اختلاف انتخاباتی حزب الله لبنان با ایران

وارژ میناسیان

در حالی‌که کمتر از دو ماه به پایان دومین دور ریاست جمهوری اميل لحود باقی مانده، تقابل سیاسی 8 مارسیها و 14 مارسیها؛ انتخاب رییس جمهور جدید لبنان را برای دومین بار متوالی به حالت تعلیق درآورده است.¹
8 مارسیها² (مخالفان دولت كنوني) از ریاست جمهوری ميشل عون (رييس حزب آزاد ملي) یا میشل سلیمان (فرمانده ارتش) حمایت می‌کنند و 14 مارسیها (موافقان دولت) هم نسيب لحود و پترس حرب را شایسته کسب کرسی ریاست جمهوری میدانند؛ یگانه اشتراک 4 کاندیدای مطرح این دو جریان سیاسی ، تنها وابستگی این کاندیداها به طايفه مسيحيان ماروني است.

در این میان آنچه که موجب تعلیق در تعیین سرنوشت کرسی ریاست جمهوری لبنان شده است، تنها صف‌بندی سیاسی احزاب پویای بیروت نیست، بلکه ساختار خاصِ قانون این کشور در چگونگی تقسیم قدرت در میان گروهها و جریانهای قومی و مذهبی و دخالت کشورهای صاحب نفوذ در معادلات داخلی لبنان است. تجزیه و تحلیل چنین ساختاری، میتواند در شکافتن لایه‌های پنهانِِ این تعلیق سیاسی، راهبردی موثر و کارآمد باشد.

ساختار نظام سیاسی لبنان، یکی از جالبترین سیستم‌های اعمال حاکمیت در جهان است. شاکله و بن‌پایه اصلی این سیستم براساس توافقهای دو جریان مذهبی قدرتمند مسیحی و مسلمان پی‌ریزی شده است. ۴۲ درصد جمعيت لبنان مسيحی، ۳۳ درصد شيعه و ۲۳ درصد سنی هستند. مسلمانان در مجموع بيش از ۵۵ درصد از جمعيت کشور را تشکيل میدهند. تعداد نمايندگان مسلمان و مسيحی در پارلمان اين کشور برابر است؛ يعنی در مجلس لبنان، مسلمانان و مسيحی‌ها هر کدام ۶۴ نماينده دارند. چنانچه مشخص است، مارونیها در ميان مسيحیهای لبنان از اکثريت بالايی برخوردار هستند طبق سنتی که در لبنان وجود دارد رئيس جمهور و نهادهای مهم امنيتی و انتظامی در دست مسيحیهای مارونی، نخست وزيری و اداره اجتماعی در اختيار مسلمانان سنی و رياست مجلس در اختيار مسلمانان شيعه است. در واقع همین ترکیب توافقی قومی مذهبی در مجلس است که هر شش سال یکبار اقدام به انتخاب ریس جمهور جدید این کشور می‌کند؛ اما این رویکرد توافقی، از یک نارسایی حقوقی بزرگی رنج می برد و هم اکنون نظام سیاسی لبنان را دچار بحران کرده است. براساس قانون اساسى لبنان, رئيس جمهور به طورمستقيم توسط نمايندگان مجلس انتخاب مى‌شود، به اين معنا که نمايندگان مجلس در يک تاريخ معين به شور مى‌نشينند و طى يک راى‌گيرى رئيس‌جمهور مورد نظر کشور را انتخاب مى‌کنند. اما چالشى که در اين ميان وجود دارد، اين است که قانون اساسى هيچ راه حالى در صورت به توافق نرسيدن نمايندگان مجلس براى انتخاب رئيس‌جمهور جديد پيش رو قرار نداده است. براساس قانون اساسى لبنان، تعيين شيوه انتخاب بر اساس توافق نمايندگان است، و در حال حاضر اين موضوع خود به تنهايى به گره‌اى بازنشدنى درانتخابات لبنان تبديل شده است. فراکسيون اکثريت معتقد است براى انتخاب رئيس‌جمهور نيمى از آرا به علاوه يک راى کافى است ،در حالى که نمايندگان گروه اقليت معتقدند رئيس‌جمهور منتخب بايد بتواند دو سوم آراى نمايندگان را جلب کند. علاوه بر اختلافات حقوقی اکثریت و اقلیت در مجلس، تقابل جریانهای سیاسی نیز در گسترش آن نقش به سزایی داشته است.

تقابل ایران وآمریکا
تجزیه و تحلیل صف‌بندی گروههای سیاسی لبنان برای انتخاب رییس جمهور به طور مشخص نشان میدهد دو جریان متنفذ موافق و مخالف دولت (مارسی‌ها) با حمایت قدرتهای برون مرزی راهبرد انتخاباتی خود را تعیین می‌کنند، در حالیکه آمریکا از کاندیدهای 14 مارسی حمایت میکند تا در صورت به دست گرفتن قدرت، حزب الله لبنان را خلع سلاح کند، این سوریه و ایران هستند که تلاش فراوان دارند تا کاندیدایی از گروه 8 مارس سکان قدرت را در اختیار بگیرد. با تمام این اوصاف، موضع نهایی واشنگتن حمايت از توافق بر سر نامزد رييس جمهوري جديد لبنان است، زيرا مقامات کاخ سفید ميدانند در صورت برگزار نشدن انتخابات رياست جمهوري، موجی از هرج و مرج کشور لبنان را درخواهد نوردید و این درست همان چیزی است که حزب الله و ایران به دنبال آن هستند. بی‌تردید ايران، سوريه، حزب الله و مخالفان دولت، از ايجاد هرج و مرج در لبنان در مقابل زياني كه آمريكا می‌بیند، سود خواهند برد.

ايران به اوضاع لبنان جداي از اوضاع سياسي منطقه نمي‌نگرد و بر اين باور است كه سياست آمريكايي‌ها در همه نقاط جهان شكست خورده و در حال عقب گرد است، به همین خاطر سعی می کند درچیدن معادلات کنونی لبنان طوری عمل کند که در نهایت منجر به شکست جناح آمریکایها در انتخابات ریاست جمهوری این کشور شود.

جدایی حزب‌الله
تلاش‌های ایران و سوریه علیه آمریکا در لبنان در حالی ابعاد جدیدی به خود گرفته است که به نظر می‌رسد تهران و دمشق نیز دچار اختلافاتی شده‌ا‌ند. بسیاری از تحلیلگران معتقدند؛ علت اين‌كه تاكنون جنبش حزب‌الله لبنان به طور صریح نامزد مورد نظر خود براي رياست جمهوري را معرفي نكرده است وجود اختلاف در کادر رهبری این جنبش است. رهبران حزب‌الله هم اکنون به دو دسته سیاسی مخالف تقسیم شده‌ا‌‌‌ند؛ دسته اول كه از سوريه حمايت ميکند را سيد حسن نصر الله هدايت کرده و دسته دوم را كه ايران حمايت ميكند، شيخ نعيم قاسم رهبري ميكند.

نشانه‌های اين اختلاف نظرها را ميتوان در اظهارات ضد و نقيض مسوولان اين جنبش و موضع گيري آنها در خصوص نامزد مورد نظر به خوبی یافت. با آنكه نصرالله در حدود يك سال قبل اعلام كرده بود حزب‌الله نامزد خود را انتخاب كرده است، ولي در دو نشست نمایندگان پارلمان لبنان، حزب‌الله حاضر نشد نام کاندیدای مورد حمایت خود را اعلام کند. چنین پنهان سازی گویای این واقعیت است که جناح نصرالله در راستاي هماهنگي با سوريه از سرهنگ ميشل سليمان حمايت ميکند. جناح حامي ايران هم هنوز نامزدي را مشخص نكرده و منتظر مشخص شدن موضع ايران در اين خصوص است كه اين موضع نيز به تحولات منطقهاي و بين‌المللي مربوط به پرونده هسته‌اي ايران و پرونده عراق و ساير پرونده هاي مورد اختلاف ايران با امريكا و غرب بستگي دارد.

------------------------------------------------

1- رئيس جمهور لبنان توسط مجلس ملي براي يك دوره شش ساله انتخاب ميشود كه به طور متوالي قابل تمديد نيست، اما در دوره‌هاي غيرمتوالي ميتواند به رياست جمهوري انتخاب شود. دوره شش ساله رئيس جمهور در ۲۳ سپتامبر شروع ميشود. 30 تا 60 روز قبل از اين تاريخ، رئيس مجلس ملي درخواست تشكيل جلسه ويژه براي انتخاب رئيس جمهور جديد را ميدهد. براي تشكيل اين جلسه حد نصاب دو سوم نمايندگان لازم است. اكثريت دو سوم نمايندگان حاضر براي انتخاب در نوبت اول رأي گيري ضروري است و در صورت عدم حصول به اين حد نصاب، در نوبت دوم رأي گيري اكثريت ساده كفايت خواهد كرد. تمام رئيس جمهورهای لبنان از زمان استقلال تا دوره کنونی به همين شکل انتخاب شده اند.

نگاه کنید به: جزوه شماره 7499 مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی تحت عنوان «آشنایی با پارلمان مجلس».

2- حزب کتائب که رهبر پيشين خود پیير جمايل را در يک سو قصد در پائيز سال گذشته از دست داده، به همراه حزب المستقبل (آينده) به رهبری سعدالدين حريری، بخش مهمی از گروه موسوم به "چهاردهم مارس" را تشکيل می دهند. اين گروه معتقد است که سوريه در امور داخلی لبنان دخالت و حزب الله علیه دولت فعلی دست به کودتا زده است.