بوتو برای افغانها: مادر معنوی طالبان

پیمان باختری

نام بی نظیر بوتو، سیاستمدار نامدار پاکستانی، در مقطعی از زندگی سیاسی و زمامداری اش بر این کشور، با گروه طالبان پیوند خورده است.
او دو دوره (در فاصله سال های 1988 تا 1990 و 1993 تا 1996) نخست وزیر پاکستان بود. دوره دوم حکومت خانم بوتو بر پاکستان، همزمان شد با شکل گیری و آغاز فعالیت جنبش طالبان.

فعالیت طالبان، عملا در سال 1994 میلادی آغاز شد. این گروه که از طلاب (دانش آموزان مدارس دینی) در پاکستان تشکیل شده بود، در ماه سپتامبر 1996، موفق شد کنترل کابل پایتخت افغانستان را به دست گیرد، در حالی که تا پیش از آن، بر بخش زیادی از خاک این کشور تسلط یافته بود.

شکل گیری گروه طالبان در داخل خاک پاکستان و پیشروی سریع آنان تا کابل، در زمان زمامداری بی نظیر بوتو بر پاکستان صورت گرفت. از اینرو، بسیاری در افغانستان، خانم بوتو را "مادر معنوی" طالبان میدانند.

بی نظیر بوتو، اگرچه برخلاف محمد نواز شریف رهبر حزب مسلم لیگ (شاخه نواز شریف) و برخی دیگر از رهبران پاکستان، به طور سنتی رابطه مستحکمی با بنیادگرایان مذهبی نداشت، اما طالبان را عامل بازگشت ثبات به افغانستان میدانست.

همسایه شمالی پاکستان، در آن سالها، به شدت درگیر جنگ های داخلی گروه های مجاهدین بود که پس از سقوط آخرین دولت کمونیستی افغانستان به رهبری محمد نجیب الله، وارد کابل شده بودند و بر سر تقسیم قدرت، با هم می جنگیدند.

از خانم بوتو در دوره دوم حکومتش نقل شده بود که معتقد است طالبان، تنها عاملی است که می تواند ثبات را به افغانستان جنگزده بازگرداند و راه امنی برای تجارت میان کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه و شبه قاره هند بگشاید.

استفان کول نویسنده آمریکایی کتاب نامدار "جنگ ارواح" (که به بررسی رابطه مخفی سازمان سیا، اسامه بن لادن و افغانستان از زمان اشغال این کشور توسط شوروی سابق تا پیش از حمله تروریستی یازده سپتامبر می پردازد)، در این کتاب گفته است که دولت خانم بوتو، از گروه طالبان، حمایت نظامی و مالی می کرد و حتی واحدهای کوچکی از ارتش خود را، برای جنگ در کنار صفوف طالبان، به افغانستان می فرستاد.

این باور، بسیار پیشتر از مطرح شدن در کتاب "جنگ ارواح"، در افغانستان به طور گسترده ای وجود داشت و به همین دلیل بود که افغانها، خانم بوتو را مادر معنوی طالبان می خواندند.

بی نظیر بوتو، در اوایل ماه نوامبر سال 1996 میلادی، برای بار دوم از قدرت کنار گذاشته شد، اما با رفتن او، حمایت از طالبان در پاکستان خاتمه نیافت.

پاکستان پس از خانم بوتو، هم در زمان نخست وزیری مجدد نواز شریف و هم پس از کودتای بدون خونریزی ژنرال پرویز مشرف، همچنان از متحدان اصلی گروه طالبان بود و این حمایت، تا زمان حمله ائتلاف بین المللی ضد تروریسم به رهبری آمریکا، به طالبان در افغانستان، همچنان ادامه داشت.



موضع ضد طالبانی

خانم بوتو اخیراً موضعی ضد طالبانی به خود گرفته بود و صراحتاً از اقدامات تروریستی این گروه و حامیان آنان انتقاد می کرد، اگرچه برخی از منتقدانش، انتقاد او از طالبان را، حرکتی در راستای چرخش جهانی علیه طالبان و افراطگرایی می دانستند

بی نظیر بوتو، ساعاتی پیش از مرگ، با حامد کرزی رئیس جمهور افغانستان در اسلام آباد دیدار کرد و از لزوم مبارزه مشترک دو کشور با افراطگرایی سخن گفت.

نخست وزیر فقید پاکستان، که پدر خود را در پی کودتای نظامی ژنرال ضیاء الحق از دست داد، اطرافیان آقای مشرف را، ادامه دهندگان راه ژنرال ضیاء می دانست. او معتقد بود افراطیون مذهبی که او را تهدید به قتل کرده و در ماه اکتبر گذشته بر سر راه او در شهر کراچی، بمب منفجر کردند، حامیانی در ارتش دارند.

او پرویز مشرف رئیس جمهور پاکستان را متهم می کرد که با اقدامات خود، به نفوذ بیشتر بنیادگرایان دامن زده است.

خانم بوتو پس از سوء قصد نافرجام علیه خود در شهر کراچی، گفته بود افراطیون نمی توانند بدون پشتیبانی، از غارهای خود خارج شوند و دست به چنین کارهایی بزنند.

حقیقت این است که این گروه های بنیادگرا که هم خانم بوتو از آنها انتقاد می کرد و هم پرویز مشرف آنها را سدی در راه اصلاحات خود و پیشرفت پاکستان می داند، درگذشته از حمایت هر دو رهبر (بوتو و مشرف) و دیگر رهبران پاکستان در دوره های مختلف برخوردار بوده اند تا به این سرحد از نفوذ و قدرت رسیده اند.

اگر گمان دست داشتن این گروهها در ترور خانم بوتو واقعیت داشته باشد، پاکستان با یک حقیقت تلخ روبروست. این حقیقت که بنیادگرایی مذهبی که کشور مستقل پاکستان، شصت سال پیش بر اساس آن تشکیل شد و حکومت های مختلف این کشور در تقویت آن نقش داشتند، اکنون به گونه کم سابقه ای از کنترل زمامداران و سیاستمداران کشور خارج شده و خود آنها را در نوک پیکان حملات قرار داده است.