حمله انتحاری به دموکراسی در افغانستان

گفتگو با معصومه طرفه و باقر معین را از اينجا بشنويد.

‌ ‌

روز سه‌شنبه در یک حمله‌ی انتحاری در ولایت بغلان در شمال افغانستان، شش نماینده‌ی مجلس این کشور و چندین نفر دیگر کشته شدند. این حمله هنگام بازدید یک هیأت پارلمانی از یک کارخانه‌ی شکر در شمال افغانستان اتفاق افتاد که حدود صد نفر زخمی و شش نفر کشته شدند. در این باره با باقر معین مسئول سابق بخش فارسی و پشتو در بی‌.بی.سی و کارشناس مسایل افغانستان مقیم لندن، و همین طور معصومه طرفه روزنامه‌نگار و کارشناس مسایل آسیای میانه گفتگو کردیم.

آقای معین این حادثه نشان‌دهنده‌ی رو به وخامت رفتن اوضاع امنیتی در افغانستان است؟ یا این که ممکن است در هر شرایطی یا سیستم دیگری هم اتفاق می‌افتاد؟

معین: بدون شک این نشان‌دهنده‌ی وخامت اوضاع است از نظر امنیتی که به هر حال کسانی که اهل انتحار هستند، بتوانند در شمال افغانستان که معمولاً امن‌تر است و به خصوص در این منطقه‌ی پل خمری که بیشترشان طرفداران جبهه‌ی متحد هستند، خودشان را برسانند و تعدادی از نمایندگان مجلس و به خصوص آقای کاظمی را به قتل برسانند که یکی از وزیران برجسته‌ی دولت آقای کرزای است و از رهبران احزاب بوده و همین طور سخنگوی جبهه‌ی متحد که یکی از گروه‌های اپوزیسیون است. بدون شک از نظر روانی این بر اوضاع افغانستان اثر می‌گذارد و قرار است که هم اپوزیسیون و هم شیعیان را عصبانی بکند.

خانم طرفه، شما مدت زیادی درباره‌ی مسایل افغانستان تحقیق کرده‌اید و البته در افغانستان حضور هم داشتید. شما پیامدهای این ماجرا را در بازسازی افغانستان چه طور می‌بینید؟

طرفه: یک مشکل مهمی که هست این که تعداد این حملات انتحاری، همان طور که خیلی خوب می‌دانید از اخبار، روز به روز بیشتر و بیشتر می‌شود و چیزی که در مورد این حمله‌ی انتحاری مهم است، این که تعداد کشته‌ها بسیار بیشتر از معمول و به نظر می‌رسد این حمله جدی‌تر از حمله‌های قبلی بوده است.

روی هم رفته تعداد حملات انتحاری که فقط در همین سال جاری اتفاق افتاده است، مطابق گزارش سازمان ملل ۱۲۰ حمله بوده. در صورتی که مثلاً در تمام سال گذشته ۱۰۰ حمله اتفاق افتاده بود که باز آن هم خیلی زیاد است. و این افزایش تعداد حملات انتحاری، به خصوص مثلاً در کابل که ما شاهدش بودیم، خیلی زیادتر شده و اکنون در مناطق مرکزی و شمال افغانستان این بسیار نگران‌کننده است.

این جا جایی است که طالبان زیاد در آن رفت و آمد ندارند و بعضی از گزارش‌ها حتی تا امروز می‌گوید که از طرفداران گلبدین حکمتیار باشند که او هم البته در این روزها با طالبان و القاعده همراه شده و ضد دولت آقای کرزای می‌جنگد. این بسیار نگران‌کننده است. به خاطر این که در زمینه‌ی این حملات انتحاری که اتفاق می‌افتد، نارضایی بسیار شدید مردم و شرایط بسیار سخت زندگی وجود دارد که البته تمام نیروهای ناراضی از این مسایل استفاده و مردم را تحریک می‌کنند.

از طرف دیگر نیروهای جبهه متحد ملی هم که از افراد مجاهدین سابق در آن هستند، آن‌ها هم در این شرایط فعلی از این اوضاع بسیار راضی نیستند و بسیاری‌شان کنار گذاشته شده‌اند. در نتیجه وقتی روی هم رفته شرایط را نگاه می‌کنیم و بعد می‌بینیم تعداد نیروهای بین‌المللی در جنوب افغانستان خیلی زیاد است و این همیشه افغان‌ها را در طول تاریخ، بسیار عصبانی می‌کرده است، می‌بینیم که شرایط برای آینده‌ی افغانستان بسیار می‌تواند نگران‌کننده باشد.

فکر می‌کنید چرا نمایندگان پارلمان هدف این حمله قرار گرفته‌اند؟ به خاطر همین نارضایتی که الان گفتید؟

بله. به خاطر این که بسیاری از کسانی که مسایل سیاسی را دنبال می‌کنند، از کسانی که در پارلمان افغانستان انتخاب شده‌‌اند و آن جا فعالیت می‌کنند، خوشحال نیستند. مخالفت‌ها با آن‌ها زیاد بوده. در نتیجه احتمال دارد که مشخصاً نمایندگان پارلمان را هدف قرار گرفته باشند.

آقای معین شما هم موافق‌اید با این موضوع؟

معین: من فکر می‌کنم علت این که نمایندگان پارلمان را هدف قرار داده‌اند، این است که آن جا بودند و در دسترس بودند و لابد وضع امنیتی‌شان خوب نبوده و درست از این‌ها مواظب نشده است. اگر این‌ها را ما بپذیریم که مثلاً جزو کسانی بودند که می‌خواستند خودشان را بکشند و از طرفداران القاعده بودند، هرچند طالبان می‌گویند که ما نبودیم، به هر حال لابد یک هدف آسان بوده است.

به خصوص شخصیتی مثل آقای کاظمی که در بین جبهه‌ی متحد شناخته شده است و سخنگوی آنان بوده، می‌تواند خبر بسیار بزرگی باشد در حال حاضر و به خصوص این که الان فشار بر دولت آقای کرزای در حال افزایش است. بعضی می‌گویند که با بازگشت آقای جلالی به افغانستان و همین طور بعضی دیگر از شخصیت‌ها، هدف این است که در افغانستان چند کمیسیون تشکیل بشود که مقداری به دولت آقای کرزای کمک بشود که قوت دولت مرکزی و قدرت دولت مرکزی بیشتر بشود و صحبت از این است که آقای عبدالله ممکن است وارد دولت بشود و آقای جلالی و شاید هم دیگران. در حال حاضر به هر حال این یک پیروزی تبلیغاتی برای کسانی است که می‌خواهند دولت افغانستان را تحت‌الشعاع قرار بدهند و همین طور نیروهای ائتلاف را.

طبق گفته‌ی آقای معین، همین صحبتی که درباره‌ی طرفداران القاعده شد، خانم طرفه شما ارتباط این انفجار را با حوادث روز پاکستان چه طور می‌بینید؟

طرفه: می‌دانید که پاکستان و افغانستان شرایطشان با همدیگر گره خورده و بسیاری از ناامنی‌های افغانستان را می‌شود از ناامنی داخل پاکستان دانست و از این که ژنرال‌های مهمی در سازمان اطلاعات نظامی پاکستان، نمی‌خواهند آن منطقه که منطقه‌ای پشتونشین است، آرام و آسوده باشد و امنیت داشته باشد. در نتیجه بسیاری از تحریکاتی که در جنوب می‌شود، به خاطر همین است.

به علاوه در جنوب، کشت خشخاش هم بسیار می‌تواند برای کسانی که در آن منطقه هستند و از امنیت آن منطقه قرار است دفاع بکنند، منفعت داشته باشد. در نتیجه ناامن‌شدن وضع پاکستان می‌تواند افغانستان را هم البته ناامن بکند. البته از طرف دیگر، ایران با آن که اوضاع داخلی‌اش ناامن نیست، آن طور که در پاکستان هست، ولی یک مقداری از نگرانی‌های در داخل افغانستان را شرایط ایران بوه جود می‌آورد.

در نتیجه می‌شود گفت که زمینه خیلی آماده است برای کسانی که بخواهند صلح افغانستان را که با مشکلات زیادی به ‌دست آمده و هنوز هم روی آن دارد کار می‌شود، مخدوش بکنند و از بین ببرند. همان طور که آقای کرزای هم در سخنرانی‌اش بارها و بارها گفته است. ولی متاسفانه می‌بینیم که وضع روز به روز بدتر و بدتر می‌شود.

یکی از مسایلی که نگران‌کننده است (البته به گمان من) شاید سیاست آقای کرزای باشد که البته در ارتباط با آمریکا این سیاست طراحی شده (یعنی آمریکا هم از او طرفداری می‌کند) و آن مذاکره با طالبان است. بر خلاف بسیاری که فکر می‌کنند اگر با نیروهای آرام‌تر طالبان بتوانند صحبت بکنند، ممکن است که بقیه طالبان از هم بپاشد، من فکر نمی‌کنم که این سیاست جواب داده و در نتیجه فکر می‌کنم که طالبان را بیشتر به حرکت‌های مشخص نظامی به این شکل که می‌بینید، تحریک می‌کند.

به عنوان آخرین سؤال. فکر می‌کنید که شخصیت‌های کشته‌شده در این حادثه، چه نقشی در بازسازی افغانستان داشته‌اند؟

معین: آقای کاظمی خب شخصیت مهمی بود. وزیر تجارت بود و در جبهه‌ی متحد ملی نقش مهمی داشت. به هر حال جزو کسانی بود که از شخصیت‌های طرفدار آقای کرزای بود؛ با آن که از او انتقاد داشت و وارد این گروه شده بودند. نقش او به نظر من بیشتر جنبه‌ی دادن ثبات به وضع افغانستان بود که در بازسازی به صورت مستقیم، به خصوص که آقای کاظمی بیشتر در مجلس فعال بود و از آن طریق کمک به بازسازی می‌کرد.

ولی وقتی وزیر بود طبعاً اوضاع تجاری را توانسته بود سر و سامانی بدهد و بسیاری به او امیدوار بودند که بتواند رهبری شیعیان و هزاره‌ها را به خصوص در افغانستان به دست بگیرد و جزو رقبای اصلی رهبران دیگر محسوب می‌شد.

نمایندگان دیگر مجلس که در این حادثه کشته شدند، چهار پنج نفر دیگرشان از کسانی بودند که بسیار مهم بودند. به هر حال این قضیه بیشتر از آن که برای دولت افغانستان جنبه‌ی اثباتی داشته باشد، به اصطلاح جنبه‌ی سلبی دارد که نتوانسته جان نمایندگان مجلس را مورد حفاظت و حمایت قرار بدهد و یک تبلیغ بسیار خوبی است برای مخالفین دولت افغانستان.

خانم طرفه شما نظرتان چه هست؟

طرفه: من هم کاملاً با حرف‌های آقای معین موافقم. تنها این نکته را اضافه می‌کنم که اگر واقعاً این‌ها قصد داشتند به اعضای پارلمان حمله کنند؛ یعنی واقعاً باهدف بوده و موفق شده، در نتیجه باید این طوری فکر کنیم که این حمله به دموکراسی، به پارلمان و به نمایندگان مردم بوده است. با این که بحث است در مورد این که این پارلمان چقدر اعضایش می‌توانند دموکرات باشند؛ ولی باید گفت که این حمله به دموکراسی و به ساختار سیاسی است که در چند سال گذشته با تلاش بسیار بین‌المللی و داخلی به وجود آمده است.