خدمات ايران به حزب‌الله لبنان

مهرداد توانا فرد

هفته گذشته، شوراي عالي انقلاب فرهنگي ايران يك روز از تقويم سالانه ايران را به نام حزب الله لبنان نامگذاري كرد. اين شورا علاوه بر نامگذاري روز 17 ربيع الاول به نام «روز اخلاق و مهرورزي» و نيز روز 6 بهمن ماه به عنوان «سالروز حماسه مردم آمل»، روز 23 مرداد را نيز به خاطر آنچه پيروزي حزب الله لبنان بر رژيم صهيونيستي ناميده شده، به عنوان «روز مقاومت اسلامي» نامگذاري كرد.

سال گذشته در چنين روزي، جنگ 33 روزه اسرائيل با حزب الله لبنان پايان يافت. اين جنگ به دنبال ربوده شدن يك سرباز اسرائيلي توسط نيروهاي گروه لبناني «حزب الله» به رهبري «سيد حسن نصرالله» و حمله متقابل اسرائيل به جنوب لبنان آغاز شد و پس از 33 روز در حالي به پايان رسيد كه بر اثر آن ميلياردها دلار خسارت به جا مانده بود. بخشي از محافل سياسي و رسانه‌اي جهان و به خصوص دولت آمريكا، در يك دهه اخير از حزب الله لبنان به عنوان يك گروه تروريستي نام مي‌برند.

حمايت‌هاي بي‌شائبه و تعهد براي بازسازي
جمهوري اسلامي ايران كه همواره حامي اصلي حزب الله لبنان به شمار مي‌رود، در اين جنگ علاوه بر حمايت مالي، به‌طور پنهاني به حمايت تسليحاتي و نظامي از اين گروه سياسي- نظامي لبناني هم پرداخت. دولت ايران پس از پايان جنگ نيز رسما اعلام كرد كه متعهد به بازسازي لبنان و برطرف كردن خرابي‌هاي ناشي از جنگ 33 روزه است.

دولت ايران به اين منظور دو هفته پس از پايان جنگ، هياتي را به سرپرستي علي سعيدلو، معاون احمدي نژاد رئيس‌جمهوري ايران، به لبنان فرستاد تا به برآورد ميزان خسارات و برنامه‌ريزي براي بازسازي خرابي‌ها بپرازد. سعيدلو در اين سفر گفت: «ما به عنوان هیاتی رسمی به اینجا آمده‌ایم تا بگوییم كه جمهوری اسلامی ایران با تمام منابع موجود در بازسازی لبنان و روند توسعه آن شركت می‌كند.»

حداد عادل، رئيس مجلس ايران كه تصويب بودجه كشور برعهده آن است نيز ساعتي پس از پايان جنگ 33 روزه در پيامي به سيد حسن نصرالله ضمن «حمايت همه‌جانبه» از حزب الله لبنان، از آمادگي ايران براي «مشاركت فعال در بازسازي لبنان» خبر داد. همزمان يك گروه استشهادي ايراني به نام «ستاد مرکزی کنگره شهدا و اسرای دانشگاههای جهان اسلام» نيز در حاشيه گردهمايي نيروهاي خود با عنوان «وعده‌هاي صادق» كه با هدف حمايت از حزب الله لبنان و با حضور «تعدادي از رزمندگان و نمايندگان حزب الله در ايران» برگزار شد، به ثبت‌نام از افراد داوطلب براي مشاركت در بازسازي لبنان پرداخت.

اندكي بعد، دولت ايران اقدام به تشكيل «ستاد ايراني كمك به بازسازي لبنان» كرد و يكي از اعضاي سابق سپاه قدس (نيروي برون‌مرزي سپاه پاسداران) به نام «حسام خوشنويس» (نايب) با حكم احمدي نژاد مسئوليت اين ستاد را برعهده گرفت.

هر روز، يك ميليون دلار
جمهوري اسلامي از آن زمان تاكنون كه بيش از 400 روز از پايان جنگ 33 روزه مي‌گذرد، بر اساس شنيده‌ها بالغ بر 400 ميليون دلار به‌طور مستقيم براي بازسازي لبنان هزينه كرده است. بخشي از اين رقم، مستقيما توسط ستاد ايراني بازسازي لبنان هزينه شده است و بخشي ديگر در اختيار سازماني با عنوان «جهاد سازندگي» كه وابسته به گروه حزب الله است، قرار گرفته است. حزب الله بخشي از اين پول را مستقيما در اختيار افرادي قرار مي‌دهد كه خانه‌هايشان بر اثر حملات اسرائيل ويران شده است.

اين رقم غير از كمك‌هاي اعتباري و تسليحاتي ايران به گروه حزب الله، و نيز غير از بودجه‌هاي حمايتي رسمي و غيررسمي است كه در پوشش «كميته امداد» و يا به طور غيرمستقيم در اختيار شيعيان فقير جنوب لبنان قرار مي‌گيرد. كميته امداد كه بزرگترين نهاد حمايتي در ايران است و با بودجه دولتي اداره مي‌شود، از سال گذشته صندوق‌هايي را در خيابان‌هاي تهران نصب كرده كه بر روي آنها عبارت "صندوق ويژه كمك به بازسازي لبنان" نوشته شده است.

با اين حال به نظر مي‌رسد ميزان واقعي خرجي كه ايران در لبنان كرده، حتي از 400 ميليون دلار هم بيشتر باشد. چرا كه تنها در يك مورد، يعني بازسازي «جاده بعلبك به توفيقيه» در شرق لبنان، نماينده ايران اعلام كرد كه دولت ايران 25 ميليون دلار به اين پروژه اختصاص داده است. اين در حالي است كه ايران در مجموع ساخت 25 پل را در لبنان برعهده گرفته است و به علاوه براي ساخت 200 مدرسه يا موسسه آموزشي و تربيتي، 150 مسجد يا مكان مذهبي، 30 درمانگاه، 173 كيلومتر راه اصلي و 365 كيلومتر راه فرعي و نيز خنثي كردن مين‌هاي 10 كيلومتر مربع از مناطق مين‌گذاري شده تعهد داده است.

ستاد ايراني بازسازي لبنان تا دو ماه پيش از در دست اجرا بودن 1032 طرح خبر داده بود كه 704 مورد از آنها تا سالروز اتمام جنگ، پايان يافته اعلام شد. اما چندي پيش حسام خوشنويس، رئيس اين ستاد اعلام كرد كه تاكنون 1300 طرح تمام شده و يا در آستانه اتمام اند! وي همچنين از بسته شدن قرارداد با بيش از 300 شركت، موسسه و پيمانكار به منظور اجراي طرحهاي بازسازي خبر داد؛ شركت‌هايي كه در واقع گردانندگان آنها حاميان حزب الله هستند.

بازسازي شگفت‌انگيز
فعاليت‌هاي ايران در زمينه بازسازي لبنان به حدي گسترده بوده كه تعجب بسياري از ناظران را برانگيخته است. چندي پيش خالد قباني، وزير علوم و آموزش و پرورش لبنان گفت: «فعاليت‌هاي ايران در اين زمينه همه را شگفت‌زده كرده است.» مقام‌هاي جمهوري اسلامي اين كار را «يك وظيفه انساني» مي‌نامند، اما برخي در لبنان معتقدند كمك‌هاي ايران، سياسي و به منظور بازيابي محبوبيت از دست رفته حزب الله در جنگ 33 روزه است.

بسياري از فعاليت‌هاي ايران در زمينه بازسازي لبنان، در منطقه شيعه‌نشين جنوب بيروت (الضاحية الجنوبية) و نيز «دره بقاع» در شرق لبنان صورت مي‌گيرد كه دو حوزه اصلي نفوذ حزب الله به شمار مي‌روند. كمك‌هاي ايران نيز، برخلاف كشورهاي عربي و اروپايي كه كمك‌هاي خود را در اختيار دولت لبنان قرار مي‌دهند، به دولت لبنان داده نمي‌شود بلكه يا مستقيما توسط ستاد ايراني هزينه مي‌شود و يا به گروه حزب الله داده مي‌شود. ايران حتي ميزان بودجه‌هاي اختصاص يافته به بازسازي لبنان را نيز تاكنون به دولت اين كشور اعلام نكرده است.

اين موضوع خشم دولت «فؤاد سنیوره» و حاميان سياسي آن (ائتلاف 14 مارس) را برانگيخته است. آنها معتقدند ايران از طريق اين كمك‌ها بيشتر از آنكه در صدد كمك به لبنان و مردم آن باشد، به فكر جلب محبوبيت براي حزب الله و گسترش نفوذ اجتماعي اين گروه است.

تبليغات خياباني از نوع ايراني
نشانه آشكاري كه مخالفان كمك‌هاي ايران به آن استناد مي‌كنند، تبليغاتي است كه ستاد ايراني كمك به حزب الله لبنان در محله‌هاي شيعه‌نشين انجام مي‌دهد. «ديلي تلگراف» چندي پيش در گزارشي نوشت: «مساله بازسازي لبنان پس از جنگ به يك مسابقه سياسي تبديل شده و ايران برنده اين مسابقه شده است. در همه جای جنوب می توان تابلوها و پارچه‌هایی را دید که بر روی آنها نوشته شده است: از طرف مردم ایران برای مردم لبنان؛ اجراي 200 پروژه و بازسازی 510 کیلومتر جاده!»

كمي بعد «فرانس پرس» نيز گزارش داد: «در يک منطقه کوهستاني جنوب شهر نبطيه، کارگران بيل به دست در خيابان‌هاي روستاها کار مي‌کنند، و نيز مي‌توان تابلوهايي را ديد که از کمک هاي مالي ايران مي‌گويند. زير بسياري از اين تابلوها امضاي ستاد ايراني كمك به بازسازي لبنان را مي‌توان ديد؛ نامي که روي اکثر ديوارها، روي لودرها و بولدوزرها و نيز روي کلاه کارگران مشاهده مي‌شود.»

دولت لبنان و حاميان سياسي آن به شدت از حضور ايران در لبنان ناراحت‌اند، اما در عمل كاري هم نمي‌توانند بكنند.

در ابتداي هفته جاري، «وليد جنبلاط» رئيس يكي از احزاب عضو ائتلاف 14 مارس، ايران را به «مداخله در امور داخلي لبنان» متهم كرد. اين موضوع واكنش ايران را برانگيخت و سفارت ايران در لبنان اعلام كرد كه «تلاش‌هاي ايران در لبنان براي همه شناخته شده است.»

با اين حال گروه 14 مارس همچنان به آنچه دخالت‌هاي ايران در لبنان به بهانه بازسازي ناميده مي‌شود، انتقاد دارد و هدف واقعي ايران را گسترش نفوذ متحد سياسي خود، حزب الله، در لبنان ذكر مي‌كند. از اين روست كه دولت سينيوره تا توانسته، مانع فعاليت‌هاي ايران در كشور خود شده و نماينده ايران در ستاد بازسازي لبنان نيز بارها از موانعي كه دولت كنوني لبنان براي كار آنها ايجاد كرده، انتقاد كرده است.

انتقاد داخلي از كمك‌هاي دولت به لبنان
منتقدان كمك‌هاي بي‌حد دولت ايران به لبنان، تنها در لبنان نيستند؛ بلكه بسياري از مردم و گروه‌هاي منتقد دولت در ايران نيز به كمك‌هاي بيش از حد دولت ايران به لبنان انتقاد دارند. آنها معتقدند در حالي كه بخش‌هاي قابل توجهي از جامعه ايران با فقر شديد و مشكلات رفاهي و معيشتي دست به گريبان‌اند، كمك به بازسازي لبنان صحيح نيست و (به تعبير يكي از سايت‌هاي خبري) «چراغي كه به خانه رواست، به مسجد حرام است.» روزنامه اعتماد ملي، كه به تنها حزب اصلاح طلب تعلق دارد كه همواره از حماس و حزب الله لبنان دفاع مي‌كند، چندي پيش در يادداشتي انتقادي نوشت: «كمكهاي دولت آقاي احمدي نژاد به لبنان حتي بيشتر از كمك هاي حكومت به مردم شهر زلزله‌زده بم است.»

با اين حال حاميان دولت معتقدند حزب الله لبنان، «عمق استراتژيك» ايران است و دولت بايد براي حفظ كردن موجوديت و اعتبار اين گروه هر هزينه‌اي را كه لازم باشد، تقبل كند. در عين حال دولت ايران نيز در محافل غيررسمي در برابر احزاب مخالف اينگونه استدلال مي‌كند كه بخش قابل توجهي از هزينه‌هاي انجام شده در لبنان، از بودجه عمومي كشور نيست و آيت الله خامنه‌اي مبالغي از بودجه ويژه و نيز «وجوهات شرعي» را كه در اختيار وي بوده، به كمك به مردم لبنان اختصاص داده است.

سال گذشته «تلكس ويژه» خبرگزاري رسمي جمهوري اسلامي (ايرنا) كه گزارش‌هاي آن به صورت محرمانه در اختيار مقامات حكومتي و برخي گروهها و شخصيت‌هاي سياسي قرار مي‌گيرد، در گزارشي از قول سيد حسن نصرالله، دبيركل حزب الله لبنان، نوشته بود: «همه اموالي كه تاكنون براي اجاره منزل موقت و تهيه لوازم منزل به آسيب ديدگان لبناني در جنگ اخير اين كشور پرداخت شده، وجوهات شرعي و از طرف آيت الله خامنه‌اي بوده است... دولت لبنان،80 ميليون ليره (تقريبا معادل 53 هزار دلار) براي هر واحد مسكوني ويران شده پرداخت مي‌كند و اگر هزينه ساخت و يا خريد منزل، بيشتر از مبلغ مذكور باشد، ما پرداخت بقيه هزينه آن را برعهده خواهيم گرفت.»