نگاهی به نوزدهمین گزارش دو پهلوی البرادعی

بنفشه سرتیپی

گزارشی كه محمد البرادعی روز پنجشنبه درباره مساله هسته‌ای ایران به شورای حكام ارایه کرد، از سال ۲۰۰۳ میلادی تاكنون نوزدهمین اظهارنظری بود كه مدیركل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به بدنه تصمیم‌گیر دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل ارایه می‌داد. بر اساس اطلاعات رسمی كه بر روی پایگاه اینترنتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درج شده است؛ آخرین گزارش مدیركل اژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران در تاریخ۳۰ اوت ۲۰۰۷ میلادی، ۸ شهریور ۱۳۸۶ انتشار یافت كه در آن اعلام شد پرونده آزمایش‌های پلوتونیم به عنوان یكی از موضوعات باقی‌مانده میان ایران و آژانس خاتمه یافته تلقی می‌شود.
اولین گزارش البرادعی نیز درباره فعالیت هسته‌ای ایران ششم ژوئن سال ۲۰۰۳ میلادی ۱۶ خرداد ۱۳۸۲ در اختیار ۳۵ عضو شورای حكام قرار گرفت. در این چهار سال، پرونده هسته‌ای ایران شاهد صدور ۳ قطع‌نامه از سوی شورای امنیت سازمان ملل (قطع‌نامه ۱۷۴۷ در تاریخ ۲۴ مارس ۲۰۰۷ چهارم فروردین ۱۳۸۶. قطع‌نامه ۱۷۳۷ در تاریخ ۲۳ دسامبر ۲۰۰۶ دوم دی ۱۳۸۵. قطع‌نامه ۱۶۹۶، در تاریخ ۳۱ ژوئیه ۲۰۰۶ مطابق ب۹ مرداد ۱۳۸۵) بوده است. همچنین در این مدت شورای حكام در برابر ۱۸ گزارشی كه البرادعی به این نهاد تحویل داده ۹ قطع‌نامه در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران صادر كرده است. اولین قطع‌نامه شورای حكام در تاریخ ۱۲ سپتامبر سال ۲۰۰۳ میلادی ۲۱ شهریور ۱۳۸۲ صادر شد. در این قطع‌نامه از ایران خواسته شده بود تا برای شفاف‌سازی هر چه بیشتر فورا پروتكل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا و تصویب كند.

گزارش نوزدهم
آخرین گزارش البرادعی از وضعیت فعالیت های هسته‌ای ایران، همان‌طور که پیش بینی می‌شد، ادبیاتی دوپهلو،گنگ و فاقد قطعیت خبری بود. نگاهی گذرا به محتوای ۱۸ گزارش رییس آژانس نشان می‌دهد که آخرین گزارش نیز همان راهی را پیموده که سابق براین دیگر گزارش‌ها طی کرده بودند.

مهمترین تشبیه و تفریق گزارش نوزدهم با سایر گزارش‌ها را می‌توان این‌گونه برشمرد:

اشتراکات:
1- گزارش نوزدهم هم‌چون گزارش‌های قبلی از ادبیاتی دو پهلو برخوردار است.

2- دارای شفافیت بیشتر و ابهام كمتری نسبت به نمونه‌های قبلی خود است.

3- ایران به مطالبات شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره توقف غنی سازی اورانیوم بی‌اعتنائی کرده است.

4- امكان تایید چشم انداز ماهیت برنامه هسته‌ای ایران از سوی آژانس، منوط به حل كلیه سئوالات و ابهامات در ابعاد كلی است.

5- درخواست آژانس برای اجرای پروتكل الحاقی از سوی ایران، برای امکان دسترسی آژانس به مواد و فعالیت های هسته‌ای اعلام نشده.

افتراقات:
1- اذعان به پیشرفت چشم‌گیر برنامه اتمی از سوی ایران.

2- اعلام برطرف شدن ابهامات مربوط به سانتریفوژهای پی۱ و پی ۲ از جمله مهمترین موضوعاتی است كه در این گزارش به آن اشاره شده است. موضوع پلونیوم و باز فرآوری و نیز سانتریفوژهای پی ۱ و پی ۲ از جمله مسایلی بود كه از اكتبر سال ۲۰۰۳ به عنوان موضوعی كلیدی، لاینحل باقی مانده بود.

پس لرزه‌های گزارش
زمانی كه البرادعی در گزارش خود اعلام كرد که با وجود این که ایران در برنامه اتمی خود تا حدودی با آژانس‌بین‌المللی انرژی اتمی هم‌كاری كرده است، اما هنوز سوال‌های بسیار مهمی از این برنامه، بی‌پاسخ مانده است، فضای نوینی برای دور جدید از رویارویی آمریكا و ایران فراهم شد. گزارش محمد البرادعی مانند لیوان نیمه پری بود كه به شورای حكام آژانس بین المللی انرژی اتمی تقدیم شد. این گزارش ممكن است جامعه جهانی را دچارسردرگمی كند. نبود یك دیدگاه كلی در این گزارش به باور كارشناسان می‌تواند باعث این شود كه دور سومی از تلاش‌ها برای تحریم ایران شروع شود كه واشنگتن امید دارد پیش از پایان امسال به تصویب برسد.

تحلیل‌گران سیاسی معتقدند با توجه به محتوای گزارش نوزدهم، نشانه‌هایی از تصویب قطعنامه سوم و ضعیف در شورای امنیت سازمان ملل دیده می‌شود، ولی انتظار این مساله كه این شورا به سوی تصویب قطعنامه‌ای پیش رود كه تحریم های واقعا سخت در آن گنجانده شده باشد دشوار است. چرا که اختلاف آشكاری میان اعضای شورای امنیت در این‌باره وجود دارد و برخلاف آمریكا، چین اعلام كرده كه از حق ایران در برخورداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای حمایت و ترجیح می‌دهد كه شاهد پاسخ ایران به ابهامات مربوط به تمایلات هسته‌ای خود از طریق مذاكره با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. چین هم‌چنین بر‌خلاف خواست واشنگتن كه تلاش دارد كشورهای دیگر را به كاهش رابطه با تهران و فشار بر ایران وادار كند، خواهان گسترش همكاری‌های اقتصادی با تهران است. با این وضعیت احتمال دارد كشورهای غربی تدابیری را خارج از شورای امنیت اتخاذ كنند، اما این ابتكار نیز تردیدهایی را به همراه دارد، چرا كه معلوم نیست میزان همراهی آلمان با آن تا چه حد خواهد بود.