هدف آناپولیس ایران است، نه فلسطین
واروژ میناسیان
با برگزاری مهمترین نشست 10 سال اخیرِ طرف‌های درگیر در مناقشه فلسطین‌ـ اسراییل در شهر آناپولیس، مرکز ایالت مریلندِ آمریکا؛ برخی از تحلیل‌گران بین‌المللی معتقدند دست‌آورد‌های این کنفرانس نمی‌تواند راهی مشخص برای برقراری صلح در منطقه باز کند. منابع آگاه سیاسی با استناد به بی‌حاصل بودن نشست‌هایی هم‌چون؛ نشست کمپ دیوید به ابتکار جيمي كارتر در سال 1978، كنفرانس صلح خاورميانه به ابتکار جورج بوش پدر در سال 1991 در مادريد، مذاكرات صلح ویرجینیا به ابتکار بیل کیلینتون در ژانويه سال 2000، كمپ ديويد در ژوئيه سال 2000 و نشست طابا در ژانويه سال 2001، پیش‌بینی می‌کنند نشست پاییزی جورج بوش پسر نیز به همان سرنوشت دچار خواهد شد.
در این میان آن‌چه که اهمیت کنفرانس آناپولیس را دوچندان کرده است، گستردگی حضور کشور‌های ذی‌نفوذ و متخاصم در مناقشه صلح خاورمیانه است. تجزیه و تحلیل منافع هریک از طرفینِ مناقشه نشان می‌دهد که چه اهدافی موجب شده تا کشور‌های همانند عربستان، سوریه، اسراییل، آمریکا و فلسطین در نشستی بی‌سابقه رودرروی یکدیگر بنشینند.
آمریکا
تغيير واقعيت‌هاي منطقهِ خاورميانه، رئيس جمهوري آمريكا را بر آن داشت تا پس از سالها غفلت، پا به عرصه فرآيند صلح خاورميانه بگذارد. بوش سرمايه گذاري شخصي، قوي و محكمي براي اين كنفرانس كرده و مي‌كوشد نتایج این نشست به تحقق اهداف دو بعدی وی منجر شود.
سطح داخلي: ناکامی‌های سیاست‌خارجی دولت جمهوری‌خواه بوش در عراق، افغانستان و ایران، موقعیت دموکرات‌های منتقد در انتخابات ریاست جمهوری آینده آمریکا را مستحکم‌تر کرده است. بنابراین بوش تلاش می‌کند با برداشتن گامی مهم در جهت حل و فصل مناقشه فلسطین ـ اسراییل موقعیت حزب خود را برای حفظ کرسی ریاست جمهوری ارتقاء دهد.
سطح منطقه‌ای: مهمترین هدفی که بوش سعی دارد از رهگذر این کنفرانس به دست آورد، تحدید ایران و شاید زمینه‌سازی برای حمله به این کشور باشد. بوش، طرح نقشه راه را به عنوان طرح صلح خاورميانه پنج سال پيش با هدف حمله به عراق مطرح كرد و هم اكنون پروژه آناپولیس را با هدف برقراري صلح براي فلسطيني‌ها ترتیب داده تا خود را آماده حمله به ايران كند. کاخ سفید در تلاش است تا ائتلاف اعراب سنيِ محافظه كار را عليه خواست‌هاي منطقه‌اي و هسته‌اي ايران بسیج کند.
اسراییل
ایهود اولمرت به 4 دلیل در شرایطی که به شدت از سوی بنيامين نتانياهوي راست‌گرا و يوسي بيلين چپ‌گرا تحت فشار است در این کنفرانس شرکت می‌کند.
۱- نفع اسرائيل در این است که با همسايگانش گفت و گو كند و در عرصه بين‌المللي رفتار دیپلماتیک و صلح آمیزی داشته باشد.
۲- گام سياسي كه پس از اين كنفرانس شكل برداشته خواهد شد، به تل آويو در كاهش تنش با فلسطيني‌ها كمك خواهد كرد.
۳- اسراییل معتقد است که نباید به این زودی‌ها جنبش فتح را از خود براند و به نفع تل آويو است كه به حكومت محمود عباس جان دوباره‌اي بخشد به اميد آن‌كه روزهاي بهتري در پيش باشد.
۴- مهمتر از همه آن كه اولمرت مي‌خواهد با شركت دركنفرانس آناپوليس عليه ايران و حاميان اين كشور در منطقه يك جبهه بين‌المللي تشكيل بدهد.
سوریه
ممكن است آناپولیس، بلندی‌های جولان را به سوریه بازگرداند، اما به نظر می‌رسد که رژيم بشار اسد هداف دیگری درسر می‌پروراند كه اهميت آن بيش از مشوق‌هاي بالقوه غرب و اسرائيل است.
۱- موفقيت در فرآيند صلح عميقا براي دمشق متزلزل كننده خواهد بود؛ چراکه منجر به کاهش نفوذ این کشور در مسایل داخلی کشور‌های منطقه خواهد شد.
۲- دمشق فرض مي‌كند كه هرگونه تقويت نفوذ آمريكا در منطقه مغاير با منافع این کشور خواهد بود و بنابراين تصادفي نيست كه دمشق ضدآمريكايي‌ترين دولت در جهان عرب است. ايستادگي در برابر فشار آمريكا موجب حمايت مردم سوريه و حتي در سطح وسيعي حمايت مردمي اعراب خواهد شد و بقاي رژيم آن‌را براي سال‌هاي آتي تضمين خواهد كرد.
۳- براي سوريه لبنان به مراتب مهم تر از بلندي هاي جولان است؛ بنابراین بشار اسد زمانی به امضای قرارداد صلح تن خواهد داد تا مطمئن شود منافع منطقه‌ای دمشق هم‌چنان پایدار خواهد ماند.
فلسطین
۱- محمود عباس شرط بقاي خود در قدرت را مشاركت در كنفرانس آناپوليس مي‌داند؛ اگرچه مواضع سستِ طرف فلسطيني در مذاكرات با اسراييل با واكنش افكار عمومي فلسطين مواجه شده است، اما به نظر مي‌رسد اين بار خطاي استراتژيك جنبش حماس در برخورد با شركت كنندگان مراسم سالگرد عرفات در غزه و هم‌چنين نرمش سران اسراییل نسبت به حل و فصل مناقشه تاریخی طرفین درگیر، به كمك تشكيلات خودگردان شتافته است.
۲- قدرت گرفتن جنبش اسلامي حماس و حامي آن يعني ايران از عمده ترين مسايل مشترك مورد توافق واشنگتن، اسراييل و فلسطيني ها است.
جمع‌بندی
بازخوانی لایه‌های پنهان کنفرانس آناپولیس نشان می‌دهد که امریکا و اسراییل علاوه بر تلاش برای برقراری صلح در منطقه، هدف مهمتری برای ازمیان برداشتن بزرگترین مانع صلح یعنی ایران در مد نظر خود قرار داده‌اند. اگر واشنگتن و تل‌آویو بتوانند کشور‌های عربی و نهاد‌های بین‌المللی در این کنفرانس را با خود همراه کنند؛ در آینده‌ای نه چندان دور خواهند توانست با قطع نفوذ ایران در منطقه به هرشکل ممکن، مقدمات ایجاد صلح فراگیر را فراهم آورند.
ایران با آگاهی کامل از چنین سناریوی، تمام تلاش خود را به‌کار بست تا نشست آناپولیس:
الف: برگزار نشود.
ب: در غیاب فلسطین، سوریه و عربستان فاقد مشروعیت شود.
ج: نتایج آن بی‌حاصل باشد.
تهران هرچند نتوانست به دو هدف اول دست یابد، اما امیدوار است با تحرکات دیپلماتیکی چون:
۱- تماس رییس جمهور با رهبران عربستان و سوریه و اعلام عواقب شرکت در کنفرانس آناپولیس.
۲- ارسال پیام شفاهی و تهدید آمیز به کشور‌های حوزه خلیج فارس مبنی بر هرگونه توافق در این کنفرانس برای حمله به ایران از خاک این کشورها.
۳- دعوت غیرمنتظره از 10 گروه فلسطینی برای مقابله با دست‌آورد های احتمالی کنفرانس. (به ایران)
بتواند تا حدود زیادی در برابر آن‌چه که آن را پایمال شدن حقوق فلسطینی‌ها و احتمال اتحاد اعراب با امریکا برای جنگ با اییران می‌خواند، مقابله کند.
|