اتم ایرانی، نفوذ مصری

واروژ میناسیان

گذشته از پیشینه جنجال‌هایی که در روابط تاریخی میان ایران و مصر وجود دارد و صرف نظر از احساس دوستی میان دو ملت، با وجود تفاوت در اندیشه، روش‌ها و شرایط نظام‌های حاکم در این دو کشور، این پرسش شایستگی طرح و بررسی را دارد که: روابط ایران و مصر چه نتیجه و حاصلی را برای این دو کشور خواهد داشت؟

سفر حسین ضرار، معاون وزیر امور‌ خارجه مصر در امور آسیا به تهران در پاسخ به سفر عباس عراقچی معاون سابق وزیر خارجه ایران به قاهره که در چارچوب بررسی روابط دوجانبه و رایزنی مستمر به منظور دست‌یابی به توافق میان دو کشور و بهبود فضای حاکم بر روابط دو کشور انجام شد؛ و نیز سفر علی‌اکبر محرابیان وزیر صنایع ایران و بعد از آن علی لاریجانی نماینده آیت‌الله‌ خامنه‌ای به مصر، می‌تواند به منزله حلقه‌ای از زنجیره اقدامات دیپلماتیک برای ایجاد تفاهم و نزدیکی میان دو کشور به حساب آید.

تاریخ روابط دو کشور نشان می‌دهد هر گاه میان شخصیت‌های فرهنگی - سیاسی دو کشور گفت‌وگویی صورت گرفته، بحث‌های طرفین به مسایلی تنش‌زا کشیده شده است. مسایلی هم‌چون: توافق‌نامه کمپ‌دیوید، نام نهادن خیابانی در تهران به‌یاد خالد ‌اسلامبولی و دفن شاه ایران در مصر. این در حالی است که مسأله مهم در روابط دو کشور همان مسأله امنیت ملی مصر و صدور انقلابی بود که ایران در سیاست خارجی خویش دنبال می‌کرد.

با این‌حال، رغبت و علاقه‌مندی ایران و مصر برای بازگشت روابط عادی بین دو کشور، و تحولات جدید منطقه، لزوم روابط دیپلماتیک میان این دو را ضروری کرده است. مسایل منطقه‌ای دیگری نیز وجود دارد که روابط دو کشور برای حل آن‌ها ضروری است.

مشکلات موجود میان ایران و مصر غیر قابل حل نیست و نمی‌تواند مانعی سر راه تحقق اهداف مهم‌تر باشد. این هدف مهم، همان کاستن از فشار روند جهانی شدن بر هر یک از این دو کشور است. ایران تأکید می‌کند که همه اطلاعات و تجارب فنی اتمی خود را در اختیار کشورهای اسلامی قرار خواهد داد که البته مصر در رأس آن‌ها قرار دارد. بر این اساس، به نظر می‌رسد که باید در نگرش مصر درباره نتیجه رابطه با ایران شاهد تحولات جدیدی باشیم.

از سوی دیگر تهران هم انتظار دارد قاهره در زمینه رابطه با ایران با همان منطق و جرأتی برخورد کند که با برنامه‌های اسراییل در منطقه برخورد کرده است؛ بویژه این‌که این منطق سبب شده روابط عربستان و ایران، بدون توجه به مسایل مطرح شده از سوی غربی‌ها به سطح کنونی ارتقا یابد.

تجربه روابط عربستان - ایران، باید به مصر اعتماد لازم برای موفقیت‌آمیز بودن روابط خود با تهران را بدهد؛ زیرا روابط مصر و ایران پیچیده‌تر از روابط عربستان و ایران است و این حصول اطمینان می‌تواند از طریق انطباق اهداف امنیتی به دست بیاید؛ بویژه آن‌که هم‌اکنون شاهد حل مشکلات امنیتی ایران با برخی از کشورهای عرب هستیم.

برخی تصور می‌کنند که نزدیکی مصر و ایران به معنای محدود شدن روابط مصر و امریکا است؛ اما هر یک از این سه کشور ثابت کرده‌اند که می‌توان از روابط هر یک از کشور‌ها به نفع طرف ثالث استفاده شود. بنابراین آمریکا نیز می‌تواند از وجود روابط میان ایران و مصر استفاده کند؛ چرا که مصر می‌تواند میانجی خوبی برای بهبود و گسترش روابط میان تهران و واشنگتن و حل اختلافات آن‌ها باشد.

به هر تقدیر باید گفت که شرایط جدید منطقه، حرکت این دو کشور برای تحقق اهداف مورد نظر خویش را ضروری کرده است.

در این‌که احمدی‌نژاد در صدد برقراری دوباره روابط با مصر است، تردیدی نیست. اصول‌گراهای ایران تلاش می‌کنند یک محور اسلامی شامل مصر، ایران و عربستان ایجاد کنند؛ زیرا هر یک از این سه کشور اندیشه‌ای دارند که در کشورهای اسلامی بازتاب دارد. بنابراین به توافق رسیدن این قطب‌ها، می‌تواند به متحد شدن کشور‌های اسلامی منجر شود.


مصر و ایران دو قطب منطقه و نماینده دو گرایش موازی در زمینه اندیشه و عمل هستند که توانسته‌اند در دوره‌های مختلف تاریخی با هم ارتباط داشته باشند. بی‌تردید متغیرهای جهانی نیز به نقش هر یک از این دو کشور در منطقه اهمیت خاصی داده است و تجدی دنظر هریک از آن‌ها در موضع خود در قبال دیگری را ضروری کرده است.