخابات مخالفان اصول‌گرای احمدی نژاد بر ناکامی‌های اقتصادی دولت او و مسایلی مانند افزایش نرخ تورم و افزایش میزان بیکاری تمرکز کرده بودند. از اینجا یک نکته فهمیده می‌شود و آن اینکه درست نیست بگوییم اعلام نتایج به ما می‌گوید محافظه‌کاران برندگان این انتخابات بوده‌اند. پس مساله جدیدی در ایران اتفاق نیفتاده است. خیر، نتیجه واقعی و دقیق‌تر آن است که‌ اصول‌گرایان طرفدار احمدی‌نژاد اغلب کرسی‌ها را به دست آورده‌ا‌ند و متعاقب آنها در رتبه بعد، اصول‌گرایان پراگماتیست به رهبری علی لاریجانی‌ و قالیباف و در مقام سوم اصلاح‌طالبان و نمایندگان مستقل وارد مجلس شده‌اند.

این نتیجه را می‌توان اینگونه قرائت کرد که سیطره اصول‌گرایان طرفدار احمدی‌نژاد بر مجلس و مراکز تصمیم‌سازی در کشور محدود شده و راه برای گروه محافظه‌کار پراگماتیست باز شده است؛ گروهی که با رهبر جمهوری اسلامی - بالاترین مقام دارای قدرت در ایران - متحد هستند. این گروه مانند گروه احمدی‌نژاد‌اند با این تفاوت که اینها از جانب نهادهای دینی حمایت می‌شوند و احمدی‌نژاد توسط نیروهای نظامی(سپاه پاسداران انقلاب اسلامی).

بنابراین ترجمه نتایج انتخابات در حال حاضر توازن قوای داخلی جمهوری اسلامی به این ترتیب است: جناح اصلاح‌طلب به رهبری خاتمی سهمی به اندازه سهمشان در مجلس هفتم، یعنی حدود ۵۰ کرسی از ۲۵۰ کرسی را به دست آورده‌اند. این یعنی دور شدن مجلس از درگیری‌های جدید به خاطر مسایل و تفاوتهای اساسی یا به خاطر موضوعاتی که بالطبع در کشور پیش می‌آید. و این را البته شورای نگهبان قانون اساسی با رد‌صلاحیت صدها تن از اصلاح‌طلبان به انجام رساند.

نتایج انتخابات پارلمانی ایران بر این نکته اشاره دارد که رقبای واقعی قدرت احمدی‌نژاد و گروهش، نه اصلاح‌طلبان، بلکه علی لاریجانی - که به هیچ معنا نمی‌توان او را یک اصلاح‌طلب دانست - وگروه محافظه‌کاران پراگماتیست همراه او هستند.

اگر به این مساله عمیق‌تر نگاه کنیم از آن می‌فهمیم که تقسیم قدرت میان نهاد مردان دینی و نهاد‌های نظامی (که در سپاه پاسداران مجسم می‌شود) به یک درگیری واضح میان آنها تبدیل شده است. البته این رقابت به معنای شکست اتحاد اصولی این دو نهاد که بستر اصلی نظام اقتصادی - اجتماعی ایران را تشکیل می‌دهد نیست، بلکه هدف از این رقابت، ایجاد توازن میان سهم هریک از طرفین این اتحاد از قدرت است و بنا‌بر‌این وحدت نظر آنها در مورد اصل اصول‌گرایی و وفادارای به حکومت و رهبر در این جدال حفظ میشود. این رقابت در واقع نوعی همکاری همراه با تضاد در مورد سهم هر یک از گروه‌ها در نظام قدرت و همچنین تلاش برای سوق دادن بسیج سیاسی در مجلس هشتم به نفع خود است.

اکنون تنها پس از اعلام نتایج دور دوم انتخابات در شهرهایی که انتخابات آن به مرحله بعد کشیده شده است، می‌توان گفت که هر یک از این گروهها چقدر از مجلس هشتم سهم دارند، خصوصاً آنکه بدانیم ‌نظامیان در مجلس سابق بر ۸۰ کرسی از کرسی‌ها به نحوی از انحاء تسلط داشته بنابر‌‌این علی‌رغم آنکه در ابتدا به نظر می‌رسد که محافظه‌کاران طرفدار احمدی‌نژاد برنده انتخابات شده‌اند، هیچ بعید نیست که نتایج دور دوم دوباره پلورالیسم سیاسی جاری در ایران را از دورترین سر طیف جناح راست، همانطور که در پارلمان قبل بود، به وسط و وسط متمایل به راست عودت دهد.

‌مساله تعیین رییس مجلس جدید، یکی از مسایلی است که توازن های جدیدی را در داخل ایران میان قوای سیاسی به نمایش خواهد گذاشت. بقای حداد عادل که از متحدین احمدی‌نژاد است، در منصب ریاست مجلس، به معنای ارجحیت جناح احمدی نژاد پس از انتخابات است. اما اگر علی لاریجانی به ریاست مجلس تعیین گردد این را جز به معنای گامی به جلو بسوی نامزدی ریاست جمهوری در سال آینده‌، در مقابل احمدی‌نژاد نمی‌توان تعبیر کرد.

از جمله نتایج داخلی انتخابات مجلس هشتم در ایران آن است که احتمالاً محافظه‌کاران پراگماتیست جای اصلاح‌طلبان را به عنوان دومین جناح سیاسی کشور می‌گیرند در حالیکه اصلاح‌طلبان در حال رفتن به حاشیه صحنه سیاسی هستند.

علی‌رغم نتایج مهم داخلی این انتخابات از جهت توزیع افقی قدرت در داخل صفوف و گروههای محافظه‌کار و نتایج آن در بعد ارتباط عمودی این گروهها با ارکان نظام، انتظار تغییر در عملکرد‌های منطقه ای ایران یا مساله پرونده هسته‌ای این کشور وجود ندارد چون سرنوشت این مسایل در مجلس ایران تعیین نمی‌شود.